تحلیلی برایجاد شهرهای شبه جهانی در سواحل شمال ایران و نقش آن در توسعه منطقه ای شمال کشور با استفاده از مدل ترکیبی (SWOT_AHP)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

عبداله پورآقائی ¹ , عباس ملک حسینی ² , عبدالرضا فرجی راد ³

1 - مدرس دانشگاه- دانشگاه گیلان
2 - عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
3 - مدیر گروه جغرافیای علوم و تحقیقات تهران

تاریخ دریافت : 1394/09/16 تاریخ پذیرش : 1395/02/25 تاریخ انتشار : 1395/09/30

کلید واژه: جهانی شدن, توسعه منطقه ای, شهرهای شبه جهانی, سواحل شمال,

چکیده مقاله :

امروزه توسعه منطقه ای متأثر از فرآیند جهانی شدن شهرها بوده و این پدیده در مقیاس‌های مختلف بر ابعاد و ساختارهای مختلف جوامع تأثیرگذاشته است. بی تردید، توسعه و ایجاد شهرهایی که به سمت جهانی شدن حرکت کنند و در این مسیر کارکردهای شهری، منطقه ای، ملی و جهانی خود را ارتقاء دهند، می‌تواند اثرات خود را در ساختار توسعه کشور متجلی سازد. حوزة خزر دارای پتانسیل‌های عظیم اقتصادی، ارتباطی و... می‌باشد و ضمن ارتباط ایران با جهان از طریق آبهای آزاد، می‌تواند نقش بی بدیل در سازماندهی سیاسی فضا، آمایش سرزمین و توسعه موزون منطقه‌ای و ملی ایفا نموده و از این طریق بر توسعه منطقه شمال ایران بیفزاید. پژوهش حاضر در حوزه جهانی شدن شهرها و توسعه منطقه ای سعی در ارائه الگوی کاملی از تبیین تأثیر ایجاد شهرهای شبه جهانی سواحل شمال کشور در افزایش توسعه منطقه شمال ایران دارد. این پژوهش بر اساس ماهیت، توصیفی- تحلیلی و بر مبنای هدف کاربردی- توسعه ای است. به منظور ارائه راهبردهای ایجاد و توسعه شهرهای شبه جهانی در سواحل شمالی ایران بر اساس نظر خبرگان و از تکنیک (SWOT- AHP) بهره گیری شد. یافته‌ها نشان داد که راهبردهای توسعة منطقه ای از طریق ایجاد شهرهای شبه جهانی در سواحل شمال براساس خبرگان و با توجه به ارزیابی ماتریس عوامل داخلی و خارجی، از نوع تهاجمی می باشد. در نهایت بر اساس یافته های پژوهش، راهبردهای کلی از نوع تهاجمی (SO) برای ایجاد و توسعه شهرهای شبه جهانی برای توسعه منطقه شمال و افزایش قدرت ملی ایران ارائه گردید.

چکیده انگلیسی:

Nowadays regional development is effected by cities’ globalization process and this phenomenon effects on societies’ various dimensions and structures in various scales and makes them face practical and substantial changes. nodoubt, developing and creating cities moving toward globalization and improve urban, regional, national and universal functions along the way and could present its effects in country’s development structure. The khazar area has enormous geopolitics, economic, communicative and … potentials and meanwhile Iran’s relation with the word by free seas could play a doubtless role in political environment organizing, logistics of the land and symmetrical regional and national development and increases the development of Iran’s northern region. Present research tries to present a complete pattern of determining the effect created by semi-global cities in country’s northern coasts considering theory basis in cities’ globalization area and regional development which leads to an increase in Iran’s northern area development. Present research is based on a descriptive – analytic nature and practical-developmental goals. What’s more in order to present guidelines to create and develop semi-global cities in Khazar area (Iran’s northern coasts) we used Experts opinions and SWOT-AHP techniques. Findings indicated that regional development guidelines by creating semi-global cities and also guiding condition of northern coasts cities based on experts’ opinion and considering internal and external factors matrix, is of offensive type. Finally based on research findings, general guidelines of offensive type (SO) were presented to create and develop semi-global cities to develop northern area and increase Iran’s national power

منابع و مأخذ:

1) ایران زاده، س.1380. جهانی شدن و تحولات استراتژک در مدیریت و سازمان، انتشارات ثمر، تبریز.
2) آمارنامه استان گیلان، پیوست سالنامه آماری (1390 ـ 1389 ـ 1388).
3) پاتر، ر،. سلی لوید ا.1384. شهر در جهان در حال توسعه، ترجمه کیومرث ایراندوست و دیگران، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، تهران.
4) پورآقائی، ع. 1394. تأثیر شکل گیری شهرهای مدرن(شبه جهانی) در توسعه منطقه شمال ایران، مطالعه موردی: بندرانزلی؛ رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر، همدان.
5) رهنما، م .ر.1386. موانع، مشکلات و راهکارهای جهانی شدن شهرهای ایران، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره هشتم، بهار و تابستان.
6) زبردست اسفندیار(1380)کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبى در برنامه ریزى شهرى و منطقه اى. مجله هنرهاى زیبا، شماره1: 42 – 28.
7) زرقانی، س. ه.، رنجکش، م. ج.،اسکندران، م. 1393. دیپلماسی شهری، تحلیل نقش شهرها به عنوان بازیگر جدید عرصه روابط بین‌الملل. مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه‌ای، سال پنجم، شماره بیستم، بهار 1393.
8) سایت اینترنتی منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی
9) سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان،"گزارش توسعه استان گیلان" ، فصل اول، رشت، 1390.
10) فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز.1380. شماره 35، ویژه نامه دریای خزر.
11) لطفی، ح.1395. بررسی تطبیقی تأثیر شکل مدیریت سیاسی فضا بر توسعۀ منطقه‌ای مطالعه موردی جزایر قشم و کیش، فصلنامه آمایش محیط، شماره 32، 169- 184.
12) مطالعات پایه آمایش سرزمین استان گیلان.1388.گزارش مطالعات تطبیقی، بخش پیش بینی و آینده نگری.
13) محرابی، ع.1393.تحول در کارکرد مرز سیاسی و تاثیر آن بر فضای کالبدی استان گیلان (شهرستان آستارا) طی دو دهه گذشته، فصلنامه آمایش محیط، شماره 25، 149- 171.
14) ملک حسینی، ع.، صفاری راد، ع،. قاسمی، ا،. رجبی امیرآباد، ر.1394. تحلیل سلسله مراتب شهری استان گیلان بین سال های 90- 1365 (با استفاده ازمدل های لگاریتمی رتبه – اندازه ، منحنی لورنز و ضریب جینی ) فصلنامه آمایش محیط، شماره 30، 111- 135.
15) میر محمدی، س.ر،" همکاری و همگرایی منطقه ای آذربایجان، گرجستان و ترکیه"، اینترنت.
16) نوروزی، علیرضا.1387. توانمندی ها و استعدادهای کشورهای حاشیه دریای خزر، الزام آور