برنامه‌ریزی راهبردی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

محمد امین جرفی ¹ , مهدی مدیری ^{2 *} , مسعود مهدوی حاجیلوئی ³

1 - (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
2 - (استاد گروه شهرسازی پایدار، واحد مالک اشتر،تهران، ایران)
3 - (استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/05/11 تاریخ پذیرش : 1397/08/09 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: کلانشهر اهواز, عدالت فضایی, خدمات شهری, برنامه‌ریزی راهبردی,

چکیده مقاله :

یکی از مهمترین دغدغه‌های برنامه‌ریزان شهری، نحوه تخصیص منابع و خدمات شهری به صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر بر حسب نیازهای جامعه شهری می‌باشد. این مقاله با هدف برنامه‌ریزی راهبردی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی در سطح مناطق مختلف کلانشهر اهواز تدوین شده است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره تاپسیس و از کاربست مدل ترکیبیSWOT-AHP استفاده شده است. یافته‌ها بر اساس مدل تاپسیس نشان می‌دهد که مناطق چهار، سه و یک بیشترین خدمات را به خود اختصاص داده‌اند و در وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق گرفته‌اند. از سوی دیگر نتایج حاصل از مدل ترکیبی نشان می‌دهد که راهبرد so با امتیاز نهایی 0.265 بیشترین تأثیر را در میان عوامل قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها داشته و راهبرد غالب در منطقه مورد مطالعه از نوع تهاجمی می‌باشد و نمودار تحلیل حساسیت نشان می‌دهد استراتژی راهبردی SO بیشترین حساسیت و استراتژی راهبردی WO کمترین حساسیت را دارد.

چکیده انگلیسی:

Equal allocation of urban resources and services throughout the city and based on urban community needs is one of the main concerns of urban planners. This article is aimed at strategic planning of urban services distribution from the perspective of spatial justice throughout Ahvaz metropolis.  The research method was "descriptive-analytical" in nature and TOPSIS multi-criteria decision making technique and SWOT-AHP hybrid model were used in this study. The results obtained based on TOPSIS model revealed that urban services are mostly allocated to districts four, three, and one and that these districts were in a better condition compared to others. On the other hand, the results based on the hybrid model indicated that SO with a final value of 0.265 was the most effective strategy among strengths, weaknesses, opportunities, and threats and the dominant strategy in the area understudy was an offensive one. . Moreover, based on sensitivity analysis diagram, SO and WO had the highest and lowest sensitivity degrees respectively.  

منابع و مأخذ:

 

1. اصغری زمانی،ا.، علیزاده زنوزی،ش و قربانی،ر. 1394.سنجش مناطق شهری بر اساس توزیع کاربری‌ها و خدمات شهری و اثرات آن در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی: مناطق شهر مرند)، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 13(4):22-1.


2. حاتمی نژاد، ح.، منوچهری میاندوآب، ا، بهارلو، ا، ابراهیم پور، ا و حاتمی نژاد، ح.1391. شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابریهای محلّه‌ای، مورد مطالعه محله‌های قدیمی شهر میاندوآب، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 80(44):63-41.


3. داداش پور، ه.، رستمی، ف و علیزاده، ب.1394. گفتمان عدالت فضایی در شهر. چاپ اول.انتشارات آذرخش تهران.260 صفحه.


4. زارعی،ی.، استعلاجی،ع.1399.کاربرد تکنیک VIKOR در تبیین و تحلیل الگوی توزیع فضایی خدمات عمومی پایه در مناطق مختلف شهری شهر بوشهر. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط،49(13):22-1.


5. سرور، ر.، موسوی، میرنجف و مبارکی، ا. 1390. تحلیل فضایی نابرابری‌های ناحیه‌ای در استان آذربایجان شرقی، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه ای، 2 (1):41-33.


6. شکویی، ح.،1391، اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا. چاپ چهاردهم. انتشارات گیتاشناسی.356 صفحه.


7. مرصوصی، ن،1383، توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 14(4): 852-843.


8. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری اهواز، 1391، آمار نامه کلانشهر اهواز، انتشارات روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری اهواز. 325 صفحه.


9. معروف نژاد، ع،1390، «تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی «مطالعه موردی: شهر اهواز»، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، 14(4):.90-65.


10. وارﺛﯽ، ح ر و ﻗﺎﺋﺪ رﺣﻤﺘﯽ، ص و ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﻓﺮ، ا. 1386، ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺗﻮزﯾﻊ ﺧﺪﻣﺎت ﺷﻬﺮی در ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن، مجله جغرافیا وتوسعه، 9(5):106-91.

 

1. Cho, & Chun Man, 2003. Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services: Accessibility & its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Texas A&M University, Texas.


2. Daniere, A.G. and Takahashi, L.M., 1999, Poverty and Access: Differences and Commonalties A cross Slum Communities in Bangkok. Habit at intl. V. 23, N.2, pp 271-288.


3. Dufaux, F, 2008, Birth Announcement, justice Spatial, www.JSSJ.org.


4. Dufaux, F; Gervais-Lambony, P; Lehman-Frisch, S & Moreau, S , 2009, Birth Announcement, Spatial Justice, Retrieved from.

http:// www.jssj.org.

1. Fainstein, S , 2014, the just city, International Journal of Urban Sciences, 18, pp.1-18.


2. Harvey, David, 1996, Justice, Nature and Geography of Difference, Black well publishers Ins, first published, 2142, U.S.A,OX IJF,UK chapter 13,xxiv-xxv, p106.


3. Hataminejad, H. , 2008.Analysis of social inequalities in the enjoyment of the land use of Urban Services. Journal of Human Geography, No. 65, pp. 71-85.


4. Oliver, P, A, 2008. “City Leadership: At the Heart of the Global Challenge”. GLOBAL ASIA, 3(3), 21-24.


5. Soja, E, 2009, the city and spatial justice, S. Didier, & F. Dufaux, Eds., Spatial Justice, 1. Retrieved from http:// www.jssj.org.


6. United Nations Climate Change Conference (COP21). Climate Change and Natural Disasters Displace Millions, Affect Migration Flows. December 10, 2015. Paris.