بررسی اثرات تراکم بوته و برگ‌زنی در مراحل مختلف نمو بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان آجیلی

محورهای موضوعی :

محسن رشدی ¹ (استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.)
ساسان رضا دوست ² (مربی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.)
جواد خلیلی محله ³ (مربی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.)
نواب حاجی حسنی اصل ⁴ (کارشناسی ارشد زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی.)

تاریخ دریافت : 1386/08/20 تاریخ پذیرش : 1387/12/21 تاریخ انتشار : 1388/06/01

کلید واژه: عملکرد, آفتابگردان, تراکم بوته, وزن هزار دانه, برگ&rlm, زنی,

چکیده مقاله :

به منظور مطالعه اثرات تراکم بوته و حذف برگ ها در مراحل مختلف نمو، بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان آجیلی (رقم بومی) تحقیقی دو ساله به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام گرفت. این آزمایش طی دو سال متوالی در مزرعه ایستگاه تحقیقات جهاد کشاورزی شهرستان خوی به مورد اجرا گذاشته شد. تراکم بوته با سه سطح 30، 40 و 50 هزار بوته در هکتار به عنوان فاکتور اصلی و درصد برگ‌زنی با مقادیر صفر (شاهد)، 33، 66 و 100 درصد و مراحل حذف برگ ها در زمان باز شدن طبق و گرده‌افشانی به عنوان سطوح فاکتورهای فرعی (درصد برگ‌زنی و مرحله نمو حذف برگ ها) انتخاب شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تراکم بوته بر ارتفاع و قطر ساقه، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی‌‌دار بود. تراکم 50 هزار بوته در هکتار حداکثر عملکرد دانه را با شاخص سطح برگ مطلوب و تعداد طبق کافی در واحد سطح تولید نمود، ولی حداقل تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه را نشان داد. با افزایش درصد حذف برگ ها، از تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت کاسته شد. حذف برگ ها در مرحله گرده‌افشانی تأثیر منفی شدیدی بر وزن هزار دانه، تعداد دانه‌ در طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت نسبت به حذف آن ها در مرحله باز شدن طبق داشت. نتایج دو ساله تحقیق نشان داد که زراعت آفتابگردان آجیلی با تراکم 50 هزار بوته در هکتار با حفظ کامل برگ ها روی بوته و دوام سطح برگ بالا می‌تواند عملکرد اقتصادی قابل قبولی عاید زارعین منطقه خوی نماید و حذف برگ ها در مراحل مختلف نمو حتی با درصدهای پایین قابل توصیه نمی‌باشد.

چکیده انگلیسی:

To evaluation of effects of plant density and defoliation in two development stages on yield and yield components of sunflower, two year research was carried out during 2004-2006 in the agriculture research station of Khoy. The experiment was done in split factorial in the basis of randomized complete block design in three replications. The plant density levels were considered as the main factor in three levels of 30000, 40000, 50000 plants per hectare and defoliation percentage in four levels (0, 33, 66 and 100 percent) and defoliation stage in appearance of anthodium and anthesis were as the sub factors. The results of compound analysis of variance showed that plant density effect was significant on plant height and stem diameter, seed numbers in an anthodium, thousand seed weight, plant lodging percentage and grain yield. The maximum grain yield was obtained in 50000 plant density per hectare treatment with optimum leaf area index and sufficient number of anthodium in area unit. However, this treatment caused the least number of seeds in an anthodium and thousand seed weight. Increasing defoliation percentage resulted in decreased number of seeds in an anthodium, thousand seed weight, grain yield and harvest index. Defoliation in the anthesis stage had more negative effect on thousand seed weight, number of seeds in an anthodium, grain yield and harvest index than defoliation in appearance of anthodium. The results showed that cropping of sunflower in density of 50000 plants per hectare with leaves protection and high leaf area duration resulted in economical yield in Khoy region and so, even little percentage of defoliation in any different development stages wasn’t recommended.

منابع و مأخذ:

1- اردکانی، م. ر.، ع. رحمتی، م. یارنیا، ج. دانشیان و م. ولی‏زاده. 1385. بررسی تأثیر تراکم بر عملکرد و اجرای عملکرد دو هیبرید آفتابگردان. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، صفحه 9.

2- جعفری، ف.، ح. امیر حلاجی، م. یارنیا، ه. آلیاری و م. ولی‏زاده. 1385. بررسی تأثیر تراکم کاشت بر عملکرد، خصوصیات مورفولوژیک و فنولوژیک هیبرید آذرگل آفتابگردان. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، صفحه 59.

3- جنتی، م. 1381. اثر آرایش کاشت بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد هیبرید های سان 33 آفتابگردان. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی اصفهان، 94 صفحه.

4- رحمتی، ع.، م. یارنیا، م. ر. اردکانی، ج. دانشیان و م. ولی‏زاده. 1385. بررسی محدودیت منبع- مخزن و اثر تراکم بر آن، در دو هیبرید آفتابگردان. چکیده مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، صفحه 375.

5- عباسپور، ف.، م. ر. شکیبا، ه. آلیاری و م. ولی‏زاده. 1384. بررسی تأثیر حذف برگ در مرحله شروع گرده‏افشانی طبق بر روی عملکرد روغن و اجزای آن در دو رقم آفتابگردان. مجله دانش کشاورزی، جلد 15، شماره اول، صفحه 7-1.

6- عبدی، س. 1383. بررسی اثرات حذف برگ با سه شدت در چهار مرحله زایشی بر روی میزان عملکرد و روغن دو هیبرید آفتابگردان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه، 68 صفحه.

7- غفاری، م و ج. دانشیان. 1383. بررسی واکنش هیبرید آذرگل آفتابگردان به آرایش­های مختلف کاشت در منطقه خوی. چکیده مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان، صفحه 420.

8- مختارزاده، س. 1383. تأثیر تراکم بوته و آرایش کاشت بر روی قابلیت­های زراعی هیبرید های سان 33 آفتابگردان در منطقه خوی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، 70 صفحه.

9- مرادی اقدم، ا. 1385. بررسی اثر تنش کم آبی و تراکم بوته بر صفات زراعی و برخی شاخص­های رشد آفتابگردان آجیلی. پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، 166 صفحه.

10.Alkio, M., Grimm, E., and Diepen Brock, W. 2000. Source sink relationship decides on grain filling in sunflower. Proceeding of the 3rd International Crop Science Congress, Hamburg, Germany, PP: 142.

11.Butignol, C. A. 1983. Sunflower yield with three different stages of artificial defoliation. Pesquisa Agropecuaria Brasileira 18 (6): 631- 634.

12.Holt, N. W., and Zenter, R. P., 1985. Effect of plant density and row spacing on agronomic performance and economic returns of nonoil seed sunflower in southeastern Saskatchewan. Canadian Journal of Plant Science 65: 501- 509.

13.Johnson, B. L. 2003. Dwarf sunflower response to row spacing stand reduction, and defoliation at different growth stages. Canadian Journal of plant Science 83: 319- 326.

14.Lal, G. S., and Singh, A. K. 1997. Effect of numeral manipulation in leaves on seed yield in sunflower (Helianthus annuus L.). Crop Research 13 (2): 477- 481.

15.Majid, H. R., and Schneiter, A. A. 1987. Yield and quality of semi dwarf and standard-height sunflower hybrids grown at five plant populations. Agronomy Journal. 79: 681- 684.

16.Muro. J., Irigoyen, I., Milition, A. F., and Lamsfus, C. 2001. Defoliation effects on sunflower yield reduction. Agronomy Journal 93: 634- 637.

17.Robinson, R. G., Ford, J. H., Lueschen, W. E., Rabas, D. L., Wames, D. D., and Wiersma, J. V. 2002. Sunflower plant population and arrangement. Agronomy Journal 74: 363- 365.

18.Salehi, F., and Bahrani, M. J. 2000. Sunflower summer-planting yield as affected by plant population and nitrogen application rates. Iran Agriculture Research 18: 63- 72.

19.Schneiter, A., Jones, J. M., and Hammond, J. J. 1987. Simulated hail research in sunflower, defoliation. Agronomy Journal 79 (3): 431- 434.