بررسی تأثیر طراحی فضاهای آموزشی در توسعۀ مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان ابتدایی پسرانۀ شهر شیراز باتأکیدبر فرهنگ و مسائل اجتماعی
محورهای موضوعی : تحولات اجتماعی
حكيم سندر
1
,
حسام‌الدین ستوده
2
*
,
باقر کریمی
3
,
عماد یوسفی
4
1 - دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد قشم، دانشگاه آزاداسلامی، قشم، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، واحد قشم، دانشگاه آزاداسلامی، قشم، ایران.
3 - استادیار گروه معماری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاداسلامی، بوشهر، ایران.
4 - استادیار گروه روان‌شناسی، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.
کلید واژه: فضاهای آموزشی, تعاملات اجتماعی, توسعۀ مهارت‌های شناختی, شهر شیراز.,
چکیده مقاله :
طراحی فضاهای آموزشی به‌عنوان یکی‌از عوامل کلیدی در شکل‌دهی به مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان، نقشی مؤثر در ارتقای کیفیت آموزش و تعاملات اجتماعی دارد. پژوهش حاضر، باهدف تحلیل تأثیر طراحی کالبدی مدارس بر توسعۀ مهارت‌های شناختی و ارتباطی دانش‌آموزان ابتدایی پسرانه در شهر شیراز، به‌بررسی 4مدرسه با طراحی‌های متفاوت شامل مدارس دکتر حسابی، محمد جناب، فسایی‌نژاد و سوزنده‌فر پرداخته است. برای سنجش این تأثیر 10مؤلفه ازجمله برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی؛ فضا و جهت؛ مفاهیم زمان؛ حافظه، خواندن، نوشتن و حساب؛ درک بدن خود؛ اشکال بصری؛ درک زبان گفتاری؛ زبان‌رسا و ارتباط کلامی، به‌عنوان معیارهای اصلی انتخاب شده‌اند. یافته‌های آماری نشان‌دادکه میانگین الگوهای رفتاری دانش‌آموزان در مدارس مختلف به‌طور معناداری متفاوت است. به‌طورخاص، طراحی مدرن مدرسۀ دکتر حسابی طی سال‌های اخیر، باتأکیدبر تفکیک فضایی مناسب برای تعاملات اجتماعی و فردی، بهره‌مندی از کلاس‌ها و رنگ‌آمیزی استاندارد، بیشترین تأثیر مثبت را بر مهارت‌های موردبررسی داشت. ضریب هم‌بستگی-“PEARSON”، نیز نشان‌دادکه برخی مؤلفه‌ها به‌مانند «فضا و جهت»، و «مفاهیم زمان»، با ضرایب 562/0 و 596/0 ارتباط معنادار و مثبتی با طراحی فضای آموزشی دارند، درحالی‌که مؤلفه‌هایی نظیر «درک زبان گفتاری»، و «زبان رسا»، هم‌بستگی ضعیف‌تری (به‌ترتیب 101/0 و 095/0)، نشان دادند. این نتایج بیانگر آن است‌که طراحی فضاهای آموزشی نه‌تنها بر رشد شناختی و تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان تأثیرگذار است، بلکه به‌عنوان بخشی‌از مسائل فرهنگی و اجتماعی، می‌تواند بستری مناسب برای ارتقای کیفیت آموزش فراهم کند.
The Role of Educational Space Design as a Key Factor in Shaping Cognitive and Communication Skills of Students Educational space design plays a vital role in shaping students' cognitive and communication skills, significantly enhancing education quality and fostering social interactions. This study analyzes the impact of physical school design on developing these skills among primary school boys in Shiraz, focusing on four schools with different designs: Dr. Hesabi, Mohammad Jenab, Fasaei-Nejad, and Sozandeh-Far. Ten criteria were selected as primary indicators for evaluation, including planning and organization; space and orientation; time concepts; memory, reading, writing, and arithmetic; body awareness; visual forms; comprehension of spoken language; expressive language; and verbal communication. The findings revealed significant differences in students' behavioral patterns across the schools. Notably, the modern design of Dr. Hesabi School—with emphasis on appropriate spatial segregation for social and individual interactions, standard classrooms, and suitable color schemes—had the most positive impact on these skills. The Pearson correlation coefficient indicated strong positive correlations between criteria like "space and orientation", (r = 0.562) & "time concepts", (r = 0.596) with educational space design. However, criteria such as "comprehension of spoken language", & "expressive language", showed weaker correlations (r = 0.101 & r = 0.095). These findings highlight that educational space design not only influences cognitive growth and social interactions but also serves as a cultural and social component, offering a solid foundation for enhancing education quality.
اسکندری، آناهیتا. معتضدیان، فهیمه. میرزاکوچک خوشنویس، احمد. 1402الف. مشارکت اجتماعی کودکان در مدل کیفی طراحی فضای فرهنگی و آموزشی گروهی، راهکارها و چالش ها، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-تغییرات اجتماعی-فرهنگی، دورۀ 22، شمارۀ 4؛ (پیاپی 79)، 142-122.
اسکندری، آناهیتا. معتضدیان، فهیمه. میرزاکوچک‌خوشنویس، احمد. 1402ب. آموزش معماری، توسعۀ مهارت‌های فکری و شناختی کودکان پیش‌دبستانی، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات بین‌رشته‌ای در تعالی معماری و شهرسازی، دورۀ 2، شمارۀ 2، 148-135.
اسکندری، آناهیتا. معتضدیان، فهیمه. میرزاکوچک خوشنویس، احمد. 1402ج. رهیافت مؤلفه‌های زیبایی‌شناسی هنر معماری در فضای آموزشی همکاری‌محور ازمنظر کودکان پیش‌دبستانی، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-بنیان‌های حکمی فلسفی هنر ایرانی، دورۀ 2، شمارۀ 3، 256-243.
تورنتون، استفانی، برونر، کریستوفرجی. 1386. رشد شناختی کودکان (بررسی انتقادی دیدگاه پیاژه)، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
حق‌پرست، فرزین، سروش، مژده. 1397. آموزش مفاهیم مرتبط‌با معماری پایدار در نظام آموزش ابتدایی با نمایان شدن در معماری مدارس، فصلنامۀ علمی‌تخصصی-معماری سبز، دورۀ 4 شمارۀ 10، 67-59.
دبدبه، محمد. 1400. طراحی براساس ادراک و رفتارانسانی، انتشارات طحان‌گستر، چاپ‌اول، تهران.
دبدبه، محمد. صدیق، مرتضی. رضوان‌پناه، مجید. شاطری‌وایقان، امید. یزدان‌پناه عبدالملکی، پریسا. 1401الف. فرایند رهیافت‌های ارتقاء آفرینش‌گری کودکان در محیط طراحی بر تحولات به‌عمل آمده در آینده، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‌زیست و افق‌های هنراسلامی در بیانیۀ گام دوم انقلاب، تبریز-ایران، 11-1.
دبدبه، محمد. صدیق، مرتضی. رضوان‌پناه، مجید. یزدان‌پناه عبدالملکی، پریسا. شاطری‌وایقان، امید. 1401ب. رابطۀ روان‌شناسی-روان‌شناختی کودکان در محیط طراحی (مطالعۀ‌موردی: فضاهای آموزشی)، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‌زیست و افق‌های هنراسلامی در بیانیۀ گام دوم انقلاب، تبریز-ایران، 10-1.
شاهچراغی، آزاده. بندرآباد، علیرضا. 1400. محاط در محيط: کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی، ویراستار: گیتی سبزواری، چاپ‌چهارم، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
شکوهی‌اصل، زینب. 1397. روان‌شناسی رنگ و یادگیری کودکان، چاپ‌اول، تهران: انتشارات آریا دانش.
فیشر، رابرت. 1387. آموزش تفکر به کودکان، ترجمۀ: مسعود صفایی‌مقدم و افسانه نجاریان، ویراستار: علی اصلانی، چاپ‌دوم، تهران: انتشارات رسش.
لطف‌عطا، آیناز. 1387. تأثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط‌های آموزشی (ابتدایی) در شهر، دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مدیریت‌شهری، شمارۀ 21، 90-73.
موحدی، یزدان. 1397. تأثیر طراحی بهینۀ فضای آموزشی بر ارتقای خلاقیت، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-فناوری آموزش، دورۀ 13، شمارۀ 2، 385-380.
Brito, Natalie H. 2017. Influence Of The Home Linguistic Environment On Early Language Development, Journal Of Policy Insights From The Behavioral And Brain Sciences, 4(2), 155–162.
Friedman, Naomi P., Robbins, Trevor W. 2022. The Role Of Prefrontal Cortex In Cognitive Control And Executive Function, Journal Of Neuropsychopharmacology, 47(1), 72–89.
Rakesh, Divyangana, Whittle, Sarah. 2021. Socioeconomic Status And The Developing Brain–A Systematic Review Of Neuroimaging Findings In Youth, Journal Of Neuroscience And Biobehavioral Reviews, 130(1), 379–407.
Sosyal Altugan, Arzu. 2015. The Relationship Between Cultural Identity And Learning, Journal Of Procedia-Social and Behavioral Sciences, 186(1), 1159-1162.
Tabaeian, Seyedeh Marzieh. Einifar, Alireza. 2011. A Study Of thePerspectives Of Architecturale And Environmental Psychology (Theoreticians and Psychologists), International Journal Of Architecture And Urban Development, 1(1), 27-32.