بررسی برخی پارامترهای عملکرد و میزان پرولین ارقام برنج در شرایط تنش شوری

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

فروغ مرتضایی نژاد ¹ , رمضانعلی خاوری نژاد ² , مرضیه امامی ³

1 - استاد یار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
2 - استاد دانشکده علوم دانشگاه تربیت معلم تهران
3 - کارشناس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان

تاریخ دریافت : 1385/07/13 تاریخ پذیرش : 1385/08/24 تاریخ انتشار : 1385/07/01

کلید واژه: تنظیم کننده های اسمزی, ارقام برنج زاینده رود, سرخه, سازندگی و نوگران,

چکیده مقاله :

در پژوهش حاضر اثر شوری حاصل از منبع NaCl با غلظت‌های مختلف برروی ارقام برنج چمپای اصفهان (زاینده رود، سازندگی، سرخه و نوگران) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار بررسی گردید. به منظور بررسی عکس العمل این ارقام تحت تنش شوری، صفاتی مانند ارتفاع بوته در زمان برداشت، تعداد گل در خوشه، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه،تعداد خوشه در متر مربع، میزان پروتئین دانه تعیین شد. در شرایط شوری، ارتفاع بوته در کلیه ارقام کاهش یافت. تعداد گل در خوشه در رقم زاینده رود، بیشترین و در رقم سرخه، کمترین میزان بود. تعداد دانه در خوشه کاهش معنی داری را در شوری نشان داد، ارقام سازندگی و نوگران، بیشترین تعداد دانه را در تنش شوری ایجاد کردند. وزن هزار دانه کاهش معنی داری در شوری داشت. ارقام سازندگی و نوگران، بیشترین تعداد خوشه را در شرایط تنش شوری تولید نمودند. میزان پروتئین دانه در شرایط شوری در کلیه ارقام افزایش یافت. در مجموع، ارقام سازندگی و نوگران در شرایط تنش شوری، بالاترین و دو رقم زاینده رود و سرخه، کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند.به منظور تعیین مقاوم‌ترین ارقام نسبت به شوری، میزان پرولین در شرایط آزمایشگاهی نیز بررسی گردید، به طوری که بااستفاده از شوک شوری در گیاهچه های 15 و 45 روزه، مشخص گردید که اولاً زمان 45 روزگی مناسب تر از 15 روزگی برای اعمال شوک شوری بود و ثانیا ارقام نوگران و سازندگی در شوری های خیلی بالا یعنی هدایت الکتریکی 15دسی زیمنس برمتر میزان پرولین را افزایش دادند، در صورتی که دو رقم دیگر در شوری های کمتر، پرولین بیشتری تولید نمودند. با توجه به کشت مزرعه ای وتحت شرایط گلخانه ای گیاهان معلوم شد که ارقام سازندگی و نوگران در شوک بالای شوری بیشترین پرولین را تولید کردند .

چکیده انگلیسی:

The present study examined the effect of NaC1 salinity with various concentrations on cultivars of the champa rice, Oryza saliva L. (i.c. Zayandehrood, Sazandegi, Sorkheh and Nougaran) in various stages of growth by randomized block design with three replication. Height of plant at the time of harvest, cluster length. cluster branches, number of seeds in each cluster, weight of thousand seeds, number of clusters per square meter and nitrogen and protein contents of each seed were studied. Under salinity stress condition, the plant height reduced generally, but the cluster length did not show significant changes. Number of flowers in each cluster was greatest in Zayandehrood and smallest in Sorkheh.The number of flowers reduced significantly under NaCI salinity. Sazandegi and Nougaran produced greatest number of seeds. The weight of thousand seeds reduced significantly and the number of clusters per square meter was highest in Nougaran and Sazandegi cultivars. Nitrogen and protein content of seeds also increased in all cultivars. Results indicated that under salinity stress, Sazandegi and Nougaran had highest and Zayandehrood and Sorkheh had lowest yield. More conducted tests to determine the most resistant cultivars to salinity with respect to proline rate revealed that 45 day of growth stage was preferable than 15th day for salinity shock application. It was also established that Nougran and Sazandegi increased the proline rate at high salinity levels (Ec of 15 decisiemens per meter),whereas two other mentioned cultivars increased proline content at low salinity levels.

منابع و مأخذ:

1- حاج رسولی ها، شاپور. 1364. کیفیت آب برای کشاورزی. انتشارات مرکز نشر دانشگاهی. ترجمه 137 صفحه.

2- رنج ،  ذبیح الله، اسلام مجیدی، ابوا لحسن هاشمی دزفولی و امیر قلاوند. 1376. بررسی روند تجمع پرولین در برگ رگه های نتاج متحمل و حساس به شوری (NaCl )  در چغندر قند. مجله علوم کشاورزی ایران جلد 28 شماره 1. صفحه 87 تا 93.

3- بی نام. 1376. فصلنامه تحقیقات برنج.  سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی و موسسات تحقیقات برنج. سال دوم. شماره 25.

4- Baset, O. and A. Arju. 1999. Variations in concentrations of Potassium, Sodium and Chlorophyll pigments on leaf segments of two rice varieties differing in sensitivity to salinity. Indian Journal of plant physiology. 32: 99-104.

5- Bates, I. S., R. P. Waldern and I.D.Teare.1973.Rapid determination of free proline for Water -stress Studies.Plant and Soil.39: 205-207.

6- Genteno,H.A.,A.P.Aclan,M.J.Kropoff and K.G.Gassman. 1996.Rice yield as a function of  transplanting date from the Philippines. Philippine J.Crop.Sci. 18-23.

7- Flowers,T.J., M.A.,Hajibagheri and., A.R.,Yeo.1991.Ion accumulation in the cell wall of rice plants growing under saline condition:Evidence for Oerl: hypothesis. Plant cell  environ.14:319-32

8- Gravois K.A. and R.S.Helms.1992. Plant analysis of rice yield and yield components as affected by seeding rate. Agron J.84:1-4.

9- Larcher F.,L.Leport,M.Petrivalsky and M.Chuppart.1993.Effectors of osmoinduced proline response in higher plants. Plant phsiol biochem.31:911-922.

10- Lutts S., J.M. Kinet and J.Bouharmant. 1995. Changes in plant response to NaCl during development of rice ( Oryza sativa L. ) Varieties differing in salt resistance. Plant Physiol. 46:1843- 1852.

11- Lutts S.,J.M.Kinet and J.Bouharmant. 1996. Effects of Varius salts and of mannitol on ion and accumulation in relation to adjustment in rice ( Oryza Sativa L.) Callus Cultures. Plant  Physiol.149:186-195.

12- Paul ,E.Verslues and E.Sharp Robert.1999.Proline accumulation in maize primary roots at low water potentials metabolic source of increased proline deposition in the elongation zone.  Plant physiol.119:1349-1360.

13- Rama vaidyanthan, S.Kurvilla and G.Thomas.1999. Characterization and expression pattern of an absisic and osmotic stress responsive gene from rice. Plant Sci.140:21-30.

14- Sanada Y. and K. Kuribayashi. 1992. Facultive halophytes accumulate proline as the early  response to salt stress. Research of photsy. IV: 251-254.

15- Shannon, M.C.,J.D. Rhoades, J.H. Draper, S.C. Scardaci and M.D. Spyres. 1998. Issessment of  salt tolerance in rice cultivars in response to salinity problems in California. Crop Sci.38:394-398.