رتبه‌بندی توسعهیافتگی محلات شهری از نظر شاخص‌های فضای سبز عمومی با استفاده از مدلهای تصمیم‌گیری چند معیاره در محیط GIS نمونه موردی: شهر اردبیل

محورهای موضوعی : آمایش محیط

علیرضا محمدی ¹ , حجت ارژنگی مستعلی بیگلو ² , میلاد حسینی ³

1 - (دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
2 - (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
3 - (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/03/23 تاریخ پذیرش : 1395/07/27 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: GIS, شهر اردبیل, سطح‌بندی, مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره, پارک, فضای سبز عمومی,

چکیده مقاله :

توزیع مناسب فضای سبز شهری، اهمیت زیادی در ایجاد عدالت فضایی در سطح شهر دارد. شهر اردبیل از جمله شهرهایی است که با مسأله کمبود و عدم تعادل در توزیع مناسب پارک‌ها و فضای سبز عمومی مواجه است. به‌طوری‌که سرانه موجود فضای سبز عمومی در این شهر 3/7 مترمربع است. این رقم از استاندارد برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (20 تا 25 مترمربع برای هر نفر) و استاندارد فضای سبز شهری ایران (12 مترمربع) پایین‌تر است. این پژوهش با استفاده از 9 شاخص کلیدی به رتبه‌بندی 44 محله از شهر اردبیل، از نظر برخورداری از پارک‌ها و فضای سبز عمومی پرداخته است. داده‌های پژوهش از سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهری اردبیل (1395) اخذ شده و به روش برداشت میدانی در سال 1395 نهایی شده است. از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره شامل TOPSIS، VIKOR، SAW وCOPLAND برای تحلیل، رتبه‌بندی و تلفیق نتایج استفاده‌ شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که‌ از نظر شاخص‌های فضای سبز عمومی، 14 محله از شهر اردبیل برخوردار، 15 محله نیمه برخوردار و 15 محله محروم هستند. در نتیجه از نظر کمی و کیفی، ناهمگنی و عدم تعادل فضایی در سطح شهر و محلات شهری وجود دارد. در پایان، بر اساس یافته‌های پژوهش، پیشنهاد‌هایی ارائه‌ شده‌اند.

چکیده انگلیسی:

Appropriate distribution of urban green spaces is very important to increase of spatial justice in the cities. City of Ardabil is among the cities that faced with the problem of the imbalance in the distribution of public parks and green spaces. The per capita public green space in the city of Ardabil is 7.30 square meters. This amount is lower than the green space standards of the United Nations Environment Program (20 to 25 square meters per person) and lowers than the standards of Iran’s urban green spaces (12 square meters). This study by using of 9 key indicators has ranked 44 neighborhoods of the Ardabil city in terms of access to the parks and public green spaces. Research data gathered from the Ardabil City Municipality Department of Parks and Green Spaces and in the next step, have been corrected by using of field study in the year 2016. Multi-criteria decision-making methods, including TOPSIS, VIKOR, SAW and COPLAND have been used for analyzing, ranking and integration of final results. The findings of this research show that in terms of public green space indicators, 14 neighborhoods of the city are developed, 15 neighborhoods are semi developed and 15 neighborhoods of the city are poor in access to the appropriate public green spaces. Finally, based on the findings, recommendations were presented.

منابع و مأخذ:

 

1. تیموری، ر. 1389. ارزیابی تناسب مکانی- فضایی پارک‌های شهری با استفاده از GIS مطالعه موردی پارک‌های محله‌ای منطقه2 شهرداری تبریز، مجله فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اهر، 2(30):،40-21.


2. حاتمی، د. عربی، ز. رحمانی، ا. 1394. مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از مدل AHP و Fuzzy Logic  در محیط GIS نمونه موردی: شهر مشهد. فصلنامه آمایش محیط، 9(32): 84-63.


3. حاتمی‌نژاد، ح. ویسیان، م. محمدی، ن. علیزاده، ع. 1391. تحلیل و اولویت‌بندی فضای سبز شهری با بهره‌گیری از فن‌های تاپسیس. جی.آی. اس. مطالعه موردی: شهر دهگلان. فصلنامه آمایش محیط، 7(26): 88-65.


4. حجتی، ا. 1389. سرانه کاربری فضای سبز شهری، سرانه‌ای فراموش شده، فصلنامه گزارش، 8(64 و65): 37-31.


5. حیدری بخش، م. 1387. بررسی تطبیقی استاندارد پارک‌ها و فضای سبز شهر اصفهان با استانداردهای موجود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.


6. رستم‌زاده، ه و طاهری، ع. 1394. مکان‌یابی و ارزیابی پارک‌ها و فضای سبز شهری(نمونه موردی: شهر زنجان)، اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری، تبریز، شهریور 94.


7. زالی، ن. 1379. سطح‌بندی توسعه منطقه‌ای(نمونه موردی استان آذربایجان شرقی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی.


8. زنگی‌آبادی، ع؛ بهاری، ع و قادری فر، ر. 1392. تحلیل فضایی و سطح‌بندی شاخص‌های بهداشتی ـ درمانی با استفاده از GIS(مطالعه موردی آذربایجان شرقی)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 1(28): 106-75.


9. زنگی‌آبادی، ع و همکاران. 1388. تحلیل آماری – فضایی نماگرهای توسعه فضای سبز شهری، مطالعه موردی مناطق شهری اصفهان، مجله محیط شناسی،49(35): 68-45.

10.سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر اردبیل.1394. گزارش و سالنامه آماری.

11.سعیدنیا، ا . 1382. فضای سبز شهری، کتاب سبز شهرداری‌ها، جلد نهم، تهران، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، چاپ سوم.

12.شهرداری اردبیل.1390. طرح جامع شهر اردبیل.

13.قربانی، ر و مطیئی لنگرودی، ح. 1389. تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Eskaping نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 42(72): 62-47.

14.مجنونیان، ه. 1374. مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرج‌گاه‌ها، سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران.

15.محمدی تبار، ج. 1392. ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز شهری با تأکید بر اصول توسعه پایدار (نمونه موردی منطقه9 ‎شهرداری مشهد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

16. مصطفی پور، م. 1394. تحلیلی بر چیدمان مکانی فضای سبز شهری و ارائه الگوی بهینه با استفاده از قواعد تصمیم‌گیری چند معیاری(MCDM). مطالعه موردی شهر اردبیل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

17.مولایی، م. 1387. بررسی و مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی استان‌های ایران طی سال‌های 1373 و 1383، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 4(63): 102-84.

1. یغفوری، ح. پایداری، ا. سنجری، ا. 1394. VIKOR توزیع پارک‌ها و ارزیابی کیفیت آن‌ها در سطح شهرها با استفاده از مدل ویکور (نمونه موردی: شهر عنبرآباد، استان کرمان). فصلنامه آمایش محیط، 8 (31): 145-123.
   
   
   1. Panjeh, S.A. and Sasani, A., 2013. Applying Logarithmic Fuzzy Preference Programming and VIKOR Methods for Supplier Selection: A Case Study. Journal of American Science, 9(1), pp 105 -109.
   
   
   2. Mladenka, K.R., 1989. The distribution of an urban public service: The changing role of race and politics. Urban Affairs Quarterly, 24(4), pp.556-583.
   
   
   3. Hassaan, Ayman, Ahmed Mahmoud, Marwa Adel El-Sayed. 2011. Development of sustainableurban green areas in Egyptian new cities: thecase of El-Sadat City, Landscape and Urban Planning, Volume 101, Issue 2, Pages 157-170.
   
   
   4. Kahn, E, Matthew., 2006. Green Cities, the Brokings Institution press, Washing ton, D.C.
   
   
   5. McConnachie, M.M. and Shackleton, C.M., 2010. Public green space inequality in small towns in South Africa. Habitat International, 34(2), pp.244-248.
   
   
   6. Rafiee, R., Mahiny, A.S. and Khorasani, N., 2009. Assessment of changes in urban green spaces of Mashad city using satellite data. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 11(6), pp.431-438.
   
   
   7. Talen, E., 1998. Visualizing fairness: Equity maps for planners. Journal of the American Planning Association, 64(1), pp.22-38.
   
   
   8. Yin, H., Song, Y., Kong, F. and Qi, Y., 2007, July. Measuring spatial accessibility of urban parks: A case study of Qingdao City, China. In Geoinformatics 2007: Geospatial Information Science (Vol. 6753, p. 67531L). International Society for Optics and Photonics.