بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر زاهدان)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

سجاد پودینه ¹ , معصومه حافظ رضازاده ^{2 *} , غلامرضا میری ³

1 - گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
3 - گروه جغرافیا، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/08/12 تاریخ پذیرش : 1403/01/27 تاریخ انتشار : 1403/02/15

کلید واژه: حکمروایی, حکومت, حکمروایی خوب شهری, شهر زاهدان,

چکیده مقاله :

حکمروایی شهری در پی آن است تا نقش دولت را در حد هماهنک‌کننده و پاسدار قوانین محدود کند و از دخالت مستقیم آن در تصمیم‌گیری‌ها، اداره و اجرای امور مربوط به زندگی روزمره مردم بکاهد. هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهری زاهدان است. روش تحقیق پژوهش، توصیفی - تحلیلی و براي گردآوري اطلاعات موردنیاز از روش کتابخانه‌ای و میدانی (ابزار پرسشنامه) استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر زاهدان شامل 592968 نفر تشکیل می‌دهند. حجم نمونه به وسیله فرمول کوکران 360 نفر محاسبه و پرسشنامه پژوهش متناسب با جمعیت هر منطقه به روش تصادفی ساده در سطح منطقه‌ها تکمیل شد. جهت مقایسه زوجی هر یک از شاخص‌های حکمروایی خوب شهری، پس از اخذ نظر 17 نفر از کارشناس متخصص که از شناخت کامل نسبت به شهر مورد مطالعه برخوردار هستند، با استفاده از مدل ا. اچ. پی فازی به وزن‌دهی هر یک از شاخص‌ها اقدام گردیده است. جهت تحلیل داده‌های گردآوری شده از نرم‌افزار SPSS و آزمون تی تک‌نمونه‌ای و مدل تاپسیس فازی استفاده گردیده است. یافته‌ها نشان داد که شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهر زاهدان در وضعیت نامطلوب قرار دارند. همچنین، نتایج به دست آمده از اولویت‌بندی مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان با مدل تاپسیس فازی (Fuzzy Topsis) از نظر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری نشان می‌دهد که منطقه 1 با وزن 818/0 در رتبه اول جای دارد. منطقه 4 با وزن 000/0 در رتبه پنجم و آخر قرار دارد. منطقه 2 با وزن 722/0، منطقه 5 با وزن 636/0 و منطقه3 با وزن 289/0 به ترتیب در رتبه‌های دوم تا چهارم از نظر شاخص‌های حکمروایی خوب شهری قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

Urban governance seeks to limit the role of the government to the extent of harmonizing and guarding the laws and to reduce its direct interference in decision-making, administration and implementation of affairs related to people's daily lives. The purpose of this research is to investigate the status of good governance indicators in the urban areas of Zahedan. The research method of the research is descriptive-analytical and library and field method (questionnaire tool) was used to collect the required information. The statistical population of the research consists of the citizens of Zahedan, including 592,968 people. The sample size was calculated by Cochran's formula of 360 people and the questionnaire was completed according to the population of each region by a simple random method at the level of the regions. In order to compare pairs of each of the indicators of good urban governance, after obtaining the opinions of 17 experts who have full knowledge of the city under study, using model A. H. Fuzzy foundation has been applied to the weighting of each index. To analyze the collected data, SPSS software, one-sample t-test and TOPSIS fuzzy model were used. The findings showed that the indicators of good urban governance in the areas of Zahedan city are in an unfavorable situation. Also, the results obtained from prioritizing the five regions of Zahedan city with the Fuzzy Topsis model in terms of good urban governance indicators show that region 1 with a weight of 0.818 ranks first. Region 4 is in the fifth and last place with a weight of 0.000. Region 2 with a weight of 0.722, Region 5 with a weight of 0.636 and Region 3 with a weight of 0.289 are in the second to fourth ranks respectively in terms of good urban governance indicators.

منابع و مأخذ:

ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاظمی‌زاد، شمس‌اله (1392). سنجش میزان رضایت‌مندی و تمایل به مشارکت شهروندان در اجرای پروژه‌های زیربنایی شهرداری مورد: شهرداری زاهدان. فصلنامه جغرافیا و توسعه. 11 (30)، 1-22.
اسماعیل‌زاده، حسن (1401). نقش حکمروایی خوب در توسعه پایدار گردشگری (مطالعه موردی: شهرهای تبریز، بناب و کلیبر، استان آذربایجان شرقی). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 4 (7)، 188-173.
اکبری، غضنفر (1395). سرمایه اجتماعی و حكمرانی شهری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. 21 (83)، 135-153.
تازه‌دل، ستاره و ديگران (1400). تدوین الگوی مدیریت یکپارچۀ حوزۀ مادر شهری با تأکید بر حکمروایی. فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای. 6 (16)، 25-48.
تقی‌پور، علی‌اکبر؛ مشایخی، ابوالفضل؛ جعفری، قاسم. (1397). تحلیل سرمایه‌های اجتماعی در بهبود شاخص‌های حکمروایی خوب شهری (نمونه مطالعاتی: شهر سمنان). فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 3 (6)، 145-168.
جعفری فرد، جعفر و ديگران (1400). بررسی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر میزان پایداری محله‌های شهر کهنوج. آمایش محیط، 14 (53)، 109-132.
حافظ‌رضازاده، معصومه. (1401). عوامل موثر بر شکل‌گیری امنیت در سکونتگاه‌های خودرو (مطالعه موردی: شهر زاهدان). فصلنامه آینده پژوهی شهری، 2 (1)، 50-64.
حسین پور، مهدی؛ کلانتری، محسن؛ پیری، عیسی. (1401). شناسایی و تحلیل بازیگران اصلی و تأثیرگذار در حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر ارومیه). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 3 (1)، 27-43.
حسینی، سید هادی. (1395). تحلیل شاخص‌های حکمروایی خوب شهری با تأکید بر نظرات شهروندان و مدیران؛ مطالعه موردی: شهر تربت حیدریه. فصلنامه مطالعات شهری، 5 (20)، 43-52.
حسینی، علی؛ رمضان‌پور، حامد؛ آشوری، حسن (1399). تحلیل شاخص‌های حکمروایی شهری و تأثیر آن بر کیفیت مکان (مطالعۀ موردی: شهر آذرشهر). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. 8 (4)، 831-813.
حیدرزاده، احسان؛ آراسته، مجتبی؛ رفیعی، الناز (1402). تبیین عوامل مؤثر بر ارتقاء حکمروایی خوب شهری در شهر شیراز. توسعه پایدار شهری، 4 (10)، 1-15.
حیدری، اصغر؛ زیاری، کرامت‌اله؛ سهرابی، نوید (1399). ارزیابی جایگاه مولفه‌های حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). نشریه کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 8 (2)، 137-160.
خسروی‌حاجی‌وند، ایرج و ديگران (1399). تحلیل تأثیر عوامل محدود‌کننده و تسهیل‌کننده بر حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه: شهر جدید فولادشهر). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای). 10 (2-1)، 281-269.
ربانی، طاها و ديگران (1397). تحلیل موانع نهادی آینده حکمروایی توسعه پایدار کلانشهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. ۲۲ (۱)، ۱۲۴-۱۵۳.
رحمتی دلیر، ثریا؛ ملک‌حسینی، عباس (1398). بررسی میزان انطباق‌ پذیری مدیریت شهری ایران با اصول حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر کنگاور). مطالعات هنر اسلامی، 15 (33)، 189-164.
رضایی، فرشته؛ توکلی‌نیا، جمیله؛ صرافی، مظفر (1400). بررسی نقش سازمان‌های مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری نمونه موردی کلانشهر تهران. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 25 (77)، 113-130.
روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ قنبری، حکیمه (1401). مدلسازی ساختاری تئوری شهر هوشمند بر پایه حکمروایی خوب شهری در ایران (مدیریت شهری شهرداری تبریز). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 26 (79)، 155-169.
زیاری، کرامت‌اله؛ حسینی، علی؛ بهزادی راد، مسعود (1401). تحلیل و شناسایی پیشران‌های کلیدی راهبرد توسعه شهر (CDS) در برنامه‌ریزی شهر، رویکرد آینده‌پژوهی به مقوله شهر. فصلنامه شهر پایدار، 5 (3)، 39-60.
زیاری، کرامت الله؛ یداله نیا، هاجر؛ یداله نیا، حسین (1399). تحلیل عملکرد مدیریت شهری با تاکید بر شاخص‌های حکمروایی خوب از منظر شهروندان (مورد مطالعه: شهر ساری). فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 11 (40)، 1-16.
ساسان‌پور، فرزانه و ديگران (1401). واکاوی شاخص‌‌های حکمروایی خوب شهری در مناطق شهری (مورد مطالعه: منطقه ۱۶ شهر تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری. ۱۰ (۳۸)، 143-168.
سروشان، غلامرضا و ديگران (1400). تبیین وضعیت شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری در شهر تهران. جغرافیا (فصلنامه علمی انجمن جغرافیایی ایران)، 19 (70)، 151-135.
شاکرمی، کیان؛ چهاراهی، مسعود؛ حسنوند، مظفر (1399). ارزیابی و تحلیل وضعیت آینده حکمروایی مطلوب شهری در شهرهای ایران بر پایه فرض سناریو مبنا (مطالعه موردی: شهر تهران). آینده پژوهی مدیریت، 31 (121)، 22-35.
شمس، مجید؛ هاشمی‌بیستونی، محمودرضا (1398). اولویت‌بندی شاخص‌های حکمروایی خوب شهری از دیدگاه شهروندان در شهر بیستون. جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای. 8 (29)، 81-92.
صادق‌پور، صادق؛ عزت پناه، بختیار؛ زالی، نادر (1401). ارزیابی چالش‌های تحقق حکمروایی خوب شهری در مرزهای ساحلی ایران مطالعه موردی: کلان‌شهر رشت. پژوهش نامه مطالعات مرزی، 10 (4)، 107-127.
عزیزی، منصور؛ درسخوان، رسول؛ پورمحمدی، محمدرضا (1401). ارزیابی چارچوب هنجاری برنامه‌ریزی استراتژیک در تحقق حکمروایی خوب شهری در منطقه ۲۲ تهران. تحقيقات كاربردي علوم جغرافيايي. ۲۲ (۶۴)، ۳۱-۵۴.
عظیمی، میثم؛ حسین‌زاده دلیر، کریم؛ آذر، علی (1401). ارزیابی چالش‌های ارتقاء حکمروایی شهری با رویکرد آینده‌پژوهی مطالعه موردی: شهر میانه. فصلنامه شهر پایدار، 5 (2)، 93-114.
علیزاده، هادی؛ نعمتی، مرتضی؛ رضایی جعفری، کامران. (1394). تحلیلی بر معیارهای حکمروانی خوب شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. 6 (24)، 105-128.
عیوضلو، داود؛ رضویان، محمد تقی (1397). ارزیابی وضعیت مدیریت شهری کلانشهرها مبتنی‌بر شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری مورد مطالعه: کلانشهر تهران. نشریه جغرافیا و توسعه، 16 (52)، 175-192.
کاظمیان، غلامرضا و ديگران (1400). مدل متناسب حکمروایی خوب شهری برای کلانشهرهای کشور و تحلیل یکپارچه وضعیت فعلی (مورد مطالعه : مشهد). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 12 (44)، 74-55.
کریمی، آرام؛ مرادی، ثروت اله؛ تابعی، نادر (1396). توسعه پایدار محله‌ای در چارچوب حکمروایی خوب شهری (مورد مطالعه: محلات منطقه شش شهرداری تهران). جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای، 6 (22)، 36-21.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر زاهدان.
مستعلی زاده، حامد؛ کریمی، صادق (1402). بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد پیراشهر تهران با رویکرد حکمروایی نوین. توسعه فضاهای پیراشهری. 5 (1)، 31-46.
مشکینی، ابوالفضل؛ حسین‌پور، مهدی؛ خدایی، سارا (1399). تحلیلی از نقش سرمایه اجتماعی در شکل‌گیری حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل). آمایش محیط. 13 (51)، 133-157.
معروف‌نژاد، عباس؛ خواجوی‌نیا، لاله (1399). ارزیابی و رتبه‌بندی برخی از مؤلفه‌های حکمروایی در مناطق شهری شرق کلانشهر اهواز از دیدگاه شهروندان وکارشناسان با استفاده از تکنیک MABAC. جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای. 9 (34)، 89-106.
نصرتی، بهنوش؛ شکور، علی (1401). تحلیلی بر شاخص‏‌های حکمروایی خوب شهری با رویکرد عدالت فضائی در مناطق شهرداری شیراز. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 13 (48)، 221-234.
همقدم، نوشا و ديگران (1402). ارائه پیشران‌های کلیدی آینده حکمروایی شهری هوشمند (مطالعه موردی: شهر رشت). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 4 (1)، 17-40.
Addink, H. (2019). Good Goverance: Concept and Context: U.K.: Oxford University Press.
Bano, M. (2019). Partnerships and the good goverance agenda: improving and services delivery through state NGO Collaborations. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations. 30 (6). 1270-1283.
De Guimaraes, J. et al (2020). Goverance and quality of life in smart cities: sustainable development goals. Journal of Cleaner Production. 253, 119926.
Gjerde, M. & de Sylva, Sh. (2018). Governance and recovery: comparing recent disaster recoveries in Srilanka and New Zealand. Procedia Engineering. 212, 527-534.
Grindle, S. M. (2017). Good governance, R.I.P.: A critique and an alternative. Governance. 30 (1), 17-22.
Jiang, H.; Geertman, S. & Witte, P. (2021). Smartening ur urban goverance: An evidence-based perspective. Regional Science Policy & Practice. 13 (3), 744-758.
Lyall, C. & Tait, J. (2019). Beyond the limits to governance: New rules of engagement for the tentative governance of the life sciences. Research Policy. 48 (5), 1128-1137.
Taşan-Kok, T.; Atkinson, R. & Martins, M.L.R. (2020). Hybrid contractual landscapes of governance: Generation of fragmented regimes of public accountability through urban regeneration. Environment and Planning C: Politics and Space. 1-21, In press.
UN HABITAT, )2022(. Envisaging the Future of Cities. World Cities Report. First published by United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat). https://unhabitat.org/world-cities-report-2022-envisaging-the-future-of-cities.
Yousaf, M.; Ihsan, F. & Ellahi, A. (2016). Exploring the impact of good governance on citizens' trust in Pakistan. Government Information. 33 (1), 200-209.
Zhang, B. (2020). Social policies, financial markets and the multi-scalar governance of affordable housing in Toronto. Urban Studies. 57 (13), 2628–2645.