تحلیل زمانی‌ مکانی روند شمار روزهای تندری در ایران زمین

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

محمد دارند ¹ , مهتاب نریمانی ² , ژیلا شریعتی ³ , شرمین نامداری ⁴

1 - استادیار اقلیم شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان
2 - دانشجوی کارشناسی اقلیم‌شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان
3 - دانشجوی کارشناسی اقلیم‌شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان
4 - دانشجوی کارشناسی اقلیم‌شناسی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان

تاریخ دریافت : 1394/05/04 تاریخ پذیرش : 1394/06/10 تاریخ انتشار : 1394/09/01

کلید واژه: ایران, طوفانهای تندری, وردایی, آزمون ناپارامتریک,

چکیده مقاله :

برای انجام این پژوهش از داده‌های ماهانه‌ی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری مربوط به 50 ایستگاه همدید ایران زمین طی بازه‌ی زمانی1/1980 تا 12/2010 استفاده شد. یک پایگاه داده‌‌ گاه‌جای در ابعاد50×372 ایجاد شد که بر روی سطرها زمان(ماهها) و بر روی ستونها ایستگاههای همدید قرار داشت. برای واکاوی وردایی شمار روزهای همراه با طوفانهای تندری از آزمون ناپارامتریک من کندال بهره گرفته شد. معناداری روند در سطح اطمینان 95 درصد آزمون شد. جهت برآورد نرخ وردایی از تحلیلگر شیب سن بهره بردیم. یافته‌ها نشان داد که در اغلب ماههای سال، بسامد رخداد این مخاطره‌ی جوی در ایستگاههای همدید افزایش یافته است. روند افزایشی اغلب ایستگاههای شمال‌غرب، غرب، شمال و شمال‌شرق کشور در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است. گستره و نرخ افزایش بسامد روزهای همراه با طوفانهای تندری در فصل بهار نسبت به سایر فصول دیگر سال بیشتر است. برخلاف سایر ماههای دیگر سال در ماه مارس اغلب ایستگاههای نیمه‌ی غربی کشور روند کاهشی معناداری را تجربه کرده‌اند. به نظر می‌رسد که دلیل وردایی مشاهده شده در بسامد رخداد این پدیده‌ی فرین جوی ناشی از وردایی کنش سامانه‌های همدید مقیاس موثر بر اقلیم ایران زمین است. افزایش کنش واچرخندی سامانه‌ی سیبری در فصل بهار و تابستان منجر به شرایط دگرفشار بر روی نیمه‌ی شمالی کشور می‌شود و افزایش رخنمود طوفانهای تندری را برای این بخش از گستره‌ی ایران زمین در پی خواهد داشت. همچنین کاهش بسامد رخداد طوفانهای تندری در ماه مارس نیز ناشی از کاهش کنش چرخندی سامانه‌های سودانی و مدیترانه‌ای در این ماه از سال است.

چکیده انگلیسی:

Monthly data of numbering trend of thunderstorm days connected to 50 synoptic stations of Iran during 1/1980 to 12/2010 were used to do this research. One matrix with dimensions 372×50 was created where there was time (months) on the rows and columns were located with place or analyzing synoptic stations. Nonparametric Mann Kendal test was used to analyze variance of numbering trend of thunderstorm days. The significance of trend at confidence level was 95% of test. The Sen Estimator was applied to estimate variance rate. The results of this study showed that the frequency of thunderstorms days of Iran experienced a significant variance during analyzing period. The frequency of thunderstorms increased on synoptic stations during  most of the months of the year. The increasing trend of most stations located in northwest, west, north and northeast was significant at 95% confidence level. The extent and increasing rate of frequency of thunderstorm days in spring was more than other seasons. In contrast to other months most of western stations experienced significant decreasing trend in March. It seems that the reason of these variances in frequency of occurrence of this atmospheric phenomenon resulted from variance of reaction of synoptic systems of effective scale on climate of Iran. The increasing reaction of Siberian anticyclone results in other conditions over northern parts of country during spring and summer and it results in increase of thunderstorms occurrence over northern parts of country. Also decreasing trend in March is resulted by decreasing trend in Sudan and Mediterranean cyclonic systems activity.

منابع و مأخذ:

• حجازی زاده، زهرا (1379)، بررسی عوامل سینوپتیکی بارش و طوفان­های توام با رعد و برق غرب کشور، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، 8: 26-5.


• خالصی، فریده (1393)، واکاوی زمانی توفان­های تندری در ایران، دوفصلنامه آب و هواشناسی کاربردی، 1: 60-47.


• دارند، محمد(1393)، شناسایی تغییرات ارتفاع ژئوپتانسیل، تاوایی و فشار تراز دریای الگوهای گردش جوی غالب موثر بر اقلیم ایران زمین، پژوهشهای جغرافیای طبیعی، 3: 374-349.


• خوشحال دستجردی، جواد و قویدل رحیمی، یوسف(1386)، شناسایی ویژگی­های مخاطرات محیطی منطقه شمال غرب ایران (نمونه مطالعاتی: خطر توفان­های تندری در تبریز)، مدرس علوم انسانی، ویژه نامه جغرافیا، 53: 115-101.


• صلاحی، برومند(1389)، بررسی ویژگی­های آماری و همدیدی طوفان­های تندری استان اردبیل، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، 72: 142-129.


• عسگری، احمد و محبی، فرشته (1389)، مطالعه آماری همدیدی توفان­های تندری در استان خوزستان، چهارمین کنفرانس منطقه­ای تغییر اقلیم، 119-111.


• Davis, S and Walsh, K.J.E (2008): Southeast Australian thunderstorms: are they increasing in frequency?, Aust. Met. Mag, 57, pp: 1-11.


• Doswell CA III. (1987): The distinction between large-scale and mesoscale contributions to severe convection: A case study example. Weather and Forecasting 2, pp: 3–16.


• Robinson, E.D., Robert J. Trapp, and Michael E. Baldwin, (2013): The Geospatial and Temporal Distributions of Severe Thunderstorms from High-Resolution Dynamical Downscaling. J. Appl. Meteor. Climatol., 52, pp: 2147–2161.


• Gaal, L, Molnar, P and Szolgay, J (2014): Spatial analysis of intense thunderstorms in Switzerland and temporal trends in their occurrence, Geophysical Research Abstracts, Vol. 16, EGU2014-11136-1.


• Houze RA. (1993): Cloud Dynamics. Academic Press: San Diego.


• IPCC, (2012): Summary for Policy Makers, Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation, A Special Report of Workings Groups I and II of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, UK, and New York, USA, p. 6.


• IPCC, Climate Change (2007): Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II, and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Geneva, Switzerland), 2007.


• Kunz M, Sander J and Kottmeier Ch (2009): Recent trends of thunderstorm and hailstorm frequency and their relation to atmospheric characteristics in southwest Germany, Internatioanl journal of climatology, 29, pp:2283-2297.


• Mandla, K, Enno, S.E and Sepp, M (2014): Thunderstorms caused by southern cyclones in Estonia, Estonian Journal of Earth Sciences, 63(2), pp: 108-117.


• Nigeria Climate Review Bulletin (2011): Rainfall patterns over the south east. Retrieved from: http://www.nimetng.org.

17- Yang X and Z Li. (2014): Increases in thunderstorm activity and relationships with air pollution in southeast China. Journal of Geophysical Research – Atmospheres, 119(4), doi:10.1002/2013JD021224.