بررسی و مقایسه ترکیب‌های شیمیایی اسانس سرشاخه های گلدار گیاه دارویی (Mentha longifolia L. Hudson) در رویشگاه های مختلف استان فارس و خراسان رضوی

محورهای موضوعی : فیتوشیمی

حسن فیضی ^{1 *} , زهره حسینی دشمن زیاری ² , صفیه وطن دوست جرتوده ³ , مسعود علی پناه ⁴

1 - استادیار زراعت، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه تولیدات گیاهی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
3 - دکترای علوم باغبانی، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
4 - دانشیار علوم دام، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران

تاریخ دریافت : 1395/08/12 تاریخ پذیرش : 1396/02/24 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: فارس, اسانس, خراسان رضوی, پولگون, پونه,

چکیده مقاله :

گیاه معطر پونه با نام علمی (Mentha longifolia L. Hudson.) متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae) دارای خواص دارویی محرک، مقوی، ضداسپاسم، ضدنفخ، قابض و آرام‌بخش می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت ترکیب‌های شیمیایی اسانس پونه در مناطق مختلف استان‌های فارس و خراسان رضوی انجام گرفت. در این مطالعه سرشاخه‌های گل‌دارگیاه در تابستان 1394 از ده رویشگاه‌های طبیعی از دو استان جمع‌آوری گردید. استخراج اسانس‌‌ها با استفاده از دستگاه کلونجر و به روش تقطیر با آب انجام و ترکیبات شیمیایی اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌های GC و GC/MS شناسایی شدند. بیشترین میزان بازده اسانس مربوط به رویشگاه چناران، مشهد و کاشمر در استان خراسان رضوی تعیین شد. در مجموع در اسانس پونه 34 ترکیب شناسایی شدند که بیشترین میزان 1و8-سینئول (47/36 درصد) و منتول (3/16 درصد) در رویشگاه فسا، بیشترین میزان پولگون (2/45-5/49 درصد) به‌ترتیب در منطقه کوار و بوانات، پیپریتون اکسید به‌ترتیب در دو رویشگاه کازرون و فسا از بیشترین مقدار (7/15-3/18 درصد) برخوردار بود و در نهایت میزان پیپریتنون (34/55 درصد) از بیشترین مقدار در منطقه کازرون برخوردار بود. پونه به‌علت حضور ترکیبات متعدد دارای پتانسیل قابل ‌توجهی در برنامه‌های اصلاحی و اهلی‌سازی می‌باشد. لذا با توجه به اینکه رویشگاه مشهد از بیشترین بازده اسانس و مقادیر بالای پولگون برخوردار بود، می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی آینده مورد

چکیده انگلیسی:

Mentha longifolia (L.) Hudson. is belongs to Lamiaceae family which has been used as antiseptic, anti inflammation , astringent , tonic, antispasmodic, carminative and calming. The current experiment was aimed to comparision of quality and quantities of plant essential oil  in different parts of Fars and Khorasan Razavi provinces. The aerial parts of plant in blooming were collected from ten natural regions in two provinces during summer 2015 . The essential oils were extracted by  using water distillation method and  were analyzed by  GC and GC/MS. Results were showed that the highest essence efficiency of M. longifolia were reported from Chenaran, Mashhad and Kashmar regions  in Khorasan province. The highest of 1,8-cineole (36.47%) and mentole (16.3%) were reported from Fasa region, but pulegon with 45,2-49.5% were obtained from Kuvar and Bavanat region, respectively and finaly the highest of piperiton oxide (18.3%) and piperitenone (55.3%) were reported from Kazerun region in Fars province. So in conclusion, the M.longifolia due to the presence of more variation multiple compounds have significant potential for use in domestication and breeding programs.  

منابع و مأخذ:

References

1. Azadbakht, M. 1999. Categorize of medicinal plants. Cultural Institute Publishing Teymoorzadeh (Tabib), Tehran, 401 p.


2. British pharmacopoeia, 1993. British Pharmacopoeia Commission, HMSO Publisher: London. United Kingdom.


3. Derwich, E., Benziane, z., Taouil, R., Senhaji, O. and Touzani, M. 2010. Comparative essential oil composition of leaves of Mentha rotundifolia and Mentha pulegium a traditional herbal medicine in Morocco American-Eurasian. Journal of Sustainable Agriculture, 4(1):47-54.


4. Dietz, B.M.and Bolton, J.L. 2010. Biological reactive intermediates (BRIs) formed from botanical dietary supplements. Chemico Biological Interaction, 192(1-2): 72-80.


5. Dzamic, A.M., Sokovic, M.D., Ristic, M.S., Novakovic, M., Grujic-Jovanovic, S., Tesevic, V. and Marin, P.D. 2010. Antifungal and antioxidant activity of Mentha longifolia (L.) Hudson (Lamiaceae) essential oil. Botanica Serbica. 34(1): 57-62.


6. Habibi, H., Mazaheri, D., Majnoonhoseini, N., Chaeichi, M.R., Tabatbaei, M.F. and Bigdeli, M. 2006. The effect of altitude compounds of medicinal plant (Thymus kotschyanus Boiss.) in region Taleghan. Research and Construction Cultivation and Horticulture, 19(4): 2-10.


7. Kamkar, A., Shariatifar, N., Jamshidi, A., Jebelli Javan, A., Sadeghi, T., Zeagham Monfared, M. 2012. In vitro evaluation of antioxidant activity of Iranian Mentha longifolia essential oil and extracts. Journal of Medicinal Plants, 1 (41):185-194.


8. Khan,R.A., Khan, F., Mushtaq, A., Shah, A.S., Khan, N.A., Khan, M.R. and Shah, M.S. 2011. Phytotoxic and antibacterial assays of crude methanolic extract of Mentha longifolia (Linn.). African Journal of Pharmacy and Pharmacology, 5(12): 1530-1533.


9. Mkaddem, M., Bouajila, J., Ennajar, M., Lebrihi, A., Mathieu, F. and Romdhane, M. 2009. Chemical composition and antimicrobial and antioxidant activities of (Mentha longifolia L. and viridis) essential oils. Food Technologists, 74(7): 358-363.


10. Mozaffarian, V.A. 2013. Dictionary of Iranian plant Name. Farhang Moaser Press, Iran, Tehran, 671 p.


11. Omidbeigi, R. 2013. Production and Processing ofmedicinal plants (In Persian). Astan'e Qods'eRazavi publication, Mashhad-Iran, 347p.


12. Omidbeigi, R. 2009. Production and manufacturing the herbs (In Persian). Astan'e Qods'eRazavi publication, Mashhad-Iran, 347p.


13. Oyedeji, A.O. and Afolayan, A.J. 2006. Chemical composition and antibacterial activity of the essential oil isolated from South African Mentha longifolia (L.) L. subsp. Capensis(Thunb.) Briq. Journal of Essential Oil Ressarch, 18: 57-59.


14. Sefidkon, F. and Rahimi-Bidgoly, A. 2003. Quantitative variation of essential oil of Thymus kotschanus by different method of distillation and stage of plant growth. Iranian Medicinal and Aromatic Plant Research, 15: 1-22.


15. Stanisavljevic, D.M., Dordevic, S., Ristic, M., Velickovic, D. and Randelovic, N.V. 2010. Effects of different drying methods on the yield and the composition of essential oil from herb Mentha longifolia (L.). Biologica Nyssana, 1(2): 89-93.


16. Sharopov Farukh, S., Sulaimonova, V.A., and Setzer, W.N. 2012. Essential oil composition of Mentha longifolia from wild populations growing in Tajikistan. Journal of Medicinally Active Plants, 1(2): 76-84.


17. Smith, T.J., George, D.R., Sparagano, O.A.E., Seal, C., Shiel, R.S., Guy, J.H. 2009. A pilot study into the chemical and sensorial effect of Thyme and pennyroyal essential oil on hens eggs. International Journal of  Food Science Technology, 44(9): 1836–1842


18. Yavari, A.R., Nazeri, V., Sefidkon, F. and Hassani, M.E. 2010. Evaluation of some ecological factors, morphological traits and essential oil productivity of Thymus migricus Klokov and Desj.-Shost. Iranian. Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 26(2): 227-238.


19. Zargari, A. 2011. Medicinal Plant. Tehran University Press, Tehran, 980p.