الگوسازی با مدل ریاضیاتی تحلیل فراگیر داده‌ها برای برآورد دسترسی و ضریب نفوذ خدمات شهری (مورد پژوهی: خدمات فرهنگی-اجتماعی در شهر اردبیل)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

فرهاد برندک ¹

1 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور رشت

تاریخ دریافت : 1395/09/01 تاریخ پذیرش : 1396/03/29 تاریخ انتشار : 1396/05/01

کلید واژه: شهر اردبیل, خدمات شهری, ضریب نفوذ, DEA-TOPSIS,

چکیده مقاله :

ارزش و بزرگی عدالت در سطح اجتماع از منظر قرآن به حدی است که به صورت اصلی بنیادین و بدل ناپذیر مطرح گشته و خداوند به طور قاطع به آن فرمان می دهد. اصلی‌ترین علت وجودی بحران‌های جوامع بشر، نبود عدالت است. مفهومی که در ابعاد برنامه‌ریزی فضایی؛ تئوری‌هایی مانند تمرکزگرایی را به چالش کشیده و در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، یکی از مولفه‌های اساسی در توسعه پایدار شهری محسوب می‌شود. هدف از پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر، استفاده از رهیافت ترکیبی DEA-TOPSIS/GIS برای ارزیابی دسترسی و ضریب نفوذ خدمات شهری در هسته‌های شهری اردبیل می‌باشد. در این روش دو واحد مجازی ایده آل و ضدایده‌آل معرفی می‌شود و از این طریق کارآیی هر واحد نسبت به ایده‌آل و ضد ایده آل مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ که با قرار گرفتن نتایج حاصل از دیدگاه ایده آل و ضداید‌ه‌آل هر واحد در RC ، میزان برخورداری نواحی شهری از خدمات موردمطالعه بدست می آید. بر این اساس حوزه‌ای با وسعت حدود 1000هکتار در قلمروی میانی شهر، دارای برخورداری کامل می‌باشند، در صورتی که این شاخص در نواحی حاشیه‌ای شهر بازگوکننده عدم نفوذ (یکسان) خدمات در شهر می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Great value the justice in the society of the perspective of the Quran to the extent that Justice as a basic principle raised and God gives orders its. The main cause of the crisis of human societies is injustice. Injustice concept of spatial planning, challenges the Centralization theory. Also, this concept in urban land-use planning, is one component of sustainable urban development. In this descriptive and analytical study, using DEA-TOPSIS/GIS, Paid to evaluate the efficiency of the urban core of Ardebil in terms of penetration and operating radius of the city's service centers; Faced with dimensions of spatial - population of cells. This method uses two virtual ideal and anti-ideal DMU and measures the efficiency of each DMU according to virtual ones, putting this results in a relative neighborhood index we are able to rank DMU's. The results of the study showed that; is efficient 6 urban core with a total area of about 1,000 hectares in middle of the city. On the other, the index at rest areas (especially at edges of the city) is reflect the Lack of influence of the (same) municipal services to these areas.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیل زاده مقری، ع؛ شاکری، ه، (1394)« پیش‌بینی درماندگی مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از شبکه بیزی ساده و مقایسه آن با تحلیل پوششی داده‌ها»، مهندس مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره 22، صص 1-27.

2. اکبری، ن؛ بصیری پارسا، ن، (1384)« اندازه‌گیری کارایی فنی فعالیت‌های عمران شهری (با استفاده از روش DEA مورد مطالعه استان همدان)»، پژوهشهای اقتصادی، شماره سوم، صص 133-153.

3. آذر، ع و وفایی، ف، (1389). رتبه‌بندی فنون تصمیم گیری چندشاخصه MADM با استفاده از برخی روش های تصمیم گیری چندمعیاره در محیط فازی و مقایسه آن با رتبه‌بندی به روش DEA، دوماهنامه دانشور-مدیریت و پیشرفت، شماره 41، صص 23- 38.

4. آذر، ع؛ غلامرضایی، د، (1385)« رتبه‌بندی استانهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (با بکارگیری شاخصهای توسعه انسانی)»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره27، صص 153-173.

5. آذر، ع؛ موتمنی، ع، (1382)« طراحی مدل پویای بهره‌وری با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها»، مدرس علوم انسانی، شماره3، صص 1-22.

6. آماده، ح؛ امامی میبدی، ع؛ آزادی نژاد، ع، (1388)« رتبه‌بندی استان‌های کشور از لحاظ کارایی فنی بخش صنعت با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها»، دانش و توسعه، شماره29، صص، 162-180.

7. پاپلی یزدی، م، (1383) عدالت اجتماعی و توسعه کاربرد فلسفه و ایدئولوژی در آمایش سرزمین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 74، صص 1-29.

8. پورطاهری، م، (1393)،کاربرد روشهای تصمیم‌گیری چندشاخصه در جغرافیا، تهران، سمت.

9. توکلی نیا، ج، مسلمی، آ، فیروزی، ا و بندانی، س (1394). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات شهری بر پایه عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، پژوهشهای جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، دوره 3، شماره 3، صص 285-308.

10. تیربند، م و اذانی، م (1391). توزیع امکانات و خدمات شهری بر اساس عدالت اجتماعی (مورد شهر یاسوج)، جامعه شناسی کاربردی، سال 23، شماره 46، صص 109-138.

11. جبارزاده، ی؛ صوفی، ع، () «سنجش کارایی و رتبه‌بندی واحدهای بازرسی استانی با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها»، نظارت و بازرسی، شمار18، صص85-102، 1390.

12. جهانشاد، آ؛ پورزمانی، ز؛ اژدری، ف، (1388) «بررسی کارائی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها و ارتباط آن با بازده سهام»، حسابداری مالی و حسابرسی، شماره 4، صص109-128.

13. حاتمی‌نژاد، ح؛ فرهودی، ر؛ محمدپور جابری، م، (1387) «تحلیل نابرابری‌های اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 65، صص71-85.

14. حاتمی‌نژاد، ح؛ مهدیان بهنمیری، م؛ مهدی، ع،(1391)« بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی-درمانی با استفاده از مدل‌های Topsis، Morris و Taxonomy، مطالعه موردی: شهرستان‌های استان‌های مازندران»، آمایش جغرافیایی فضا، شماره5، صص 75-97.

15. داداش‌پور، ه؛ رستمی، ف، (1390)« سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابیلت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج«، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شمار10، صص 1-22.

16. رستمی، م و شاعلی، ج (1388). تحلیل نوزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، سال چهارم، شماره 9، صص 27-51.

17. رستمی، م؛ قاسمی، ج؛ اسکندری، ف، (1390) «ارزیابی عملکرد بانکهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار (بکارگیری منطق Topsis در تحلیل پوششی داده‌ها»، حسابداری مدیریت، شماره8، صص 19-30.

18. رفیعیان، م؛ شالی، م، (1391) «تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره4، صص25-49.

19. رهنما، م؛ رضوی، م، (1391) «تحلیل کارایی مناطق شهرداری مشهد با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده‌ها»، انجمن جغرافیای ایران، شماره32، صص147-176.

20. طبیبیان، م (1379)، مدلهای کاربردی در تحلیل مسایل شهری و منطقه‌ای، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.

21. قوامی، م؛ کریمی، ع و سعدی مسگری، م، (1390) «ارزیابی خطوط اتوبوس‌رانی با استفاده از سامانه اطلاعات مکانی و تحلیل پوششی داده‌ها، مطالعه موردی: خطوط اتوبوس‌رانی تهران»، مهندسی حمل‌ونقل، شماره سوم، صص 261-271.

22. گودرزی، ش. (1381). جغرافیا ترکیبی نو، جلد اول، انتشارات سمت، چاپ پنجم، تهران.

23. محمودی خوشرو، ا؛ قاسمی، ع، (1389) «بررسی کارایی شهرداری‌های استان کردستان با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)»، مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، شماره13، صص103-120.

24. مشکینی، ع؛ لطفی، ص؛ احمدی کردآسیابی، ف، (1392) «ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در عدالت فضایی میان نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر قائمشهر)»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره2، صص 153-174.

25. مهربانی، ف، (1387)« ارزیابی عملکرد برنامه‌های توسعه در برنامه‌ریزی سوخت و شاخص‌های متاثر از آن با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها»، مدلسازی اقتصادی، شماره2، صص 79-110.

26. نظم‌فر، ح؛ باختر، س و علوی، س (1394)، رتبه‌بندی سطوح توسعه‌یافتگی مناطق روستایی(مطالعه موردی: دهستان‌های استان کرمانشاه)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال چهارم، شماره 14، صص 181-192.

27. وارثی،ح؛ قائدرحمتی، ص؛ باستانی فر، ا، (1386) «بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت مطالعه موردی؛ مناطق شهراصفهان»، جغرافیا و توسعه، سال پنجم،صص 91-106.

28. Barandak, f. and Karimi, H. 2016.Assess The Sustainability of Isfahan Using Ideal and Anti-ideal Decision Making Units, 1st International Conference on Rethinking the Sustainable Development, Tabriz.

29. Moldavska, A., Welo, T. (2015). On the Applicability of Sustainability Assessment Tools in Manufacturing. The 22^nd CIRP conference on Life Cycle Engineering, Vol. 29, pp. 621-626.

30. Mulliner, E., Malys, N and Maliene, V. (2016). Comparative analysis of MCDM methods for the assessment of sustainable housing affordability, Omega, No. 59, pp. 146-156.

31. Storto, C., (2013), "Evaluating Technical Efficiency of Italian Major Municipalities: a Data Envelopment Analysis model", Social and Behavioral Sciences, 81: 346-350.

32. Tomic, V., Markovic, D. and Jovanovic, M. (2013) Application of PROMETHEE on Decision Process in Mines, Journal of Engineering, Vol. 11, No. 4, pp. 79-84.

33. Wang, Y., Luo, Y., (2009), "DEA efficiency assessment using ideal and anti-ideal decision making units", Applied Mathematics and Computation, 173:902-915.

34. Worthington, A.C., Dollery, B.E., (2001), "Measuring efficiency in local government: an analysis of New South Wales municipalities domestic waste management function", Policy Stud, 29(2): 4-24.

35. Wu,D., (2006), "A note on DEA efficiency assessment using ideal point: An improvement of Wang and Luo^,s model", Applied Mathematics and Computation, 183: 819-830.