اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد روغن، کیفیت دانه و جذب پتاسیم و فسفر از خاک در کلزا رقم SLM046

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

مهدی طاهرخانی ¹ , احمد گلچین ²

1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه-دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و تحقیقات
2 - دانشیار دانشگاه زنجان، گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی

تاریخ دریافت : 1385/03/15 تاریخ پذیرش : 1385/05/11 تاریخ انتشار : 1385/06/01

کلید واژه: کلزا, سطوح ازت, علمکرد روغن, گلوکوزینولات, پتاسیم, فسفر,

چکیده مقاله :

کلزا از مهم‌ترین محصولات روغنی است که طی سالیان اخیر کشت آن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کلزا غالباً به عنوان گیاهی با نیاز بالای نیتروژن مورد توجه است. آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 83-1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان زنجان به اجرا در آمد. پنج سطح کودی شامل صفر، 60 ، 120، 180 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از چهار منبع کودی مختلف شامل اوره با پوشش گوگردی، اوره معمولی، نیترات آمونیم و سولفات آمونیم مورد استفاده قرار گرفت. رقم مورد استفاده کلزا SLM046 بود. نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و روغن از بالاترین سطح کودی و با استفاده از کود اوره معمولی حاصل شده است، اما سطح کودی 120 کیلو گرم با میانگین 63/49 درصد بیشترین درصد روغن دانه را به خود اختصاص داد و با افزایش سطوح کودی از میزان آن در دانه کاسته شد. با افزایش سطوح نیتروژن میزان گلوکوزینولات کنجاله بطور معنی‌داری کاهش یافت. بیشترین تعداد غلاف در بوته از بالاترین سطح کودی نیتروژن بدست آمد. بالاترین درصد پروتئین در دانه به میزان 67/19 درصد از بالاترین سطح نیتروژن بدست آمد. حداکثر فسفر تجمع یافته در برگ از تیمار 60 کیلو گرم در هکتار نیتروژن بدست آمد و با افزایش سطح کودی از مقدار آن کاسته شد. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش استعمال کود نیتروژنه مقدار تجمع یا جذب پتاسیم در گیاه افزایش می‌یابد به طوری که بالاترین میزان پتاسیم تجمع یافته از سطح کودی 240 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بود. بالا بودن ضریب همبستگی عملکرد دانه با عملکرد روغن و به دنبال آن عملکرد بیولوژیکی نشان داد که اساس انتخاب منابع کودی و مقادیر نیتروژن می‌تواند عملکرد روغن باشد.

چکیده انگلیسی:

Canola is an oilseed crop that is getting more attention as a source of vegetable oil in our country. Canola requires high rates of nitrogen and is regarded as a nitrogen-demanding crop. In order to study the effects of different rates of nitrogen on yield and seed quality of winter rapeseed Var. SLM046 and its potassium & phosphorus uptake an experiment was conducted in Zanjan Agricultural Research Center in 2001. The experiment was carried out in three replications using a factorial experiment in randomized complete block design. Five rates of N(0, 60, 120, 180 and 240 kg/ha) from four different sources (Sulfur coated urea, Urea, Ammonium nitrate and Ammonium sulphate, were used in this experiment. The effect of nitrogen on the canola yield components can be seen in the increased number of the seedpods per plant, which is the main factor in improving the yield of canola seeds. The level of glucose inolate in canola is considered as an important canola quality index, which seems to be affected by the level of nitrogen supplements. The highest seed yield was obtained from the application of 240 kg N/ha, the highest oil content in the seeds was obtained with applications of 120 kg N/ha and the highest oil yield was also obtained with highest level of nitrogen, so it shows that rapeseed has high nitrogen requirment. The canola seed meals content of glucose inolate decreased significantly with increasing nitrogenrates. The largest number of seedpods per plant was obtained with 240kg N/ha. The highest protein content (19/6%) was obtaind from highest level of nitrogen. Most accumulation of phosphorus in the leaves of plant was occurred in 60 kg N/ha and it decreased significantly with increasing nitrogen.Potassium uptake increased with increasing nitrogen rates. There was a great correlation between oil yield and grain yield (r=0/99**). According to these results, selection of fertilizers and level of nitrogen should be evaluated by oil yield character.

منابع و مأخذ:

1-  احمدی, م. ر. و ف. جاوید فر. 1377. تغذیه گیاه روغنی کلزا (ترجمه). شرکت سهامی خاص توسعه کشت دانه های روغنی.

2-  بانک اطلاعات کشاورزی جهان. 1380. وزارت جهاد کشاورزی. معاونت برنامه ریزی و اقتصادی، دفتر آمار و فن آوری اطلاعات. ویرایش سوم. شماره 07/80.

3-  بنی سعیدی، ک. 1379. بررسی اثرات سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته بر روند رشد و عملکرد کمی و کیفی کلزا رقم PF در شرایط آب و هوایی خوزستان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد دزفول.

4-  خواجه زاده، ع. ر. 1377. بررسی اثر مقادیر مختلف کود ازته و میکروالمنت‌ها بر عملکرد و سایر صفات زراعی کلزا. پنجمین کنگره زراعت واصلاح نباتات ایران.

5-  شهیدی، ا. و ک. فروزان. 1376. کلزا. انتشارات شرکت سهامی خاص توسعه کشت دانه های روغنی.

6-  صنعت روغن نباتی. 1380. انتشارات شرکت سهامی توسعه کشت دانه‌های روغنی.

7- عاشوری، م. و ن. محمدیان روشن. 1380. بررسی اثرات کاربرد سطوح مختلف ازت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم کلزا. هفتمین کنگره علوم خاک ایران. دانشگاه شهر کرد.

8-       Allen, E. J. and D. E. Morgan .1972. A quantitative analysis the effects of nitrogen on the growth, development and yield of oil seed rape. J. Agric. Sci.Cambridge, 78: 315-324.

9-       Grant. C. A. and L. D. Bailey.1993.Fertility management in canola production. Can .J of Plant Sci .73 .651 –671.

10-   Holmes, M. R. J.1980.Nutrition of the oilseed rape crop. Applied Science Publishers, Barking.Essex. UK.

11-   Holmes, M. R. J. and A. M. Ainsley. 1979. Nitrogen top-dressing rquirements of winter oilseed rape. Journal Science Food and Agriculture.30: 119-128.

12-   Jackson.G. D. 2000.Effects of nitrogen and sulfur on canola yield and nutrient uptake.Agron.J.92: 644-648.

13-   Leggett.T. L. and D. B., Egli, 1980.In world soybean conferenceII, ed. F. T. Corbin. Boulder, Colo: Westview.

14-   Lewis.C. E. and C. W. Knight. 1987.Yield response of rapeseed to row spacing and rates of seeding N-fertilization in interior Alaska.Can.J.Plant Sci. 67:53-57.

15-   Marschner.H. 1995.Mineral nutrition of higher plants. Academic Press. U.S.A. Pp: 329-330.

16-   Nuttall.W. F., H.Ukrulentz, J. W. B. Stewart, and D. T. Spurr. 1987. The effect of nitrogen, sulphur and boron on yield and quality of rapeseed. Can.J.Soil Sci: 545-559.

17-   Radenovich.B.1987, The nitrogen quantity influence on seed yield, oil content and the production of oil out of oil rape. Zemlgisre-I-bilgica (Yugoslavia): p17.

18-   Scott, R. K., Ogunrmi, E. A., Ivins, J. D. and N. J. Mendham.1973.The effect of fertilizers and harvest date on growth and yield of oilseed rape sown in autumn and spring, Journal Agriculture Science Cambridge. 81:287-293

19-   Shepherd.M.A., and R.Syilvester-Bradle.1996. Effect of nitrogen fertilizer applied to winter oilseed rape (Brassica napus) on soil mineral nitrogen after harvest and on the response of a succeeding crop to nitrogen fertilizer.J.Agriculture Sci.Cambridage University Press.126, 63???

20-   Smith.C.J.Wright.E.C. and M. R. Woodroofe. 1988. The effct of irrigation and nitrogen fertilizer on rapseed production in southeast Australia.I.Nitrogen accumulation and oil yield. Irrigation Science.9:15-25.

21-   Taylor.A.J. Smith, C. J., and I.B.Wilson. 1991. Effect of irrigation and nitrogen fertilizer on yield, oil content, nitrogen accumulation and water use of canola. Frtilizer Research.29: 349-260.

22-   Wetter, L. R., H. Ukrainetz, and P. K. Downey. 1970. The effect of chemical fertilizers on the content of oil, protein and glucose inolates in rapeseed. Proceeding of the International Confrence on Rapeseed and Rapeseed Products.St.Adele.Canada.92-112.

23-   Wilson, D. O., Boswell, F.C. Ohki, K.Parker.M.B. ShumanL.M. and Jelum,M.D 1982. Changes in soybean seed oil and protein as influenced by managanese nitrogen.