بررسی تنوع ژنتیکی ارقام و لاین های برنج (Oryza sativa L.) با استفاده از صفات کمی

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

رستم آقازاده ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماکو)
قربانعلی نعمت زاده ² (عضو هیأت علمی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه مازندران)
نادعلی بابائیان جلودار ³ (عضو هیأت علمی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه مازندران)

تاریخ دریافت : 1386/08/24 تاریخ پذیرش : 1386/11/02 تاریخ انتشار : 1386/11/01

کلید واژه: تنوع ژنتیکی, رگرسیون گام به گام, برنج, تجزیه خوشه ای,

چکیده مقاله :

به منظور تعیین تنوع ژنتیکی بخشی از ژرم پلاسم برنج کشور، تعداد 56 ژنوتیپ شامل ارقام و لاین های برنج، در مزرعه آزمایشی معاونت مؤسسه تحقیقات برنج کشور (آمل) کشت گردید. در این آزمایش 15 صفت زراعی اندازه گیری شد. محاسبات آماری شامل: تجزیه واریانس برای هر صفت، گروه بندی ارقام با استفاده از تجزیه خوشه ای، محاسبه میانگین، انحراف معیار، دامنه تغییرات و ضریب تغییرات انجام گرفت. برای کلیه صفات، ضرایب همبستگی دو به دوی صفات و محاسبه فرمول عملکرد با توجه به نقش سایر صفات به وسیله رگرسیون گام به گام صورت گرفت. در بین صفات ارزیابی شده، عملکرد در واحد سطح (متر مربع) با صفاتی مانند وزن صد دانه، طول بذر و نسبت طول به عرض همبستگی مثبت و معنی دار داشت، اما همبستگی صفات عرض بذر و قطر ساقه با عملکرد معنی دار ولی منفی بود. معادله رگرسیونی برآورد عملکرد با توجه به نقش سایر صفات، ارزش و اهمیت صفت وزن صد دانه را به عنوان معیار مناسب برای گزینش ارقام و لاین های با عملکرد بالا مشخص ساخت. تجزیه واریانس صفات نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ ها در همه صفات معنی دار است. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش وارد، ارقام را به 4 دسته گروه بندی کرد و نشان داد که بین ارقام تنوع مطلوبی وجود دارد.

چکیده انگلیسی:

In order to determine the genetic diversity of rice germplasms, 56 genotypes were planted in the experimental field of center of rice institute in Amol, Iran. In this experiment, 15 characters were evaluated. Statistical measurements including: variance analysis of each character, variety classification through cluster analysis and standard deviation were carried out. Binary correlation coefficients of characters and yield estimation for all characters were also carried out through step by step regression. Among evaluated characters, yield per surface unit (m2) had significant correlation with characters such as weight of one hundred seeds, length of seeds and property of length to width of seeds. Correlation of seed width with yield was also significant but negative. Regression equivalent of yield estimating regarding to role of other characters distinguished the value and importance of weight of one hundred seeds as appropriate norm for selection high yield varieties and lines. Variance analysis for characters showed that the difference between genotypes is significant. Cluster analysis using Ward method classified varieties into four groups and showed that there was desirable diversity among varieties.

منابع و مأخذ:

1- بابائیان جلودار، ن.، ق . ع. نعمت زاده، م . ت. کربلایی و م. تائب. 1378. بررسی تنوع صفات زراعی در
برنج های بومی مازندران. فصل نامه علمی پژوهشی دانشور، جلد 3، دانشگاه شاهد.

2- بهپوری، ع. 1383. بررسی تنوع ژنتیکی در برنج با استفاده از الکتروفورز پروتیین های ذخیره ای و صفات مرفولوژیک. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.

3- زینعلی نژاد، خ.، ق. ع. نعمت زاده، آ. ف. میرلوحی و ع. م. رضایی. 1379. مطالعه تنوع ژنتیکی بخشی از ژرم پلاسم برنج ایرانی بر اساس صفات مرفولوژیک. ششمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات، 13 الی 16 شهریور، بابلسرـ مازندران.

4- شفاء الدین، س.، م . س. محمدی و پ. وجدانی. 1377. بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی کلکسیون برنج های بومی بانک ژن ملی گیاهی ایران. پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات، 9 الی 13 شهریور کرج – ایران.

5- قلی پور، م.، ا. ح. زینالی و م. ع. رستمی. 1377. مطالعه همبستگی برخی از صفات مهم زراعی دانه از طریق تجزیه علیت در برنج. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 29، شماره 3.

6- نوریزدان، ح. 1386. بررسی تنوع ژنتیکی ارقام و توده های بومی برنج در اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی اصفهان.

7. Anonymous. 1996. Standard Evaluation systems for rice (Oryza sativa L.), 4 ^th Edition. IRRI.

8. Bapu, J. R. K. 1992. Genotypic association and path analysis in F₃ generation of rice crosses. Madras Agric. J. 76: 619-623.

9. Blasubramanian, V., J. K. Ladha and G. L. Dening. 1999. Resource management in rice systems: Nutrient, kluwer Academic Publishers, London.

10. De, R. N., J. N. Reddy., A. V. Suriyara and K. K. Mohanty . 1992. Genetic divergence in early rice under two situations. Indian J. Genet 52 (3): 225-229.

11. Gravois, K. A. and R. S. Helms. 1992. Path analysis of rice yield and yield components as affected by seeding rate. Agrn. J. 84: 1-4.

12. Kato, A. 1928. The affinity of rice varieties as shown by the fertility of hybrid plants. Bull. Sci. Fac. Agri. Kyushu Imp. Univ. 3: 132-147.

13. Mehetre, S. S. 1994. Variability, heritability, correlations, path analysis. Research Notes 19 :8-13

14. Sinha, P. K., V. S. Chouhan, K. Prasai and J. S. Chautan. 1991. Genetic divergence in indigenous upland rice varieties. Indian. J. Genet. 51: 47-50.

15.Tera, Y. and M. Mizushima. 1993. Some considerations on the classification of
 Oryza sativa L. into two subspecies, so-called japonica and indica. Japan.j. Bot. 10: