بررسی ارتباط الگوهای پیوند از دور اقیانوس اطلس شمالی و میانگین حوضه دریای مازندران

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

ایرج حیدری ¹ , امیر گندمکار ^{2 *} , محسن باقری ³

1 - گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف‌آباد، ایران
3 - گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاداسلامی، نجف‌آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1395/05/08 تاریخ پذیرش : 1395/09/16 تاریخ انتشار : 1395/11/13

کلید واژه: دما, رگرسیون خطی, الگوهای پیوند از دور, حوضه مازندران, شبکه عصبی مصتوعی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر الگوهای پیوند از دور بر میانگین دمای حوضه آبریز دریای مازندران صورت پذیرفته است. در این راستا از آمار میانگین دمای 97 ایستگاه همدیدی و اقلیم شناسی و همچنین داده های 33 الگوی پیوند از دور طی دوره 2014- 1970 در مقیاس ماهانه و سالانه استفاده شد. پس از تایید نرمال بودن داده ها توسط آزمون ران تست داده های ایستگاهی به روش کریجینگ به داده های نقطه ای با ابعاد 7/19 × 7/19 کیلومتر تبدیل شدند. به منظور ارتباط سنجی متغیرها از آزمون های پیرسون، رگرسیون خطی و مدل شبکه عصبی استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد الگوهای واقع در اقیانوس هند و آرام و الگوهای نیمکره جنوبی، رابطه معنی دار چندانی با نوسان های دما در حوضه مازندران ندارد. در مقابل، الگوهای پیوند از دور مستقر در اقیانوس اطلس و قطب شمال ارتباط زیادی با نوسان های دما در حوضه دارد. شایان ذکر است از بین الگوهای پیوند از دور سه الگوی دریای شمال- کاسپین، نوسان اطلس شمالی و نوسان قطبی بیشترین رابطه را با نوسان های دمای ماهانه و سالانه در این حوضه دارند.

چکیده انگلیسی:

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر الگوهای پیوند از دور بر میانگین دمای حوضه آبریز دریای مازندران صورت پذیرفته است. در این راستا از آمار میانگین دمای 97 ایستگاه همدیدی و اقلیم شناسی و همچنین داده های 33 الگوی پیوند از دور طی دوره 2014- 1970 در مقیاس ماهانه و سالانه استفاده شد. پس از تایید نرمال بودن داده ها توسط آزمون ران تست داده های ایستگاهی به روش کریجینگ به داده های نقطه ای با ابعاد 7/19 × 7/19 کیلومتر تبدیل شدند. به منظور ارتباط سنجی متغیرها از آزمون های پیرسون، رگرسیون خطی و مدل شبکه عصبی استفاده شد. نتایج حاصل نشان داد الگوهای واقع در اقیانوس هند و آرام و الگوهای نیمکره جنوبی، رابطه معنی دار چندانی با نوسان های دما در حوضه مازندران ندارد. در مقابل، الگوهای پیوند از دور مستقر در اقیانوس اطلس و قطب شمال ارتباط زیادی با نوسان های دما در حوضه دارد. شایان ذکر است از بین الگوهای پیوند از دور سه الگوی دریای شمال- کاسپین، نوسان اطلس شمالی و نوسان قطبی بیشترین رابطه را با نوسان های دمای ماهانه و سالانه در این حوضه دارند.

منابع و مأخذ:

1- احمدی، محمد، فرج‌زاده، منوچهر، قویدل رحیمی، یوسف، مفیدی، عباس، بابائیان، ایمان، فتح نیا، امان ا...، آب خرابات، شعیب، 1394، فراکاوی روند بارش در ایران و ارتباط آن با واداشت‌های پیوند از دور، کنفرانس ملی هواشناسی ایران، 1 و 2 اردیبهشت ماه، دانشگاه یزد.

2- اکبری، طیبه، مسعودیان، سید ابوالفضل، 1386، شناسایی نقش الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی بر دمای ایران، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، صص 132-117.

3- بذرافشان، ام البنین، سلاجقه، علی، فاتحی مرج، احمد، مهدوی، مهمد، بذرافشان، جواد، 1391، بررسی ارتباط پدیده‌های جوی اقیانوسی با نوسانات خشک سالی فصل بهار در رودخانه کرخه، مجموعه مقالات نهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان، 21-19 اردیبهشت ماه، ص 16.

4- خوش اخلاق، فرامرز، قنبری، نوذر، معصوم پور سماکوش، جعفر، 1387، مطالعه اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 66، صص 70-57.

5- خسروی، محمود، 1383، بررسی روتبط بین الگوهای چرخش جوی کلان مقیاس نیمکره شمالی با خشکسالی‌های سالانه سیستان و بلوچستان، جغرافیا و توسعه، صص 188-167.

6- رحیم‌زاده، فاطمه، نساجی‌زواره، مجتبی، 1392، روند و تغییرپذیری دما در ایران در دوره 2010-1960 پس از تعدیل ناهمگنی‌های غیراقلیمی موجود در داده‌ها، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 115، صص 1961-181.

7- صلاحی، برومند، حجازی زاده، زهرا، 1392، تحلیلی بر رابطه زماننی نوسان اطلس شمالی و شاخص‌های دمای سطحی اقیانوس اطلس شمالی با تغییرپذیری دما و بارش استان لرستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 110، صص 130-119.

8- علیزاده، امین، عرفانیان، مریم، انصاری، حسین، 1390، بررسی الگوهای پیوند از دور مؤثر بر پارامترهای بارش و دما (مطالعه موردی : ایستگاه سینوپتیک مشهد)، نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره 2، جلد 5، صص 185-176.

9- عطایی، هوشمند، جاوری، مجید، فنایی، راضیه ، 1394، آشکارسازی نقش الگوهای پیوند از دوردر شکل گیری تغییرات دمایی استان اصفهان، دوفصلنامه آب و هواشناسی کاربردی، شماره 2، صص 36-17.

10- غیور، حسنعلی، عساکره، حسین، 1380، مطالعه اثر پیوند از دور بر اقلیم ایران (مطالعه موردی: اثر نوسانات اطلس شمالی و نوسانات جنوبی بر تغییرات میانگین ماهانه دمای جاسک)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 64-63، صص 113-93.

11- فاتحی مرج، احمد، برهانی داریان، علیرضا، مهدیان، محمد حسن، 1385، پیش بینی بارش فصلی با استفاده از پیوند از دور: مطالعه موردی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، سال ئهم، شماره سوم(الف)، صص 57-45.

12- قویدل رحیمی، یوسف، فرج زاده، منوچهر، کاکاپور، سعید، 1393، بررسی اثر الگوی پیوند از دور دریای شمال- خزر بر نوسانات بارش‌های پاییزی مناطق غرب وو شمال غرب ایران، نشریه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 18، شماره 49، صص 230-217.

13- مسعودیان، سیدابوالفضل، دارند، محمد، 1392، ارتباط دوالگوی دریای شمال – مازندران(NCP )و شرق اروپا- شمال شرق ایران(ENEI)  با بسامد رخداد سرماهای فرین دوره سردسال ایران، مجلةفیزیک زمین و فضا،دوره39،شماره2، صص 186-171

14- Abarunetti, M, Kutiel, H, Lagouvardos, K, Nicolaides, K, 2011, The relevance of the North- Sea Caspian pattern (NCP) in explaining temperature Mediterranean, Natural Hazards & Earth System sciences, vol 11, Issue 10, pp 2881.

15- Cinita, B. 2003, Analysis and regionalization of Northern European winter Precipitation based on its relationship with the North Atlantic Oscillation. International Journal Climato. 23: 1185-1194.

16- Mares, I.M. 2002. NAO impact on the summer moisture variability across Europe. Physics and Chemistry of the Earth 27, 1013–1017.

17- Gimeno,  Luis, de la Torre,  Laura, Nieto,  Raquel, Garc, Ricardo, Herna.ndez , Emiliano,  Ribera, Pedro, 2003, Changes in the relationship NAO^Northern hemisphere temperature due to solar activity, Earth and Planetary Science Letters 206, pp 15-20

18- Rampelotto, P. R. 2012. Variability of rainfall and temperature (1912–2008) parameters measured from Santa Maria (29°41′S, 53°48′W) and their connections with ENSO and solar activity. Ournal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics,Vol. 77, 152–160.

19- Shen, S. S. 2011. The twentieth century contiguous us temperature changes indicated by daily and higher statistical moments. Climatic change, online first .

20- Sfîcă ,a, M.Voiculescu, 2014, Possible effects of atmospheric teleconnections and solar variability on tropospheric and stratospheric temperatures in the  Northern Hemisphere, Journal of Atmospheric and Solar- TerrestrialPhysics109, PP 7–14.

21- Turkes, M, Erlat, E, 2005, Climatological responses of winter Precipitation in Turky to variability of the North Atlantic Oscillation during the period 1030-2001, Thero. Apple. Climato, Vol. 78, pp. 33-46.

22- H. Wang, Y. Chen, Y. Pana, W. Lia, Spatial and temporal variability of drought in the arid region of China and its relationships to teleconnection indices, 2015, Journal of Hydrology, Vol. 523, pp 283–296.