تبیین بوروکراسی تمرکززدایی در حکمرانی و بازتاب اجتماعی آن بر فرهنگ‌سازمانی نهادهای حکومتی ایران
محورهای موضوعی : مسائل اجتماعی ایران
مجید نوری
1
,
نادر شیخ الاسلامی‌کندلوسی
2
*
,
زهرا علی‌پوردرویشی
3
,
آزاده اشرفی
4
1 - گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
3 - گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
4 - گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: بوروکراسی, تمرکززدایی, حکمرانی, فرهنگ‌سازمانی.,
چکیده مقاله :
بوروکراسی تمرکززدایی در حکمرانی، به‌عنوان راهبردی مؤثر در ارتقای فرهنگ‌سازمانی و افزایش اعتماد عمومی به نهادهای حکومتی مطرح است. تمرکززدایی ضمن کاهش تمرکز قدرت، تقویت مسئولیت‌پذیری و افزایش انعطاف‌پذیری ساختارهای سازمانی، زمینه‌ساز توسعۀ ارزش‌های اخلاقی و تمدن سازمانی در سازمان‌های حکومتی میشود. پژوهش حاضر باهدف تبیین تأثیر بوروکراسی تمرکززدایی بر فرهنگ سازمانی نهادهای حکومتی ایران و شناسایی ابعاد تمدن سازمانی اجرا شده است. این مطالعه ازنظر هدف بنیادی–کاربردی، روش‌تحقیق توصیفی و از نوع هم‌بستگی و رگرسیونی است و داده‌ها ازطریق پرسش‌نامه به روش کمی جمع‌آوری شد. جامعۀ آماری شامل مدیران و کارکنان استانداری‌ها و فرمانداری‌های استان‌های مرکزی ایران (اصفهان، یزد، کرمان)، بود که حجم‌نمونه ۱۹۹نفر بااستفاده‌از نرم‌افزار G*Power و روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای تعیین شد. برای ارزیابی و اعتبارسنجی مدل مفهومی، از مدلسازی ساختاری–تفسیری با تکنیک حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) ، در نرم‌افزار SmartPLS بهره گرفته شد. یافته‌ها نشان دادندکه بوروکراسی تمرکززدایی با تقویت چهار بعد تمدن سازمانی شامل دانش‌مداری، انسان‌مداری، جامعه‌مداری و عدالت‌مداری، تأثیر مثبت بر شفافیت سازمانی، مشارکت ذینفعان و تسریع فرایندهای تصمیم‌گیری دارد و در نهایت باعث افزایش اعتماد سازمانی در میان کارکنان و مدیران میشود. این نتایج بازتاب مستقیم سیاست‌های تمرکززدایی بر فرهنگ سازمانی نهادهای حکومتی ایران و اثربخشی آن در بهبود کارآمدی و مشروعیت سازمان‌ها را تأیید میکند.
Decentralized bureaucracy in governance is recognized as an effective strategy for enhancing organizational culture and strengthening public trust in governmental institutions. By reducing the concentration of power, fostering accountability, and increasing structural flexibility, decentralization paves the way for the development of ethical values and organizational civilization within public institutions. The present study aims to explain the impact of decentralized bureaucracy on the organizational culture of Iranian governmental institutions and to identify the dimensions of organizational civilization. This research is fundamental–applied in purpose, employs a descriptive-correlational and regression-based design, and collected data quantitatively through questionnaires. The statistical population consisted of managers and employees of provincial and district governorates in central provinces of Iran (Isfahan, Yazd, Kerman). Using G*Power software and a multistage sampling method, a sample size of 199 was determined. To evaluate and validate the conceptual model, structural equation modeling (PLS-SEM) was applied using SmartPLS software. Findings revealed that decentralized bureaucracy, through strengthening four dimensions of organizational civilization—knowledge-orientation, human-orientation, community-orientation, and justice-orientation—exerts a positive influence on organizational transparency, stakeholder participation, and the acceleration of decision-making processes. Ultimately, this leads to an increase in organizational trust among managers and employees. These results confirm the direct reflection of decentralization policies on the organizational culture of governmental institutions in Iran and demonstrate their effectiveness in improving institutional efficiency and legitimacy.
پرمهر، تورج. بهرامی، شهاب. جلیلوند، محمد. (1401). اثر تمدن سازمانی بر تصویر سازمانی با نقش میانجی مستندسازی تجارب و شبکۀ اجتماعی سازمان )مطالعه‌موردی: سازمان ورزش شهرداری تهران(. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت منابع انسانی در ورزش، دورۀ 10، شمارۀ 1، 148-129.
خادمی‌کوهی، مرتضی. ذوالفقاری، سیدمحمد. بیگلری، احمد. خادمی‌کوهی، روحالله. (1401). توانمندسازی بازوی دولت در حکمرانی متعالی از منظر تمرکززدایی و توسعۀ حکمرانی استانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 3، شمارۀ 2؛ (پیاپی 10)، 86-69.
عمادی، عباس. (1402). ترسیم وضعیت مطلوب تمرکززدایی مدیریتی از دیدگاه شهیدبهشتی (ره). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 4، شمارۀ 2؛ (پیاپی 14)، 128-107.
فاني، علی‌اصغر. زرين‌نگار، محمدجعفر. دانايي‌فرد، حسن. دلخواه، جلیل. (1397). واكاوي و تبيين تمدن سازماني در سازمان‌هاي دولتي ايران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت دولتی، دورۀ 10، شمارۀ 1، 108-89.
قاسمی، ابوالفضل. (1403). تمرکززدایی دولت و حکمرانی خوب شهری در ایران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-دولت پژوهی، دورۀ 10، شمارۀ 38، 162-121.
کاظمی، سیما. محمدی، محمد. یعقوبی، نورمحمد. جراحی‌فریز، جلیل. ( 1400). مؤلفه‌های سیستم روابط بین کارکنان مبتنی‌بر تمدن سازمانی دانش‌محور در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت سلامت، دورۀ 24، شمارۀ 2، 69-59.
معدنی، جواد. الوانی، سیدمهدی. (1401). شناسایی و تبیین مؤلفه‌های اصلی و مؤثر در تمرکززدایی امور اداری از سازمان‌های دولتی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 10، شمارۀ 3؛ (پیاپی 39)، 140-123.
میرسپاسی، ناصر. (1387). نقش آموزش در تکوین و ارتقای تمدن سازمانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-علوم مدیریت، دورۀ 2، شمارۀ 5، 20-7.
نمازیان، حسین. فروتنی، زهرا. بحرانی، عطیه. گرامیپور، مسعود. (1401). طراحی و تبیین مدل تمدن سازمانی، پژوهش موردي: شرکت فولاد مبارکه اصفهان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت سازمان‌هاي دولتی، دورۀ 10، شمارۀ 4. 52-35.
یکانگی، سیدکامران. رضاپورتنها، معصومه. (1402). مروری‌بر مفهوم تمدن سازمانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های معاصر در علوم مدیریت و حسابداری، دورۀ 5، شمارۀ 17، 67-55.
Calabrese Barton, Angela. Tan, Edna. Birmingham, Daniel J. (2020). Rethinking High-Leverage Practices In Justice-Oriented Ways. Journal Of Teacher Education, 71(4), 477-494.
Dick-Sagoe, Christopher (2020). Decentralization For Improving The Provision Of Public Services In Developing Countries: A Critical Review. Journal Of Cogent Economics & Finance, 8(1): 1-13.
Jia-lin, LI. Man-hong, Shen. Ren-feng, MA. Hong-sheng, Yang. Yi-ning, Chen. Cai-zhi, Sun. Ming, Liu. Xi-qiu, Han. Zhi-ding, HU. Xue-guang, MA. (2022). Marine Resource Economy And Strategy Under The Background Of Marine Ecological Civilization Construction. Journal Of Natural Resources, 37(4),: 829-849.
Mohd, Shah. (2025). Good Governance And The Role Of bureaucracy. International Journal Of Arts, Humanities And Social Studies, 7(1): 695-701.
Reineke, Philipp. Katila, Riitta. Eisenhardt, Kathleen M. (2025). Decentralization In Organizations: A Revolution Or A Mirage?. The Academy Of Management Annals, 19(1): 298-342.
Journal Of Socio-Cultural Changes
Volume 22, Special Issue, Issue 1; (Serial No. 87), 2025 ISSN: 2008-1480 https: https://journal.khalkhal.iau.ir/
|
|
Type Of Article (Research Article)
Decentralized Bureaucracy In Governance And Its Impact On The Organizational Culture Of Governmental Institutions In Iran
Majid Nouri: Department of Public Administration, NT.C., Islamic Azad University, Tehran, Iran.
1Nader Sheikhul-Islami-Kandlousi: Department of Public Administration, NT.C., Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Zahra Alipour Darvishi: Department of Public Administration, NT.C., Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Azadeh Ashrafi: Department of Public Administration, NT.C., Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Abstract | Article Einfo |
Decentralized bureaucracy in governance is recognized as an effective strategy for enhancing organizational culture and strengthening public trust in governmental institutions. By reducing the concentration of power, fostering accountability, and increasing structural flexibility, decentralization paves the way for the development of ethical values and organizational civilization within public institutions. The present study aims to explain the impact of decentralized bureaucracy on the organizational culture of Iranian governmental institutions and to identify the dimensions of organizational civilization. This research is fundamental–applied in purpose, employs a descriptive-correlational and regression-based design, and collected data quantitatively through questionnaires. The statistical population consisted of managers and employees of provincial and district governorates in central provinces of Iran (Isfahan, Yazd, Kerman). Using G*Power software and a multistage sampling method, a sample size of 199 was determined. To evaluate and validate the conceptual model, structural equation modeling (PLS-SEM) was applied using SmartPLS software. Findings revealed that decentralized bureaucracy, through strengthening four dimensions of organizational civilization—knowledge-orientation, human-orientation, community-orientation, and justice-orientation—exerts a positive influence on organizational transparency, stakeholder participation, and the acceleration of decision-making processes. Ultimately, this leads to an increase in organizational trust among managers and employees. These results confirm the direct reflection of decentralization policies on the organizational culture of governmental institutions in Iran and demonstrate their effectiveness in improving institutional efficiency and legitimacy. | Received: 2025/04/06 Accepted: 2025/07/27 pp. 37-46
Keywords: Bureaucracy Decentralization Governance Organizational Culture |
Citation: Nouri, Majid. Sheikhul-Islami-Kandlousi, Nader. Alipour Darvishi, Zahra. Ashrafi, Azadeh. (2025). Decentralized Bureaucracy In Governance And Its Impact On The Organizational Culture Of Governmental Institutions In Iran. Journal Of Socio-Cultural Changes, 22, Special Issue 1; (Serial No. 87): 37-46.
DOI: | |
[1] This Article Is Extracted From The Doctoral Thesis Of ‘Majid Nouri’, Titled "Presenting The Model Of Organizational Civilization With An Emphasis On The Decentralization Approach (Case Study: Governorates Of The Central Provinces Of Iran)", Under The Supervision Of ‘Dr. Nader Sheikhul-Islami-Kandlousi’, & ‘Dr. Zahra Alipour Darvishi’, & Advisory ‘Dr. Azadeh Ashrafi’.
Corresponding Author: Nader Sheikhul-Islami-Kandlousi
E-mail Address: sheikholeslami@iau-tnb.ac.ir
Tel: +989128885277
Extended Abstract
Introduction
In recent decades, rapid social, economic, and technological transformations have intensified the necessity for effective, accountable, and efficient governance within public organizations. Achieving citizen satisfaction and enhancing organizational productivity requires the adoption of modern management and governance models. Among these, strengthening organizational culture and organizational civilization—together with the active participation of employees in managerial processes—emerges as one of the core objectives of public institutions. Organizational civilization, as a set of values and structures, not only regulates individual and collective behaviors but also provides the capacity for redesigning organizational strategies, structures, and processes. This, in turn, facilitates creativity, cohesion, commitment, innovation, and the preservation of organizational identity. Realizing such a vision, however, is not feasible without considering the approach of decentralized governance, which seeks to distribute decision-making authority and reduce managerial monopoly. Furthermore, decentralized governance—as a key component of “good governance”—plays a pivotal role in reinforcing local governance, enhancing transparency, accelerating decision-making processes, and broadening stakeholder participation. Comparative experiences from various countries indicate that this approach can provide a fertile ground for sustainable development, social trust, and improved quality of public sector management. Nevertheless, the localization of the organizational civilization model in Iran remains indispensable due to cultural, social, and political specificities. Accordingly, the present study aims to examine the impact of decentralized bureaucracy on the development of organizational civilization and culture in governmental organizations of Iran, addressing the central question of whether decentralization can effectively enhance transparency, foster trust, expand participation, and accelerate decision-making processes in public institutions.
Methodology
This research was conducted to assess the organizational civilization model with an emphasis on the decentralized governance approach in Iranian governmental institutions. The study is classified as fundamental–applied in purpose and employs a descriptive-correlational and regression-based methodology with a quantitative design. The statistical population comprised managers and employees of provincial and district governorates in central provinces of Iran (Isfahan, Yazd, and Kerman). The sample size was determined as 199 using G*Power software and selected through multistage sampling. Data were collected via a researcher-designed questionnaire containing 40 items measured on a five-point Likert scale. Content, face validity, and confirmatory factor analysis were employed to establish validity, while reliability was confirmed through Cronbach’s alpha and composite reliability. Data analysis was performed using structural equation modeling based on partial least squares (PLS-SEM) with path analysis algorithms, applied in SPSS (version 24) and SmartPLS (version 3).
Results and Discussion
The structural equation modeling results indicated that all measurement indicators demonstrated satisfactory reliability and validity. Factor loadings, composite reliability, Cronbach’s alpha, and discriminant validity (Fornell-Larcker criterion) confirmed the adequacy of the constructs. Moreover, the structural model analysis using PLS-SEM showed that all research hypotheses were supported. Organizational civilization—as a multidimensional construct comprising knowledge-orientation, human-orientation, community-orientation, and justice-orientation—was found to significantly influence various aspects of organizational performance, including transparency, accelerated decision-making, stakeholderparticipation, and the development of organizational trust. Coefficient of determination (R²) values confirmed the explanatory power of the model, and the overall model fit was evaluated as strong across all dimensions. The findings highlight that decentralized bureaucracy has a profound impact on the development of organizational civilization and culture in Iranian governmental organizations. By reducing centralized authority and delegating decision-making power to local levels, decentralization enables broader participation of employees and stakeholders, fosters transparency, expedites decision-making processes, improves resource management, and enhances organizational trust. Beyond managerial outcomes, decentralization also carries cultural reflections, fostering solidarity, reinforcing human values, strengthening organizational ethics, and stimulating innovation. Accordingly, decentralization should not be regarded merely as an administrative tool but rather as a strategic approach for realizing good governance, enhancing the legitimacy of governmental institutions, and improving the overall efficiency of public sector organizations in Iran.
نوع‌مقاله (علمی‌پژوهشی)
تبیین بوروکراسی تمرکززدایی در حکمرانی
و بازتاب اجتماعی آن بر فرهنگ‌سازمانی نهادهای حکومتی ایران
مجید نوری: گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
1نادر شیخ‌الاسلامی‌کندلوسی: گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
[1] این مقاله برگرفته از رسالۀ دکتری «مجید نوری»، باعنوان «ارائۀ الگوی تمدن‌سازمانی باتأکیدبر رویکرد تمرکززدایی (موردمطالعه: استانداری‌های استان‌های مرکزی ایران)»، است‌که به راهنمایی «دکتر نادر شیخ‌الاسلامی‌کندلوسی»، و «دکتر زهرا علی‌پوردرویشی»، مشاورۀ «دکتر آزاده اشرفی»، استخراج شده است.
نویسندۀ مسئول: نادر شیخ‌الاسلامی‌کندلوسی
آدرس پست‌الکترونیک: sheikholeslami@iau-tnb.ac.ir
تلفن: 09128885277
زهرا علی‌پوردرویشی: گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
آزاده اشرفی: گروه مدیریت‌دولتی، واحد تهران‌شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
مقدمه
در سال‌های اخیر، تغییرات سریع اجتماعی، اقتصادی و فناوری، نیاز به حکمرانی مؤثر و پاسخ‌گو در سازمان‌های دولتی را افزایش داده است. سازمان‌ها برای بهینه‌سازی عملکرد و ارتقای رضایت‌مندی شهروندان نیازمند الگوهای نوین مدیریت و حکمرانی هستند. دراین میان، تقویت فرهنگ و تمدن سازمانی و افزایش مشارکت کارکنان در فرایندهای مدیریتی به‌عنوان اهداف کلیدی مطرح می‌شوند. تمدن سازمانی شامل فرهنگ‌هایی است‌که زمینۀ تربیت نیروی انسانی منظم و هدف‌مند را فراهم کرده و امکان ارزیابی سازمان، محیط و بازطراحی راهبردها، ساختارها و فرایندها را برای دستیابی به بهره‌وری و موفقیت فراهم میکند (نمازیان و دیگران، 1401: 37-36). ایجاد تمدن سازمانی به‌مثابۀ عناصری همچون پیشنهادات خلاقانه، همکاری فعال و محیط مطلوب است‌که به تقویت هم‌بستگی، حفظ هویت و تعهد سازمانی اعضا، حفاظت از منابع و ترویج نوآوری کمک میکند. این اهداف در سایۀ تحقق رویکرد تمرکززدایی حکمرانی ممکن می‌شوند (پرمهر، بهرامی، جلیلوند، 1401: 130). تمرکززدایی حکمرانی، که به‌معنای توزیع قدرت تصمیم‌گیری و کاهش تمرکز قدرت مرکزی است، با تقویت قدرت محلی، افزایش مشارکت عمومی، بهبود شفافیت و تسریع فرایندهای تصمیم‌گیری، از عناصر کلیدی در طراحی الگوی تمدن سازمانی به‌شمار می‌رود (قاسمی، 1403: 125-122). در سازمان‌های متمدن، تمامی افراد از مدیران ارشد تا کارکنان، همکار محسوب می‌شوند و محورهای اصلی شامل انسانیت، اخلاق، ارزش‌های متعالی، معنویت و توانمندی‌های علمی است. هدایت مؤثر و مدیریت فراگیر، با رعایت تعادل میان منافع کارکنان و جامعه، امکان تحقق حکمرانی خوب را فراهم میکند. تجربۀ کشورهای مختلف نشان می‌دهد که تمرکززدایی زمینۀ لازم برای حکمرانی محلی و پاسخ‌گو به نیازهای شهروندان را ایجاد میکند و توسعه و رشد پایدار را تسهیل می‌نماید. باتوجه‌به ضرورت بومی‌سازی الگوی تمدن سازمانی و عدم‌تطابق کامل مدل‌های نظری با ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران، این پژوهش باهدف ارزیابی تأثیر بوروکراسی تمرکززدایی بر توسعۀ تمدن سازمانی و فرهنگ‌سازمانی در سازمان‌های حکومتی ایران انجام شده است. سؤالی که پژوه به‌دنبال پاسخ آن است؛ آیا رویکرد بوروکراسی تمرکززدایی در سازمان‌های حکومتی ایران می‌تواند توسعۀ تمدن سازمانی را تقویت کرده و درنتیجه به افزایش شفافیت، مشارکت ذینفعان، تسریع تصمیم‌گیری و توسعۀ اعتماد سازمانی منجر شود؟ فرض برآن است‌که بوروکراسی تمرکززدایی در سازمان‌های حکومتی ایران، ازطریق تقویت ابعاد تمدن سازمانی (دانش‌مداری، انسان‌مداری، جامعه‌مداری و عدالت‌مداری)، تأثیر مثبت بر شفافیت، مشارکت ذینفعان، تسریع تصمیم‌گیری و اعتماد سازمانی دارد.
پیشینۀ تحقیق
خادمی‌کوهی و همکاران (1401)، باعنوان «توانمندسازی بازوی دولت در حکمرانی متعالی از منظر تمرکززدایی و توسعۀ حکمرانی استانی»؛ بهبررسی نسبت میان الگوهای حکمرانی اسلامی و نظریه‌های رایج حکمرانی خوب در عصر جهانی‌شدن پرداخته‌اند. و باتأکیدبر ناسازگاری بخشی از شاخص‌های حکمرانی خوب با زمینه‌های فرهنگی و سیاسی جوامع اسلامی، تلاش کرده‌اند مفهوم «حکمرانی متعالی»، را با الهام از سیرۀ نبوی و سبک زندگی مفاخر دینی تبیین کنند. روش‌تحقیق در بخش نخست مبتنی‌بر رویکرد توصیفی-تحلیلی بوده و به مقایسۀ مفهومی و شاخصی دو الگوی حکمرانی پرداخته است؛ در ادامه، بااستفاده‌از داده‌های آماری و تحلیل روندها، آثار تمرکززدایی بر شاخص‌های اقتصادی و فرهنگی در تقسیمات سیاسی کشور و نقش آن در تقویت توانمندی دولت برای دستیابی به حکمرانی متعالی بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تمرکززدایی می‌تواند ظرفیت دولت در مدیریت بهینه، سیاست‌گذاری راهبردی و تحقق شاخص‌های حکمرانی متعالی را افزایش داده و مسیر مناسبی برای اصلاحات ساختاری و برنامه‌ریزی در سطح استانی فراهم آورد (خادمی‌کوهی و دیگران، 1401: 86-69). معدنی و الوانی، (1401). در بررسی «شناسایی و تبیین مؤلفه‌های اصلی و مؤثر در تمرکززدایی امور اداری از سازمان‌های دولتی»؛ به تبیین ابعاد نظری و کاربردی تمرکززدایی به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش تورم ساختاری دولت پرداخته‌اند. پژوهش با رویکرد ترکیبی و به‌صورت متوالی (کیفی–کیفی–کمی)، انجام شده و از روش‌های مرور سیستماتیک، تحلیل مضمون و پیمایش بهره گرفته است. در مرحلۀ نخست با مرور 19مقاله علمی، محورهای موضوعی مرتبط‌با تمرکززدایی شناسایی شد؛ سپس در مرحلۀ دوم، با تحلیل مضمون داده‌های حاصل از مصاحبه با 12نفر از خبرگان، 163شاخص شناسایی گردید که در قالب 37مضمون پایه، 17مضمون سازمان‌دهنده و 4مضمون فراگیر دسته‌بندی شد؛ و نهایتاً در مرحلۀ سوم، یافته‌ها ازطریق پرسش‌نامه در میان 31نفر موردآزمون کمّی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان‌دادکه مؤلفه‌های شناسایی‌شده می‌توانند به‌عنوان چارچوبی کارآمد برای بازطراحی ساختار اداری و حرکت به‌سوی تمرکززدایی اثربخش در سازمان‌های دولتی عمل کنند و زمینه‌ساز ارتقای کیفیت حکمرانی و کارآمدی دستگاه‌های اجرایی باشند (معدنی، الوانی، 1401: 140-123). مهد1 (2025)، در پژوهش “Good Governance And The Role Of bureaucracy”؛ به وارسی نقش بوروکراسی در تحقق حکمرانی خوب در منطقۀ حساس سیاسی–اجتماعی جامو و کشمیر پرداخته است. این پژوهش با روش کمّی و استفاده‌از پرسش‌نامۀ ساختاریافته انجام شده و سه گروه شامل مردم محلی، جوانان و کارکنان دولتی را به‌عنوان جامعۀ هدف است. یافته‌ها نشان‌دادکه بوروکراسی، علی‌رغم برخی چالش‌ها، از نگاه عمومی نهادی بی‌طرف و ضروری برای ارائۀ خدمات دولتی تلقی میشود؛ هرچند مسائلی چون ضعف پاسخ‌گویی، کاستی‌های اخلاقی، فساد، مداخلات سیاسی و انعطاف‌ناپذیری ساختاری اعتماد عمومی را با مشکل مواجه کرده است. نتایج همچنین بیانگر ارتباط محدود و غیرمعنادار میان حرفه‌ای‌گرایی و کارایی عملیاتی بود. به‌طورخاص، برای اینکه بوروکراسی بتواند نقشی واقعی در خدمت به منافع عمومی ایفاء کند، نیازمند ارتقای استانداردهای اخلاقی، انجام اصلاحات درونی، گسترش نظارت بیرونی، افزایش پاسخ‌گویی فردی و جلب مشارکت عمومی است؛ تنها دراین صورت است‌که بوروکراسی می‌تواند به‌عنوان نهادی دموکراتیک در خدمت حکمرانی خوب عمل نماید (Mohd, 2025: 695-701). راینکه2، کاتیلا3 و آیزن‌هارت4 (2025)، در مقالۀ خود “Decentralization In Organizations: A Revolution Or A Mirage?”؛ به اثربخشی و واقعیت تمرکززدایی در سازمان‌ها پرداخته‌اند و پرسش اصلی خودرا این‌گونه مطرح کرده‌اند که آیا تمرکززدایی انقلابی واقعی است یا صرفاً یک توهم؟ پژوهش با تحلیل تاریخی و مفهومی سازمان‌های متمرکز و بررسی چهار موج تاریخی تمرکززدایی (چندبخشی، ارگانیک، جامعه‌محور و مبتنی بر پلتفرم)، نشان می‌دهد که هریک از این رویکردها، مفروضات بنیادین بوروکراسی را به چالش کشیده‌اند و مزایا و محدودیت‌های خاص خودرا دارند. نتایج پژوهش بیان میکند که گرایش‌های اخیر تمرکززدایی نه انقلاب کامل هستند و نه توهم، بلکه بازگشتی تحولی و تدریجی از مفاهیم تمرکززدایی را نشان می‌دهند. درنهایت، پژوهش چارچوب نظری از فرصت‌هایی برای توسعه و اعتبارسنجی ادعاهای نوین نظری، توجه‌به جنبه‌های کمتر بررسی‌شده به‌مانند دینامیک زمانی، حلقه‌های بازخورد، اندازه‌گیری و حتی معکوس کردن تلاش‌های تمرکززدایی فراهم میکند (Reineke, Katila, Eisenhardt, 2025: 298-342).
ادبیات و مبانی‌نظری
تمدن سازمانی، از مفاهیم نوین در حوزۀ مدیریت است‌که نخستین بار توسط ناصر میرسپاسی، پدر علم مدیریت منابع انسانی ایران، مطرح شد (یکانگی، رضاپورتنها، 1402: 58-56). تمدن سازمانی به مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها، ساختارها و فرایندهایی اشاره دارد که با اهداف و مأموریت‌های سازمان هم‌سو بوده و بستر توسعۀ فرهنگ سازمانی مطلوب را فراهم می‌سازد. هدف آن ایجاد فضایی است‌که اخلاق، نظم، احترام به حقوق فردی و رفتارهای مدنی در تمامی سطوح سازمان نهادینه گردد (میرسپاسی، 1387: 11-9). دبلیو. وارنر بارک5، تمدن سازمانی را فرایندی می‌دانند که با هم‌سوسازی اهداف فردی و سازمانی اثربخشی کلی را افزایش می‌دهد. همچنین توماس جی. کامینگز6 و کریستوفر جی. ورلی7 آن را کاربرد سیستماتیک دانش علوم رفتاری در جهت بهبود برنامه‌ریزی‌شده و تقویت استراتژی‌ها، ساختارها و فرایندهای سازمانی تعریف کرده‌اند (Jia-lin et al., 2022: 832). به‌طورکلی، تمدن سازمانی محیطی ایجاد میکند که موجب پایداری نیروی کار، بهبود کیفیت خدمات و ارتقای بهره‌وری میشود. فقدان چنین الگویی در سازمان‌های سلسله‌مراتبی دولتی، معمولاً منجربه بروز رفتارهای منفی، کاهش اعتماد و تضعیف فرهنگ همکاری میشود (فاني و دیگران، 1397: 92-91). حکمرانی، مفهومی بنیادین در مدیریت سازمان‌ها و کشورهاست که ریشه در واژۀ یونانی «Kuberman»، به‌معنای هدایت و مدیریت دارد و از زمان افلاطون8، طراحی ساختار حاکمیت به‌کار رفته است. در ادبیات معاصر، حکمرانی به فرایند تصمیم‌گیری و اجرای سیاست‌ها باتکیه‌بر اصول شفافیت، مسئولیت‌پذیری، مشارکت، کارایی و عدالت اجتماعی اطلاق میشود (عمادی، 1402: 108). در سازمان‌های حکومتی همچون استانداری‌ها و فرمانداری‌ها، حکمرانی به‌معنای ادارۀ امور عمومی درراستای تأمین نیازهای شهروندان، ارتقای کیفیت خدمات و تضمین پاسخ‌گویی است. حکمرانی کارآمد مستلزم نقش‌آفرینی هم‌زمان دولت، بخش خصوصی و جامعۀ مدنی بوده و زمانی موفق خواهد بود که مبتنی‌بر ارزش‌های اجتماعی و مشارکت فعال ذینفعان باشد. تمرکززدایی حکمرانی، یکی از راهبردهای کلیدی برای افزایش کارآمدی، شفافیت و مشارکت عمومی در سازمان‌های دولتی است (Dick-Sagoe, 2020: 2). در ساختار متمرکز، تصمیم‌گیری عمدتاً در سطوح بالای مدیریتی انجام میشود؛ درحالی‌که در ساختار غیرمتمرکز، اختیار تصمیم‌گیری به سطوح پایین‌تر و محلی واگذار میگردد. تمرکززدایی، علاوه‌بر ارتقای اثربخشی سازمانی، جنبۀ فرهنگی مهمی دارد و زمینه‌ساز توزیع عادلانه‌تر منابع و قدرت است (Calabrese Barton, Tan, Birmingham, 2020: 479-481). این فرایند معمولاً در سه سطح و سه بّعد مورد توجه قرار می‌گیرد: تمرکززدایی سیاسی (انتقال اختیارات سیاسی به نهادهای محلی)، تمرکززدایی مالی (انتقال درآمدها و هزینه‌ها به سطوح پایین‌تر)، و تمرکززدایی اداری (تفویض وظایف و مسئولیت‌ها به نهادهای محلی). تمرکززدایی زمانی اثربخش خواهد بود که بخشی از اصلاحات کلان حکمرانی و در تعامل با نهادهای مرکزی، بخش خصوصی و جامعۀ مدنی صورت گیرد (کاظمی و دیگران، 1400: 63).
تمدن سازمانی در پیاده‌سازی مؤثر تمرکززدایی حکمرانی بر چهار بُعد اصلی دانش‌مداری، انسان‌مداری، جامعه‌مداری و عدالت‌مداری استوار است. دانش‌مداری؛ به‌معنای تولید، سازمان‌دهی و به‌اشتراک‌گذاری دانش در سازمان است‌که موجب بهبود تصمیم‌گیری و حل‌مسئله میشود. انسان‌مداری؛ به ارزش‌گذاری بر کرامت انسانی، بهبود شرایط کاری و ایجاد تعاملات سازندۀ انسانی در سازمان اشاره دارد. جامعه‌مداری؛ بر توسعۀ روابط مثبت، همکاری تیمی و ارتقای فرهنگ مشارکت اجتماعی در سازمان تأکید دارد. عدالت‌مداری؛ ناظر بر رعایت انصاف، برابری فرصت‌ها و تضمین دسترسی برابر افراد به منابع و منافع سازمان است. این چهار بُعد، بستر شکل‌گیری سازمان‌های متمدن را فراهم می‌آورند و در تعامل با سیاست‌های تمرکززدایی حکمرانی، به توسعۀ شفافیت، مشارکت ذینفعان، تسریع در تصمیم‌گیری و درنهایت به بهبود توسعۀ اعتماد سازمانی منجر می‌شوند. به‌طوری‌که میتوان بااتکاء به مطالعات صورت گرفته مدل‌مفهومی پژوهش را برپایۀ (شکل 1)، تبیین نمود.
شکل 1. مدل‌مفهومی پژوهش-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
مواد و روش‌تحقیق
پژوهش حاضر باهدف ارزیابی الگوی تمدن سازمانی باتأکیدبر رویکرد تمرکززدایی حکمرانی در سازمان‌های حکومتی ایران انجام شده است. این تحقیق ازنظر هدف، در زمرۀ پژوهش‌های بنیادی–کاربردی قرار می‌گیرد و ازنظر شیوۀ گردآوری داده‌ها، توصیفی از نوع هم‌بستگی و رگرسیونی محسوب میشود. همچنین ازمنظر روش اجرا، پژوهش حاضر رویکردی کمی دارد. جامعۀ آماری شامل کلیه مدیران و کارکنان استانداری‌ها و فرمانداری‌های استان‌های مرکزی ایران (اصفهان، یزد و کرمان)، بود. به‌منظور تعیین حجم‌نمونه، از نرم‌افزار G*Power استفاده شد و درنهایت ۱۹۹نفر به روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده‌ها یک پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته با ۴۰گویه در مقیاس پنج‌درجه‌ای لیکرت (از «خیلی‌کم = ۱» تا «خیلی‌زیاد = ۵») بود. برای ارزیابی روایی پرسش‌نامه از روایی صوری، محتوایی و تحلیل عاملی تأییدی بهره گرفته شد. همچنین جهت بررسی پایایی، از پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ استفاده شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM)، و الگوریتم تحلیل مسیر استفاده گردید. تحلیل‌ها با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای SPSS (نسخۀ ۲۴) و SmartPLS (نسخۀ ۳)، انجام شد.
بحث و یافته‌های تحقیق
مشخصات جمعیت‌شناسی نمونه‌های موردمطالعه پژوهش برپایۀ (جدول 1).
جدول 1. گسترۀ جمعیت‌شناسی-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
| جنسیت | سن | تحصیلات | |||||
مرد | زن | کمتر از 30 | 30تا 45سال | 46سال و بالاتر | کارشناسی | کارشناسی‌ارشد | دکترا | |
فراوانی | 138 | 61 | 34 | 76 | 89 | 50 | 109 | 40 |
درصد | 3/69درصد | 7/30درصد | 1/17درصد | 2/76درصد | 7/44درصد | 1/25درصد | 8/54درصد | 1/20درصد |
¬ مدل بیرونی (اندازه‌گیری)
مدل بیرونی نشان می‌دهد گویه‌هایی که برای سنجش هریک از عوامل اصلی درنظر گرفته شده است از اعتبار کافی برخوردار است. قدرت رابطه بین عامل‌ها (متغیرهای پنهان) و گویه‌ها (متغیرهای قابل‌مشاهده)، به‌وسیلۀ بار عاملی نشان داده می شود. بارعاملی مقداری بین 0 و 1 است. اگر بار عاملی کمتر از 3/0 باشد رابطۀ ضعیف بوده و بار عاملی بین 3/0 تا 6/0 قابل‌قبول است و این مقدار اگر بزرگتر از 6/0 باشد بسیار مطلوب است. برای بررسی معناداری هم‌بستگی‌های مشاهده شده از روش‌های خودگردان‌سازی بوت استراپ (و یا برش متقاطع جک نایف)، استفاده میشود دراین تحقیق از روش خودگردان خودگردان‌سازی استفاده شده است‌که آمارۀ t را به‌دست می‌دهد در سطح خطای 05/0 اگر مقدار آمارۀ بوت استراپینگ t بزرگتر از 96/1 باشد هم‌بستگی‌های مشاهده شده معنادار است. محاسبات نشان‌دادکه مقدار بار عاملی در تمامی موارد از 5/0 بزرگتر است بنابراین گویه‌ها نقش مهمی در تبیین هریک از عوامل دارند. آمارۀ تی نیز در تمامی روابط از 96/1 بیشتر بدست‌آمده است. درنتیجه بارهای عاملی مشاهده شده ازنظر آماری معنادار هستند. برای ارزیابی اعتبار مدل بیرونی از سه شاخص آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و پایایی اشتراکی برپایۀ (جدول 2)، استفاده شده و پایایی پژوهش تأیید شده است.
جدول 2. نتایج پایایی و روایی ابزار پژوهش-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
|
شاخص‌های روایی سازه (روایی واگرا + روایی همگرا)، هستند آزمون فورنل و لارکر یکی از روش‌های سنجش روایی واگرای سازه است‌که در تحلیل عاملی و مدلسازی معادلات ساختاری (SEM)، استفاده میشود. اعداد یک قطر اصلی برداشته شده و به‌جای آن جذر AVE قرار داده میشود. هر متغیر اگر بزرگتر از هم‌بستگی آن متغیر با دیگر متغیرها باشد، آزمون فورنل و لارکر روایی واگرا را تأیید میکند. باتوجه‌به نتایج (جدول 3)، روایی واگرا تایید شده است. همچنین یکی دیگر از معیارهای بررسی مدل اندازه‌گیری، بررسی عدم هم‌خطی متغیرهاست‌که به‌این منظور از شاخص تحمل و عامل تورم واریانس (VIF)، استفاده میشود. اگر مقدار آن بزرگتر از 5 باشد، هم‌خطی چندگانه بالا است‌که در تمامی موارد VIF کمتر از 50/0 به‌دست‌آمد درنتیجه مشکل هم‌خطی وجود ندارد.
جدول 3. آزمون شاخص‌های روایی سازه-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
فورنل و لارکر | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
انسان‌مدار | 921/0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
تسریع در تصمیم‌گیری | 451/0 | 841/0 |
|
|
|
|
|
|
|
تمدن سازمانی | 828/0 | 518/0 | 841/0 |
|
|
|
|
|
|
توسعۀ اعتماد | 377/0 | 607/0 | 388/0 | 768/0 |
|
|
|
|
|
توسعۀ شفافیت | 481/0 | 732/0 | 527/0 | 585/0 | 757/0 |
|
|
|
|
جامعۀ مدار | 655/0 | 456/0 | 800/0 | 345/0 | 447/0 | 956/0 |
|
|
|
دانش‌مدار | 536/0 | 501/0 | 806/0 | 341/0 | 482/0 | 664/0 | 912/0 |
|
|
عدالت‌مدار | 593/0 | 331/0 | 826/0 | 236/0 | 360/0 | 692/0 | 508/0 | 934/0 |
|
مشارکت ذینفعان | 406/0 | 697/0 | 476/0 | 559/0 | 712/0 | 398/0 | 444/0 | 352/0 | 732/0 |
¬ مدل درونی (آزمون فرضیه‌ها)
رابطۀ متغیرهای موردبررسی در هریک از فرضیه‌های پژوهش براساس یک ساختار علّی با تکنیک حداقل مربعات جزئی PLS آزمون و مدل کلی پژوهش برپایۀ (شکل 2)، نمایش داده شده است. دراین مدل که خروجی نرم‌افزار Smart PLS است. خلاصۀ نتایج مربوط‌به بار عاملی استاندارد متغیرها ارائه شده است آمارۀ t و مقدار بوت استراپینگ برای سنجش معناداری روابط نیز در (شکل 3)، آمده است بار عاملی استاندارد تأثیر هریک از متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته به‌همراه آمارۀ t و نتایج آن برپایۀ (جدول 4)، آورد شده است. مقدار آمارۀ t درصورتی‌که از 96/1 بیشتر شود، نشان از صحت رابطه بین سازه‌ها و درنتیجه تأیید روابط پژوهش در سطح اطمینان 95درصد است. باتوجه‌به نتایج آزمون روابط مدل، چون مقادیر آمارۀ tبرای تمامی روابط مدل از 96/1بزرگتر هستند، و سطوح معناداری از 01/0 کوچکتر هستند، بنابراین ضرایب مسیر معنادار هستند و تمامی روابط در مدل پذیرفته میشود. این یافته‌ها حاکی از آن است‌که متغیر تمدن سازمانی به‌عنوان یک سازه چندبعدی، تأثیر معناداری بر ابعاد مختلف عملکرد سازمانی دارد.
|
|
شکل 2. مدل پژوهش در حالت ضرایب استاندارد و مقادیر R2-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404) | شکل 2- مدل پژوهش درحالت مقادیر t-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404) |
جدول4- خلاصۀ نتایج آزمون فرضیات-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
ارزیابی | P Values | آماره t | ضرایب استاندارد (β) | روابط مدل |
تائید | 000/0 | 087/5 | 320/0 | تسریع در تصمیم‌گیری -> توسعۀ اعتماد |
تائید | 000/0 | 066/41 | 828/0 | تمدن سازمانی -> انسان‌مدار |
تائید | 000/0 | 417/11 | 518/0 | تمدن سازمانی -> تسریع در تصمیم گیری |
تائید | 000/0 | 039/12 | 527/0 | تمدن سازمانی-> توسعۀ شفافیت |
تائید | 000/0 | 126/72 | 90/0 | تمدن سازمانی -> جامعه‌مدار |
تائید | 000/0 | 186/30 | 806/0 | تمدن سازمانی -> دانش‌مدار |
تائید | 000/0 | 333/33 | 826/0 | تمدن سازمانی -> عدالت‌مدار |
تائید | 000/0 | 835/9 | 476/0 | تمدن سازمانی -> مشارکت ذینفعان |
تائید | 002/0 | 176/3 | 227/0 | توسعۀ شفافیت -> توسعۀ اعتماد |
تائید | 006/0 | 767/2 | 174/0 | مشارکت ذینفعان -> توسعۀ اعتماد |
برای ارزیابی برازش مدل ساختاری، از شاخص ضریب تعیین (R²)، و آزمون کیفیت اندازه‌گیری مدل براساس رویکرد پیشنهادی هیر (2012)، استفاده شد. این آزمون به‌عنوان جایگزینی برای شاخص‌های نیکویی برازش در مدل‌های معادلات ساختاری درنظر گرفته میشود. مطابق با نتایج ارائه‌شده برپایۀ (جدول 5)، مقادیر ضریب تعیین (R²)، برای سازه‌های درون‌زای مدل پژوهش در سطح مطلوب گزارش شده است. به‌طور مشخص، مقدار ضریب تعیین برای سازه «توسعۀ اعتماد سازمانی»، برابر با 425/0 محاسبه گردیده که نشان‌دهندۀ کفایت و قابل‌قبول بودن مدل در تبیین این سازه است.
جدول 5. ضریب تعیین سازه‌های تبیین موردواکاوی-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
سازه‌های اصلی | ضریب تعیین |
توسعۀ شفافیت | 278/0 |
مشارکت ذینفعان | 226/0 |
تسریع در تصمیم‌گیری | 268/0 |
توسعۀ اعتماد | 425/0 |
مطابق با نتایج خروجی نرم‌افزار برپایۀ (جدول 6)، ضرایب تمامی متغیرهای مکنون تحقیق بیشتر یا نزدیک از 35/0 است. براساس دیدگاه کوهن (1998)، میتوان استدلال کرد که مدل پژوهش در سطح قوی ارزیابی میگردد.
جدول 6. برازش مدل ساختاری تحقیق-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1404)
متغیرها | ضرائب کیفیت مدل | ارزیابی |
انسان مدار | 361/0 | قوی |
تسریع در تصمیم گیری | 488/0 | قوی |
تمدن سازمانی | 483/0 | قوی |
توسعه اعتماد | 324/0 | قوی |
توسعه شفافیت | 304/0 | قوی |
جامعه مدار | 468/0 | قوی |
دانش مدار | 516/0 | قوی |
عدالت مدار | 416/0 | قوی |
مشارکت ذینفعان | 252/0 | قوی |
نتیجه‌گیری و ارائۀ پیشنهادها
پژوهش حاضر نشان‌دادکه بوروکراسی تمرکززدایی در سازمان‌های حکومتی ایران، به‌ویژه در استانداری‌ها و فرمانداری‌ها، تأثیر قابل‌توجهی بر توسعۀ تمدن سازمانی دارد. تمرکززدایی با کاهش تمرکز قدرت در سطوح بالای مدیریتی و واگذاری اختیار تصمیم‌گیری به سطوح محلی، امکان مشارکت فعال‌تر کارکنان و ذینفعان را فراهم کرده و زمینه‌ساز افزایش شفافیت، پاسخ‌گویی و ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری میشود. تحلیل داده‌ها به واکاوی چهار بُعد تمدن سازمانی شامل دانش‌مداری، انسان‌مداری، جامعه‌مداری و عدالت‌مداری، به‌عنوان مولفه‌های کلیدی، نقش واسطه‌ای مهمی در تقویت اعتماد سازمانی و بهبود عملکرد نهادهای حکومتی ایفاء می‌کنند. تمرکززدایی با ایجاد امکان مشارکت گسترده‌تر و افزایش انعطاف‌پذیری سازمان، موجب ارتقای اخلاق سازمانی و تقویت ارزش‌های انسانی و اجتماعی میشود. از منظر فرهنگی و سازمانی، تمرکززدایی به ایجاد فضایی منجر شده است‌که اعضای سازمان به‌عنوان همکار و مشارکت‌کننده در فرایندهای تصمیم‌گیری شناخته می‌شوند. این رویکرد باعث افزایش حس تعلق، تعهد و هم‌بستگی در کارکنان شده و امکان توسعۀ فرهنگ سازمانی مبتنی‌بر همکاری و نوآوری را فراهم کرده است. یافته‌ها همچنین حاکی از آن است‌که تمرکززدایی موجب تسریع فرایندهای تصمیم‌گیری و بهبود مدیریت منابع سازمانی میشود. کاهش تمرکز قدرت، توزیع مسئولیت‌ها و افزایش پاسخ‌گویی فردی و گروهی، باعث شده است تا سازمان‌ها توانایی بالاتری درمواجهه‌با چالش‌ها و تغییرات محیطی پیدا کنند. علاوه‌بر اثرات عملی، تمرکززدایی بازتاب مستقیمی بر اعتماد سازمانی و مشروعیت نهادهای حکومتی دارد. افزایش شفافیت، مشارکت ذینفعان و رعایت عدالت اجتماعی، موجب ارتقای اعتماد کارکنان و مدیران شده و اثربخشی سیاست‌های حکمرانی را تقویت میکند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بوروکراسی تمرکززدایی، در چارچوب توسعۀ تمدن سازمانی، ابزار مؤثری برای تحقق حکمرانی خوب در ایران است. این رویکرد می‌تواند الگویی برای طراحی ساختارهای انعطاف‌پذیر، ارتقای فرهنگ سازمانی و افزایش مشارکت کارکنان و جامعۀ محلی ارائه دهد. درنتیجه، تمرکززدایی نه‌تنها یک اقدام تکنیکی–اداری، بلکه یک راهبرد جامع فرهنگی و مدیریتی برای تقویت کارآمدی، مشروعیت و پاسخ‌گویی اجتماعی در نهادهای حکومتی محسوب میشود.
منابع
− پرمهر، تورج. بهرامی، شهاب. جلیلوند، محمد. (1401). اثر تمدن سازمانی بر تصویر سازمانی با نقش میانجی مستندسازی تجارب و شبکۀ اجتماعی سازمان )مطالعه‌موردی: سازمان ورزش شهرداری تهران(. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت منابع انسانی در ورزش، دورۀ 10، شمارۀ 1، 148-129.
− خادمی‌کوهی، مرتضی. ذوالفقاری، سیدمحمد. بیگلری، احمد. خادمی‌کوهی، روحالله. (1401). توانمندسازی بازوی دولت در حکمرانی متعالی از منظر تمرکززدایی و توسعۀ حکمرانی استانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 3، شمارۀ 2؛ (پیاپی 10)، 86-69.
− عمادی، عباس. (1402). ترسیم وضعیت مطلوب تمرکززدایی مدیریتی از دیدگاه شهیدبهشتی (ره). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 4، شمارۀ 2؛ (پیاپی 14)، 128-107.
− فاني، علی‌اصغر. زرين‌نگار، محمدجعفر. دانايي‌فرد، حسن. دلخواه، جلیل. (1397). واكاوي و تبيين تمدن سازماني در سازمان‌هاي دولتي ايران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت دولتی، دورۀ 10، شمارۀ 1، 108-89.
− قاسمی، ابوالفضل. (1403). تمرکززدایی دولت و حکمرانی خوب شهری در ایران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-دولت پژوهی، دورۀ 10، شمارۀ 38، 162-121.
− کاظمی، سیما. محمدی، محمد. یعقوبی، نورمحمد. جراحی‌فریز، جلیل. ( 1400). مؤلفه‌های سیستم روابط بین کارکنان مبتنی‌بر تمدن سازمانی دانش‌محور در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت سلامت، دورۀ 24، شمارۀ 2، 69-59.
− معدنی، جواد. الوانی، سیدمهدی. (1401). شناسایی و تبیین مؤلفه‌های اصلی و مؤثر در تمرکززدایی امور اداری از سازمان‌های دولتی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-حکمرانی متعالی، دورۀ 10، شمارۀ 3؛ (پیاپی 39)، 140-123.
− میرسپاسی، ناصر. (1387). نقش آموزش در تکوین و ارتقای تمدن سازمانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-علوم مدیریت، دورۀ 2، شمارۀ 5، 20-7.
− نمازیان، حسین. فروتنی، زهرا. بحرانی، عطیه. گرامیپور، مسعود. (1401). طراحی و تبیین مدل تمدن سازمانی، پژوهش موردي: شرکت فولاد مبارکه اصفهان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت سازمان‌هاي دولتی، دورۀ 10، شمارۀ 4. 52-35.
− یکانگی، سیدکامران. رضاپورتنها، معصومه. (1402). مروری‌بر مفهوم تمدن سازمانی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های معاصر در علوم مدیریت و حسابداری، دورۀ 5، شمارۀ 17، 67-55.
− Calabrese Barton, Angela. Tan, Edna. Birmingham, Daniel J. (2020). Rethinking High-Leverage Practices In Justice-Oriented Ways. Journal Of Teacher Education, 71(4), 477-494.
− Dick-Sagoe, Christopher (2020). Decentralization For Improving The Provision Of Public Services In Developing Countries: A Critical Review. Journal Of Cogent Economics & Finance, 8(1): 1-13.
− Jia-lin, LI. Man-hong, Shen. Ren-feng, MA. Hong-sheng, Yang. Yi-ning, Chen. Cai-zhi, Sun. Ming, Liu. Xi-qiu, Han. Zhi-ding, HU. Xue-guang, MA. (2022). Marine Resource Economy And Strategy Under The Background Of Marine Ecological Civilization Construction. Journal Of Natural Resources, 37(4),: 829-849.
− Mohd, Shah. (2025). Good Governance And The Role Of bureaucracy. International Journal Of Arts, Humanities And Social Studies, 7(1): 695-701.
− Reineke, Philipp. Katila, Riitta. Eisenhardt, Kathleen M. (2025). Decentralization In Organizations: A Revolution Or A Mirage?. The Academy Of Management Annals, 19(1): 298-342.
[1] Shah Mohd
[2] Philipp Reineke
[3] Riitta Katila
[4] Kathleen M. Eisenhardt
[5] W. Warner Burke
[6] Thomas G. Cummings
[7] Christopher G. Worley
[8] Plato