أقسام الکلمة الزائدة في النحو العربي
محورهای موضوعی : Contemporary Literature Studies
محمد شریفانی
1
*
,
علی عباس آبادی
2
1 - دانشیار دانشکده الهیات، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، تهران، ايران
2 - طالب دكتوراه في أصول الدين الإسلامي بجامعة قم
کلید واژه: کلمهی زائد, زیادهی مشهور, زیادهی اعتراضی, زیادهی تعویضی, زیادهی خاص,
چکیده مقاله :
مبحث «زیاده» یکی از مباحث مهمی است که تقریباً در همهی علوم ادبی از آن گفتوگو میشود. به طور خاص میبینیم دانشمندان علم نحو و علمای تجزیه و ترکیب، بسیاری از اوقات کلمهای را زائد میشمرند و ممکن است گمان شود این کلمات هیچ معنایی در کلام افاده نمیکنند؛ در حالی که زائد یا اصلی شمردن یک کلمه میتواند در بسیاری از موارد، تأثیر شگرفی بر معنای کلام بگذارد و زائد بودن یک کلمه به معنای بیاثر بودن آن در معنای کلام نیست. اما باید توجه کرد که تنها یک نوع زیاده در نحو نداریم؛ بلکه انواع مختلفی از زیاده وجود دارد که لازم است میان آنها فرق گذاشته شود تا مقصودِ نحویان از زائد بودن کلمه به درستی فهم شود. پس سؤال اساسی چنین است: معنای زیاده در علم نحو چیست و اقسام کلمهی زائد و مثالها و ویژگیهای هریک کدام است؟ این پژوهش با تکیه بر منابع مشهور و موردتحصیل در مجامع علمی و دانشگاهی، بدین مسئله میپردازد و با تحلیل محتوا نشان میدهد که دستکم چهار نوع زیاده در نحو وجود دارد: 1. زیادهی مشهور که به معنای تکرار کلام و تأکیدکنندهی آن است، 2. زیادهی اعتراضی که معنایی خاص افاده میکند اما ترکیب نحوی را به هم نمیزند، 3. زیادهی تعویضی که معنا و عمل آن درست مثل حالت عدم زیاده است و 4. زیادهی خاص که معنایی افاده میکند اما در قوهی تکرار کلام نیست.
Grammatical increase is one of the most important things to look for in the sciences of Arabic literature. The parsing of a word as redundant or non-redundant often affects the meaning greatly. But there is not one type of addition. Rather, there are categories that we must differentiate between in order to understand what grammarians meant by whether a word is superfluous or not. The lack of this distinction leads to some errors and problems with regard to understanding texts or the words of grammarians. This investigation addresses this issue in a comprehensive manner and by looking at the well-known and studied books in scientific collections, and concludes that there are four categories of additions in grammar that differ from each other, namely the famous addition, the interceptive addition, the compensatory increase, and the special increase. This investigation endeavors to explain the features of each of these four and its famous examples.
1. قرآن كريم
2. صحيفة سجّاديّة(ع)
3. . ابن منظور، محمّد بن مكرم؛ لسان العرب؛ بيروت: دار صادر، 1414ق.
4. . ابن هشام، عبد الله بن يوسف؛ مغني الأديب عن كتب الأعاريب؛ به اهتمام جمعي از اساتيد مدارس حوزهي علميهي قم؛ قم: واريان، 1381ش.
5. . تفتازاني، سعد الدين مسعود بن عمر؛ المطوّل؛ قم: دار الكوخ للطباعة والنشر، 1387ش.
6. . حسن، عبّاس؛ النحو الوافي؛ بيروت: مكتبة المحمّدي، 1428ق.
7. . صافي، محمود بن عبد الرحيم؛ الجدول في إعراب القرآن؛ دمشق ــ بيروت: دار الرشيد ــ مؤسسة الإيمان، 1418ق.
8. . صفائي بوشهري، غلامعلي؛ بداءة النحو؛ قم: المديرية العامة للحوزة العلمية، 1386ش.
9. . طباطبائي، سيدمحمّدرضا؛ صرف ساده؛ قم: دار العلم، 1387ش.
10. . عليدوست، ابوالقاسم؛ سلسبيل في أصول التجزئة والإعراب؛ قم: دار الأسوة للطباعة والنشر، 1383ش.