واکاوی جایگاه حقوقی مقامات عالی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وایالات متحدة آمریکا
محورهای موضوعی : دستاوردهای نوین در حقوق عمومیهدیه سادات میرترابی 1 , احسان آقامحمدآقایی 2
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق
2 - هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
چکیده مقاله :
پرداختن به ساختار حقوقی مقامات رسمی و قانونی در نظام های سیاسی، پرسشی است که پاسخ به آن را با تأمل در اندیشه فلسفی- سیاسی تفکیک قوا و همچنین واکاوی متن قانون اساسی نظام های سیاسی می توان دریافت. در نظام ریاستی آمریکا، رئیس جمهوری به عنوان مظهر وحدت به شمار آمده و از برتری محرزی نسبت به رؤسای دیگر قوا برخوردار است. همچنین، قدرت فوق‌العاده‌ای به رئیس جمهوری در امور: اجرای قوانین و نظارت بر حسن اجرای آن، هدایت سیاست خارجی کشور و فرماندهی نیروهای مسلح اعطاء شده است. این در حالی است که در نظام حقوقی ایران بنابراقتضائات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مقام رهبری، در جایگاه عالی‌ترین مقام رسمی و سیاسی قانون اساسی قرار دارند. در این میان، بافت و ساختار قانون اساسی نیز، چنین انشا شده که نه تنها به موارد مذکور در اصول 110 و 112 محدود نمی گردد، بلکه هر امری از امور عمومی را، مشروط به آنکه در چهارچوب موازین اسلامی و موکول به رعایت مصالح عمومی باشد، شامل حوزة اختیارات یاد شده می داند. مقاله حاضر با نظر به ساختار سیاسی دو نظام حقوقی ایران و ایالات متحده، به ارزیابی این دو مقام از دریچه قانون اساسی می پردازد.
Referring to the legal structure of official and legal authorities in political systems is a question that can be answered by reflecting on the philosophical-political thought of the separation of powers and also by analyzing the text of the constitution of political systems. In the American presidential system, the president is considered as the embodiment of unity and has a clear superiority over other heads of state. Also, extraordinary power has been given to the president in the following matters: implementing laws and monitoring their good implementation, directing the country's foreign policy and commanding the armed forces. This is despite the fact that in Iran's legal system, according to the requirements of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the position of leadership is the highest official and political position of the Constitution. In the meantime, the texture and structure of the constitution has been composed in such a way that it is not only limited to the cases mentioned in principles 110 and 112, but also any matter of public affairs, provided that it is within the framework of Islamic standards and is subject to public interest. be included in the aforementioned authority. Considering the political structure of the two legal systems of Iran and the United States, this article evaluates these two authorities through the lens of the Constitution.
ارسطا، محمد جواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران،(قم،موسسه بوستان کتاب) مرکزچاپ و نشر دفتر تبلیغات اسالمی حوزه علمیه قم.
استون، فردیناند، (1350) ،نهادهای اساسی حقوق ایالت متحده آمریکا، ترجمه دکتر صفایی،تهران، فرانکلین.
امام خمینی، سید روح الله، (13۷8) حکومت اسلامی (ولایت فقیه)، )تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امجد، محمد ، (1383) ســـیاســـت و حکومت در ایاالت متحده، تهران، ســـازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انســـانی دانشگاهها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
ام جی، سی، وایل ، (1384)، سیاست درایالت متحده آمریکا، ترجمه ابوذر گوهری مقدم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جعفری ندوشــن،علی اکبر، تفکیک قوا در حقوق ایران، آمریکا و فرانســه، تهران، مرکز اســناد انقلاب اســلامی، چاپ دوم، 1383.
جناتی، حسین، (13۷0)، شورای نگهبان، سند مشروعیت قوانین نظام، تهران، کتابخانه نو.
جوادی آملی، عبداله، (136۷)، ولایت فقیه، ج 1،قم، مرکز نشر فرهنگی.
حاجی علی خمسه ، مرتضی، (1393)،سلسله مراتب قوانین در نظام جمهوری اسالمی ایران، تهران، پژوهشکده شورای نگهبان.
حسینی بهشتی، محمد، (1390)، مبانی نظری قانون اساسی، تهران: بقعه.
حمیدیان، حسن، (13۷8)،کنترل قوه مقننه در ایران و آمریکا، تهران، نشر تیر، چاپ اول.
داریی، شایریان، (1369)،تحولات سیاسی در ایاالت متحده آمریکا، ترجمه : رحیم قاسمیان، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
دوورژه، موریس، (1352)، رژیمهای سیاسی، ترجمه ی ناصرصدرالحفاظی، چاپ سوم، تهران، انتشارات شرکت کتابهای جیبی.
ریو ام. کریستنسن و رابرت او. مکویلیامز، (1365)، صدای مردم، مترجم: عنایت محمود، تهران، کتاب سرا.
طاهری، امیرحسین،(1385)، هندسه حکومت در قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران، چاپ چهارم ،تهران، رابعه.
عباسی، بیژن،(1394)،حقوق اساسی تطبیقی، تهران، نشر دادگستر.
قاضی شریعت پناهی، ابوافضل، (13۷۷)، بایسته های حقوق اساسی، تهران،نشر دادگستر.
موتمنی طباطبایی، منوچهر، (1380)، حقوق اساسی، تهران، نشر میزان.
هاشمی، سید محمد، (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، تهران، میزان.
فصلنامه دستاوردهای نوین در حقوق عمومی، سال دوم، شماره اول، بهار 1402:19
هاشمی، سید محمد، (1398)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، حاکمیت و نهادهای سیاسی، چاپ 22، تهران، میزان.
نجفی اسفاد، مرتضی، (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، (تهران، انتشارات بین الملل الهدی).
نعمت الهی، اسماعیل، (13۷9)،گستره حکم حکومتی، قبسات، ش 16 - 15.
بالوی،مهدی، بیات، مهناز،زارع، مرجان،(1399)،حکم حکومتی و مصـــلحت عمومی،فصـــلنامه علمی پژوهش های نوین حقوق اداری، سال دوم، شماره دوم.
برزگر خ سروی ، محمد،(1389)،«مطالعه تطبیقی نقش تقنینی قوه مجریه در نظام حقوقی آمریکا، انگلیس، فران سه و مقای سه آن با نظام حقوقی ایران»، مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 10584.
جاوید، محمد جواد، نامی، محسن، (1390)، «جایگاه فرامین رهبری در حقوق اساسی جمهوری اسالمی ایران»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره دوم.
رستمی، ولی، قطبی، میالد،(1393)، تحلیلی بر مفهوم نهادهای زیر نظر رهبری در نظام تقنینی ایران، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال سوم، شماره 9
زارعی، محمدحسین، (1383) «نظام قانونگذاری ایران و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام»، راهبرد، شماره 34.
زمزم، علی،(1390)،«بررسـی تطبیقی الگوی توزیع قدرت در حقوق اسـاسـی ایران و آمریکا»، مجله علوم سـیاسـی، سـال چهاردهم، شماره 55.
سا یبانی، علیر ضا، ساالر ی، امین اله،(1395)، «برر س ی جایگاه رهبری از منظر حکومت ا سالم ی و قانون ا سا سی«، ماهنامه پژوهش ملل / دوره دوم، شماره 15.
صادقی گلوردی، عباسعلی، اسدیان، احمد، مردانی، نادر،(1400)، صلاحیت رهبری در عفو و تخفیف مجازات در حدود موازین اسلامی با تاکید بر بند 11 اصل 110 قانون اساسی، مجله حقوق پزشکی، ویژه نامه نوآوری حقوقی.
مقدسی ، مهدی، اکبری، احسان،(1396)، «جایگاه حقوقی مصوبات شورای عالی امنیت ملی در نظام حقوق اساسی ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 4۷ ،شماره4.
نیکونهاد، حامد، مدرس، سـید عبدالسـعید، (1398)، «مکان سـنجی نقش آفرینی مردم در ابتکار بازنگری قانون اسـاسـی»،فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50 ،شماره2.
Ardant, Philippe, (2000), Institution Politique set Droit Constitutionnel, L.G.D.J.12 édition.
Cohen, Jeffery E., (1988), the Politics of the US Cabinet, Representation in the Executive Branch 1789- 1984 Pennsylvania: University of Pittsburgh Press.
Craft, Joseph, (1967), "The Hidden Change in Congress", in Walter Travis (Ed.), Congress and president, New York, Teachers College press.
Dye, Thomas, (1999), Political in America, Upper Saddle River, Prentice Hall.
Greenberg, Edward and Benjamin page,(1997), The Struggle for Democracy, New York, Longman.
Jones, Charles, (1990), "The Separated Presidency", in Anthony King (Ed.), The New American Political System, Washington D.C., AEI Press.
Morgenthau, Hans J., (1968),“Alone With Himself and History”, in McDonald et al. (Eds.), Readings in American Government, New York, Thomas Y. and Crowley Company.
McKeever, Robert and John Zvesper,(1999), “Presidential Power", in McKeever, Zvesper and Maidment (Eds.), (Politic USA, London, Prentice Hall.
James M, Gregory, (1998), Cabinet Government fact and Fiction, In Travis, New York.
Rienow, Robert, (1959), American Government in Today`s World, Boston, D. C. Heath and Company.
Vile, M. J. C., (1999), Politics in the USA, London and New York, Rutledge