بررسی فیتوشیمیایی اسانس بذر گیاه Heracleum pastinasifolium C. Koch در ارتفاعات مختلف ارسباران

محورهای موضوعی : اکولوژی محیطی

مهدی میرزا ¹ , مهردخت نجفپور نوایی ² , زهرا بهراد ³

1 - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، ایران
2 - استادیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران
3 - کارشناس ارشد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/06/14 تاریخ پذیرش : 1393/09/12 تاریخ انتشار : 1393/09/01

کلید واژه: اسانس, گیاهان دارویی, Heracleum pastinasifolium, اکتیل‌استات, هگزیل بوتیریت,

چکیده مقاله :

جنس Heracleum از تیره چتریان دارای بیش از 70 گونه می‌باشد و معروف‌ترین گونه آن H. persicum به نام گلپر و به‌عنوان ادویه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جنس در ایران، آناتولی، ماورای قفقاز و عراق رویش دارد. به‌طور کلی 10 گونه از این جنس در ایران رویش دارد که 4 گونه آن بومی می‌باشد. هدف از این مطالعه بررسی کمی وکیفی اسانس بذر گونه انحصاری (H. pastinasifoliumگلپر برگ شقاقلی) در ارتفاعات مختلف است. این گیاه از منطقه ارسباران و از سه ارتفاع 1500 متر 1700 متر و 1900 متری جمع‌آوری گردید و با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شد. برای شناسایی ترکیب‌های اسانس از دستگاه‌های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. بازده اسانس در ارتفاع 1500 متری 14/2 درصد، ارتفاع1700 متری 52/2 درصد و در ارتفاع 1900 متری 93/2 درصد گزارش گردید. مهم‌ترین ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس‌ها در بذر به‌ترتیب در ارتفاعات 1500، 1700 و 1900 متری اکتیل‌استات (Octyl acetate) (6/73، 3/75، 6/76 درصد)، هگزیل بوتیرات (8/7، 2/9 و 6/9 درصد) و اکتانول (1/4، 8/4 و 6/5 درصد)بود. براساس نتایج حاصل از بازده اسانس، با افزایش ارتفاع میزان اسانس افزایش یافته است. همچنین میزان ترکیب‌های اصلی اسانس نیز با افزایش ارتفاع افزایش یافته‌اند.

منابع و مأخذ:

 

1- خاتم‌ساز، م. 1377. فلور ایران. شماره 24. موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، تهران، 112 صفحه.

2- زرگری، ع. 1369. گیاهان دارویی (جلد چهارم). انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 923 صفحه.

3- مظفریان، و. 1375. فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 740 صفحه.

4- میرزا، م.، نجف‌پور نوایی، م. 1391. بررسی مقایسه‌ای ترکیب‌های شیمیایی اسانس میوه Heracleum gorganicumدر ارتفاعات مختلف. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران،28(2): 324-329.

5- میرزا، م.، نجف‌پور نوایی، م.، بهراد، ز. 1393. بررسی مقایسه‌ای ترکیب‌های شیمیایی اسانس بذر و برگ Heracleum anisactisدر چند ارتفاع. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 30(3): در دست چاپ.

6.Adams R.P. 1995. Identification of essential oil components by gas chromatography and mass spectroscopy. Allured Publishing Crop., Carol Stream, USA.

7.Anil, J.J., Karunakaran, V.P., George, V., and Sethuraman, M.G. 2007. Chemical composition of leaf and fruit oils of Heracleum candolleanum. The Journal of Essential Oil Research, 19(4): 358-359.

8.Davies, N.W. 1990. Gas chromatographic retention indices of monoterpenes and sesquiterpenes on methyl silicone and Carbowax 20M phases. J. Chromatogr., 503:1-24.

9. Firuzi, O., Asadollahi, M., Gholami, M., and Javidnia, K. 2010. Composition and biological activities of essential oils from four Heracleum species. Food Chemistry, 122(1): 117-122.

10.Habibi, Z., Eshaghi, R., Mohammadi, M., and Yousefi, M. 2010. Chemical composition and antibacterial activity of essential oil of Heracleum rechingeri Manden from Iran. Natural Product Research, 24(11): 1013-1017.

11.Ozek, T., Ozek, G., Baser, K.H.C., and Duran, A.T. 2005. Comparison of the Essential Oils of Three Endemic Turkish Heracleum Species Obtained by Different Isolation Techniques. Journal of Essential Oil Research, 17(6): 605-610.

12.Ozek, T., Demirci, B., and Baser, K.H.C. 2002. Comparative Study of the Essential Oils of Heracleum sphondylium ssp. Ternatum Obtained by Micro- and Hydro-distillation Methods. Chemistry of Natural Compounds, 38(1): 48-50.

13.Scheffer, J.J., Hiltunen, R., Aynehchi, Y., Schantz, M.V., and Svenden, A.B. 1984. Composition of essential oil of Heracleum persicum Fruits. Planta Medica, 50(1):56-60.

14.Sefidkon, F., Dabiri, M., and Hohammadi, N. 2004. Analysis of the oil of Heracleum persicum L. (Leaves and Flavours). Journal of Essential Oil Research, 14(4): 295-297

15.Sefidkon, F., Dabiri, M. and Mohammad, N. 2004. Analysis of the Oil of Heracleum persicum L. (Seeds and Stems). Journal of Essential Oil Research, 16(4): 296-298.

16.Shibamoto, T. 1987. Retention indices in essential oil analysis: 259-274. In: Sandra, P. and Bicchi, C., (Eds.). Capillary Gas Chromatography in Essential Oil Analysis. Alfred Heuthig Verlag, New York, 435p.

17.Tkachenko, K.G. and Zenkevich, I.G. 1993. The essential oil of the flowers of Heracleum antasiat Manden. Grown in Russia. Journal of Essential Oil Research, 5: 227-228.