اولویت بندی محلات شهری با رویکرد شاخص‌های توسعه پایدار (مطالعه موردی محلات شهر بندرعباس)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

پریوش باوقار زعیمی ¹ , مرضیه موغلی ² , محمد ابراهیم عفیفی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
2 - دانشیار، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
3 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/21 تاریخ پذیرش : 1402/02/01 تاریخ انتشار : 1402/08/01

کلید واژه: توسعه پایدار, محلات شهری, شهربندرعباس,

چکیده مقاله :

هدف از انجام این پژوهش اولویت بندی محلات شهری با رویکرد شاخص‌های توسعه پایدار در محلات شهر بندرعباس بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی می‌باشد و برای بدست آوردن اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه) استفاده شده است. به منظور اولویت بندی محلات شهر بندرعباس بر اساس شاخص‌های پایداری، پرسشنامه شاخص‌های پایدار در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست‌محیطی طراحی شد. سپس با استفاده از نظرات 30 نفر از متخصصان اولویت بندی محلات با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص‌های موثر در ابعاد مختلف پایداری (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی) شناسایی شده و در چهار طبقه تعریف و ماتریس مقایسه دودویی برای هر عامل تهیه و در اختیار کارشناسان قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان می‌دهد که محلات گل شهر، آزادگان و شاه حسینی دارای پایداری بیشتری در شاخص‌های توسعه پایدار می‌باشند و محلات دوهزار، توحید و نخل ناخدا از پایداری کمتری نسبت به دیگر محلات شهر برخوردار می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to prioritize urban neighborhoods with the approach of sustainable development indicators in neighborhoods of Bandar Abbas based on the Analytic Hierarchy Process (AHP). The research method in this research is descriptive-analytical. Library and field methods (questionnaire) have been used to obtain information. In order to prioritize the neighborhoods of Bandar Abbas based on sustainability indicators, a questionnaire of sustainable indicators in social, economic, physical and environmental dimensions was designed. Then, using the opinions of 30 experts, neighborhood prioritization was evaluated using the Analytic Hierarchy Process (AHP). For this purpose, first effective indicators in different dimensions of sustainability (economic, social, physical and environmental) have been identified and in four categories of definition and binary comparison matrix for each factor has been prepared and provided to experts. The results of the studies show that Golshahr, Azadegano Shah Hosseini neighborhoods have more stability in sustainable development indicators and Duhezar, Tohid and Nakhl Nakhoda neighborhoods have less stability than other neighborhoods of the city.

منابع و مأخذ:

1. انوری، محمودرضا؛ رئیسی، محمدکریم (1395، بهمن). سنجش و اولویت بندی توسعه شهری با توجه به شاخص‌های پایداری شهرهای استان سیستان و بلوچستان. دومین همایش ملی فرهنگ، گردشگری و هویت شهر. کرمان.


2. بزی، خدارحم؛ موسی‌زاده، حسین؛ حسین‌نژاد، مجتبی (1396). سنجش پایداری اقتصادی و اجتماعی محله‌های شهری با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره (AHP) (مورد شناسی: محله‌های منطقه یک شهری گرگان). مجله جغرافیا وآمایش شهری-منطقه‌ای. 7 (25)، 124-105.


3. پورطاهری، مهدی (1389). کاربرد روش‌های تصمیم گیری چند شاخصه در جغرافیا. انتشارات سمت، تهران.


4. حاجی‌پور، خلیل (1385). برنامه‌ریزی محله مبنا، رهبافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار. نشریه هنرهای زیبا. 1 (26)، 46-37.


5. حاجی پور، خلیل؛ کتابچی، عماد؛ حسین‌پور، محمد (1391). شهرسازی نوین، راهی به سوی ایجاد محلات پایدار، مجله منظر. 4 (18)، 87-80.


6. حسین‌زاده دلیر،کریم؛ قربانی، رسول؛ شکری فیروزجاه، پری (1388). تحلیل و ارزابی کیفی سنجه‌های پایداری شهری در شهر تبریز. مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. 1 (2)، 18-1.


7. حسینی، سیدهادی؛ علی آبادی، کاظم؛ حمیدیان، علیرضا (1394). تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی در نواحی دو و سه شهر سبزوار. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای. 5 (14)، 70-47.


8. زاکس، ایتپاس (1375). نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاههای مختلف. ترجمه ویکتوریا جمالی. خبرنامه انجمن متخصصان محیط زیست ایران. 2 (3)، 12 –


9. زاهدی، شمس السادات؛ نجفی، غلام علی (1385). بسط مفهومی توسعة پایدار. فصل نامة مدرس علوم انسانی.10 (4)، 76-43.


10. دولتباران، کامران؛ حیدری سورشجانی، رسول؛ شاطریان، محسن (1399). ارزیابی وسنجش شاخص‌های پایداری اجتماعی و نقش آن در رضایتمندی ساکنین شهر نورآباد با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری. فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی شهری. 11 (42)، 68-55.


11. شاهین، آرش (1387). ارزیابی نمایندگی‌های فروش با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی (AHP). فصلنامه آموزشی مهندسی ایران، 10 (40)، 171-151.


12. صفایی پور، مسعود؛ مدانلو جویباری، مسعود (1394). مقاله سنجش توسعه پایدار با استفاده از تحلیل شبکه در منطقه 17 تهران. نشریه شهر پایدار. 2 (4)، 130-111.


13. عبدالله‌زاده، مهدی و دیگران (1399). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در شهرهای استان آذربایجان غربی. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 52 (4). 1273-1257


14. عسگری، سهراب (1400). ارزیابی ناپایداری توسعه شهری اراک و راهبردهای ساماندهی آن. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 11 (2)، 384-362.


15. عزیزی، محمدمهدی (1385). محله مسکونی پایدار، مطالعه موردی نارمک. نشریه هنرهای زیبا. 27 (27)، 46-35.


16. علی اکبری، کاوه (1396). شناسایی شاخص‌های موثر بر تحقق پایدار محله‌ای از جنبه کارکردی شهر تهران. فصلنامه باغ نظر. 14 (51)، 60 – 45 .


17. فیروزی، محمدعلی؛ محمدی ده چشمه، مصطفی؛ سعیدی، جعفر (1396). ارزیابی شاخص‌های پایداری زیست محیطی با تاکید بر آلودگی هوا و آلاینده‌های صنعتی، مطالعه موردی: کلان شهر اهواز. دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های بوم شناسی شهری. 8 (1)، 28-13.


18. مختاری ملک آبادی، رضا و دیگران (1393). سنجش و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی فرهنگی در شهرهای استخراجی )مطالعة موردی: شهر استخراجی عسلویه(. مجلة پژوهش و برنامه ریزی شهری. ۵ (19)، 110-91.


19. مستغنی، علیرضا؛ جان احمدی، رحمن (1394، آذر). بررسی و تدوین فرآیند شکل گیری توسعه‌ی پایدار و تبیین جایگاه بعد اجتماعی در آن. اولین همایش ملی معماری و شهرسازی هویت گرا. مشهد.


20. ملک افضلی، علی اصغر؛ کلانتری، میترا؛ بهارستانی، شیوا (1397). بررسی شاخصه‌های توسعه پایدار در محله قلعه کامیار قم. فصلنامه شهر پایدار. 1 (3)، 94 – 81 .


21. موزرمی، سارا؛ سرور، رحیم؛ شریعت پناهی، مجید ولی (1399). ارزیابی توسعة پایدار شهری با تأکید بر شاخص‌های توسعة میان افزای شهری (مطالعه موردی: مناطق هشت گانه شهر اهواز). مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 52 (4)، 1337-1319.


22. مؤمن پورعلی آباد، احد؛ ذاکرحقیقی، کیانوش (1397). ارزیابی پایداری اجتماعی در میان شهروندان سکونتگاه غیررسمی حصار امام شهر همدان. فصلنامة علمی-پژوهشی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی. 13 (3)، 696-679.


23. نیکپور، عامر؛ ملکشاهی، غلامرضا؛ رزقی رمی، فاطره (1394). ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با تاکید بر عدالت در توزیع خدمات (مورد مطالعه:شهر بابل). نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری. 6 (22)، 138-125.


24. واعظ زاده، ساجده؛ نقدی، اسدالله؛ ایاسه، علی (1394). مؤلفه‌های پایداری اجتماعی در برنامه‌‌های توسعة ایران. مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران. 7 (2)، 95-54.


25. Aldian, A., & Taylor, M. A. (2005). A consistent method to determine flexible criteria weights for multicriteria transport project evaluation in developing countries. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies. 6, 3948-3963.


26. Connelly, S. (2007). Mapping sustainable development as a contested concept. Local Environment. 12 (3), 259-278.


27. Darío, D.; Gaetan, P. & Anna, M.H. (2021). Effect of zoning plans on urban land-use change: A multi-scenario simulation for supporting sustainable urban growth. Journal Sustainable Cities and Society. 69, 1-11. (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).


28. Martakakita, M.; Broberg, A. & Haybatollahi, H. (2015). Context-sensitive study of the social sustainability of Urban settings. Envirnment and Planning. 47, 1-24.


29. Roca-Puig, V. (2019). The circular path of social sustainability: An empirical analysis. Journal of cleaner production. 212, 916-924.


30. Naghdi, A. & Sadeghi, R. (2006). Informal settlement a challenge for urban sustainable development. Social Welfare Journal. 5 (20), 11-24.


31. Rasoolimanesh, M.; Badarulzaman, N. & Jaafar, M. (2018). City development strategies (CDS) and sustainable urbanization in developing world. Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences. 20 (2), 623-631


32. Vallance, S. et al. (2011). What is social sustainable ility; A clarification of concepts.Geoform. 42 (3). 342-348. www.elsevier. com/ locate/ geoforum.


33. Varol, C.; Ercoskun, O. & Gurer, Y. (2010). Local participatory mechanisms and collective actions for sustainable urban development in Turkey. Habitat International.35 (1), 9-16.