پیوندهای طیفی سماع و وجد در ادب تعلیمی صوفیان
محورهای موضوعی : عرفانی(با ویژگی ادبی و هنری)
شعله سبزواری
1
,
فاطمه حیدری
2
,
نسترن صفاری
3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی ،کرج، ایران.
کلید واژه: تصوف, سماع, وجد, وقت, اشراق,
چکیده مقاله :
تصوف اسلامی، جریانی نظام‌مند است که از عناصر به هم پیوستۀ متعددی تشکیل می‌شود. عناصری که از سویی با خود و از سوی دیگر با نظام عرفانی ارتباط دارند. یکی از مؤلفه‌های پر اهمیت و بحث‌برانگیز این جریان، سماع است. سماع موسیقی تعلیمی صوفیان و ابزاری مؤثر برای تصفیۀ دل و دگرگونی حال و رقت قلب به شمار می‌آید که خود را در قالب وجد نشان می دهد. وجد زمینه‌ساز درک اشراقی هستی است. توجه صوفیان به سماع سبب می‌شود که طیفی از مفاهیم عرفانی که با احوال رقصنده و واجد از یک جنس است، در گرد آن به چرخش درآید. اصطلاحات و مفاهیمی چون تواجد، وجد، وجود، وقت، سکر، بسط، شطح و طامات و نظایر آن-ها زادۀ سماع‌اند. در این پژوهش کتابخانه‌ای با روش کیفی و تحلیلی به بخشی از این طیف گسترده نگریسته شده است. هدف نویسندگان بازنمود بخشی از تأثیر سماع بر نظام تصوف است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که سماع به‌رغم مناقشات لفظی و بعضاً منازعات خشونت‌بار مخالفان صوفیه، در میان اهل تصوف ادامه داشته و از اسباب مهم دگرگونی سالک و آماده کردن او برای محقّق ساختن جهان‌بینی اشراقی بوده‌است.
Islamic Mysticism, or Sufism, is a systematic movement comprised of numerous interconnected elements. Elements are connected both to themselves and to the whole system. One of the most important, and controversial components of this system is Sama’, a form of didactic music performed Sufis, which is used as an effective tool for purifying the heart and bringing about a change in the state and tenderness of the heart, and in turn manifests itself in the form of Ecstasy (Wajd). This Ecstasy is the foundation for understanding the illuminative nature of existence. Sufis ' attention to Sama’ causes a evariety of mystical concepts related to the ecstatic states of the dancer and the possessor (Wajid) to revolve around it. Terms and concepts such as Presence, Ecstasy, Existence, Time, Intoxication, Expansion, Ecstatic Rapture, and similar themes are born out of Sama’. In this library research, a qualitative and analytical approach has been taken to examine this broad spectrum to some extent. The authors’ aim has been to reveal some of the effects of Sama’ on the Sufi system. The results show that despite verbal disputes, sometimes violent opposition from dissenters of Sufis, Sama’ continued to exist among Sufis and was an important means for transforming the Seeker' and preparing them for achieving an illuminative worldview.