بررسی فناء، بقاء و قرب در منظومه ی فکری محمد بن جعفر مکی حسینی
محورهای موضوعی : عرفانی(با ویژگی ادبی و هنری)
پرنیان محمدیان
1
*
,
زرین تاج واردی
2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عرفانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
کلید واژه: بقاء, فناء, قرب, قرب نوافل, محمد بن جعفر مکی حسینی,
چکیده مقاله :
لازمۀ تقرب به قاف وحدت ذات حق، گذشتن از مسیر صعب فقر و فناست. فطرت انسان پیوسته در پی راهی برای دست یافتن به وجود لایزالی خداوند است چرا که دریای متلاطم وجود انسان، تنها از این طریق می‌تواند بیارمد. عارفان فنا و نیستی از خود را چارۀ رسیدن به خدا آگاهی دانسته و برآنند که هرگاه غبار هستی از وجود فانی آدمی زدوده شود، از پس حجاب‌های تعلقات، حق چنانکه هست رخ می‌نماید. بی شک آغاز این راه دشوار بدون معرفت و عشق ممکن نیست. «محمد بن جعفر مکی حسینی»، عارف صاحب سبک طریقۀ چشتیه، نیز از کسانی است که یه این مفهوم پایبند و علاوه بر آن معتقد است که آدمی تا از فناء فیالله و بقاء بالله عبور نکند، نمی‌تواند نور وجود خویش را به نور‌النور، متصل کند. در نظرگاه او وصول به حق با آنچه اهل ظاهر و شریعت می‌پندارند متفاوت است. وی قرب را نه در جنت که در رؤیت حق نیز نمی‌داند و بر آن است که این ها چیزی جز حجاب بر سر راه سالک نیستند. وی قرب حقیقی را در سه مرتبۀ قرب بالذات، قرب لِلذات و قرب فی الذات طبقه بندی کرده و بر آن است که تنها ولی کل الهی می‌تواند این مراتب را طی کرده و حق را چنان که هست ببیند و در آینۀ وجود خویش بنمایاند. در پژوهش پیش رو نگارنده با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی مکتوبات مکی پرداخته و مفاهیم مذکور را در مکاتیب او تحلیل کرده است.
The requirement to reach the end of the unity of the essence of truth is to pass the difficult path of poverty and destruction. Human nature is constantly looking for a way to reach the eternal existence of God, because the turbulent sea of human existence can only be reached in this way. The mystics consider annihilation and nothingness as the way to reach God-consciousness and believe that when the dust of existence is removed from the mortal existence of a person, the truth will emerge as it is. Undoubtedly, the beginning of this difficult path is not possible without knowledge and love. "Mohammed bin Jafar Makki Hosseini", a mystic who owns the style of Chishtiyyah style, is also one of those who adhere to this concept, and in addition, he believes that a person cannot see the light of god existence until he passes through himself. annihilation in God and the survival of God is the way to Connect to Noor Al-Noor. In his opinion, reaching the right is different from what people of Zahir and Sharia think. He does not know nearness not only arrive to Paradise, but also in seeing the god, and he believes that these are nothing but a veil on the path of the seeker. He classified the true closeness in three stages: closeness to the essence, pleasures, and the self, and he is of the opinion that only the divine whole can go through these levels and see the truth as it is . In the present research, the author has analyzed Makki's writings with a descriptive-analytical method and analyzed the mentioned concepts in his schools.
کتاب¬ها
انوشه، حسن. (1375). دانشنامه ادب فارسی، جلد 4، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جامی،عبدالرحمن. (1383). أشعه اللمعات، قم: بوستان کتاب.
دهلوی بخاری، ابوالمجد عبدالحق محدث. (1383). اخبار الاخیار، تهران: انجمن آثار و مفاهر فرهنگی.
سجادی، جعفر. (1370). فرهنگ اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
غنی، قاسم. (1375). تاریخ تصوف در اسلام، تهران: زوار.
کاکایی، قاسم. (1381). وحدت وجود به عبارت ابن عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس.
گوهرین، صادق. (1380). شرح اصطلاحات تصوف، تهران: زوار.
مکی حسینی، محمد بن جعفر. (1303). دقایق المعانی، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی. شماره نسخه 8532 .
مکی حسینی، محمد بن جعفر. (بی تا). حقایق المعانی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. شماره نسخه 2/ 29251 .
مولایی، محمد سرور. (1397). بحر المعانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
نیری، محمد یوسف. (1395). نرگس عاشقان، شیراز: دانشگاه شیراز.
مقالات
باباپور، صغری، و دهباشی، مهدی. (1391). از فنا در خود تا بقا در حق. عرفان اسلامی، 8(32)، 63-82.
برهان، بهزاد، و حاجیان نژاد، علیرضا.( 1398). تبیینی ساخت¬گرا از تباین نیروانا و فنا. ادب فارسی، 9(23)، 41- 61.
حسن¬زاده کریم آباد، داوود.(1391). مراتب قرب در عرفان اسلامی. ادیان و مذاهب، 1(4). 89-106.
عطاران، مرضیه. (1396). از تبتل تا مقامات فنا. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(44)، 13- 73.
غفاری قره باغ، سید احمد. (1397). تحلیل عرفانی از تفکیک آثار فرض و نفل در قرب الهی. پژوهش‌های فلسفی –کلامی، 20(3)، 159-176. doi: 10.22091/pfk.2018.1607.1512.
مظفری، حسین. (1395). قرب نوافل و فرائض و تطبیق آن¬ها بر مقامات عرفانی. انوار معرفت، 6(10)، 5-20.
References
Books
Anoushe, Hassan. (1996). Encyclopedia of Persian literature, The fourth volume, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Dehlavi Bukhari, Abulmajd Abdul Haq Muhaddith. (2004). Akhbar al-Akhyar, Tehran: Association of Cultural Artifacts and Honors. [In Persian]
Ghani, Qasim. (1996). History of Sufism in Islam, Tehran: Zavar. [In Persian]
Goharin, Sadegh. (2001). explanation of Sufism terms, Tehran: Zavar. [In Persian]
Jami, Abd al Rahman. (2004). Rays of light, Qom: Bostan Kitab. [In Persian]
Kakai, Qasim. (2002). The unity of existence according to Ibn Arabi and Meister Eckhart, Tehran: Hermes. [In Persian]
Makki Hosseini, Muhammad Ibn Jafar. (1924). Daqaegh al-Ma'ani, Tehran: Library of the Islamic Council. Version number 08532. [In Persian]
Makki Hosseini, Muhammad Ibn Jafar. (No Date). Haghayegh al- Maani, Tehran: Organization of Documents and National Library of Iran. Version number 2/29251. [In Persian]
Molaei, Muhammad sarvar. (2018). Bahr Al-maani, Tehran: Persian Language and Literature Academy. [In Persian]
Nayyeri, Muhammad Yousif. ( 2016). Narges Asheghan, Shiraz: Shiraz University. [In Persian]
Sajjadi, Jaafar. (1991). Dictionary of mystical terms, Tehran: Tahori. [In Persian]
Articles
Attaran, M. (2017). From the beginning to the officials of the doom. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(44), 13-73. [In Persian]
Babapour, S., & Dehbashi, M. (2012). From annihilation in oneself to survival in the right. Islamic Mysticism, 8(32), 63-82. [In Persian]
Borhan, B., & Hajianejad, A. R. (2019). Constructivist explanation of Nirvana and Annihilation. Persian Literature, 9(23), 41-61. [In Persian]
Ghafari Qarabagh, S. A. (2018). ystical analysis of the separation of obligatory and non-obligatory works in the presence of God. Philosophical-Theological Studies, 20(3), 159-176. doi: 10.22091/pfk.2018.1607.1512. [In Persian]
Hassan-Zadeh Karimabad, D. (2012). Degrees of closeness in Islamic mysticism. Religions and Madhhabs, 1(4). 89-106. [In Persian]
Mozaffari, H. (2016). The closeness of Nawafl and the rules and their application to mystical authorities. Anwar Ma’rifat, 6(10), 5-20. [In Persian]