بررسی تاثیر مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی
محورهای موضوعی : سرمایه‌گذاری
فرزانه قدیمی
1
,
سعید علی احمدی
2
,
محمد علیمرادی
3
,
محمد رضا شمشیری
4
1 - دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
2 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
3 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
4 - دانشیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
کلید واژه: مغلطه های مالی, تحلیلگران مالی, قضاوت,
چکیده مقاله :
چکیده هدف: یکی از پیشرفت های اخیر در علم سرمایه گذاری مربوط به ظهور مالی رفتاری است. مالی رفتاری در سطح خرد به بررسی واکنش سرمایه گذاران به استدلال های نادرست و خطاهای شناختی می پردازد. مغلطه های مالی که ناشی از استدلال نادرست است می تواند بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی است. روش شناسی پژوهش: روش این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است. با توجه به آزمون فرضیه های پژوهش از طریق تی استیودنت تک نمونه ای و بر اساس نرم افزار جی پاور، تعداد 200 تحلیلگر مالی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب گردید. ابزار جمع آوری متغیرهای پژوهش، پرسش نامه مبتنی بر سناریو است. با استفاده از مبانی نظری تعداد 22 مغلطه مالی انتخاب گردید. یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از این است که در کل مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیل گران مالی تاثیر ندارد. اما، مغلطه های قمارباز، تعمیم شتابزده، دوگانگی جعلی و جبرگرایی واپس نگرانه بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر معنی دار دارد. اصالت/ارزش افزوده علمی: به استناد یافته های پژوهش حاضر مبنی بر عدم وجود مغلطه های مالی، فعالان بازار سرمایه می توانند به استدلال های مطرح شده توسط تحلیلگران مالی اعتماد بیشتری نمایند.
Abstract Purpose: One of the recent developments in the science of investing is the emergence of behavioral finance. Behavioral finance at the micro level examines investors' reactions to false reasoning and cognitive errors. Financial fallacies that result from incorrect reasoning can affect the judgment of financial analysts. Therefore, the purpose of this research is to investigate the impact of financial fallacies on the judgment of financial analysts. Research Methodology: The method of this research is a descriptive-survey. According to the test of research hypotheses through one-sample Student's t-test and based on G*power software, 200 financial analysts were selected as the study sample. The tool for collecting study variables is a scenario-based questionnaire. Using theoretical bases, 22 financial fallacy were selected. Results: The results of the study indicate that, in general, financial fallacies do not affect the judgment of financial analysts. However, the gambler's fallacy, hasty generalization, false dilemma and retrospective determinism have a significant impact on the judgment of financial analysts. Originality / Value: Based on the findings of the current study that there are no financial fallacies, capital market participants can trust the arguments presented by financial analysts.
Investigating the Impact of Financial Fallacies on the Judgment of Financial Analysts
Extended Abstract
Introduction
Financial behavior and decision-making have long been topics of interest in finance, economics, psychology, and behavioral science (Kiyabo and Isaga, 2020). One of the common views in the current fields of investment is the analysis of investors' behavior. The behavior of investors is analyzed from the point of view of behavioral finance, and behavioral finance is an integral part of investment. Behavioral finance is a field that has challenged traditional finance by introducing psychological factors affecting decision-making (Sattar et al., 2020). Sewell (2010) points out that behavioral finance studies the impact of psychology on the behavior of financial professionals at the individual and group level and its mutual impact on markets, and also, it can provide reasons why and it helps how financial markets may be inefficient. According to Ahmed (Ahmad, 2022), behavioral finance is the study of a method in which various psychological and social factors are examined on the thought processes of individual decision-making by financial professionals and its collective impact on the behavior of the markets in which they operate. The definitions presented above indicate that the goal of behavioral finance is not to explain how financial professionals should make their decisions, but rather to clarify why these financial professionals make the decisions they do. Therefore, the purpose of behavioral finance is to study those factors that affect the decision-making process of an individual (or group) and since different financial professionals have different psychological mindsets, they end up making different decisions in seemingly similar situations (Ahmad, 2022). In micro-behavioral finance, attempts are made to explain human behavioral inconsistencies in the decision-making process. In micro-behavioral finance, it is assumed that people do not always act in a rational way and emotions and other subjective variables play an important role in their final decision-making (Camerer and Loewenstein, 2004). Financial fallacies are one of the reasons for behavioral inconsistencies in the decision-making process of financial professionals. Financial professionals are often unaware of these cognitive factors that affect information processing and subsequent decision-making (Kaustia et al., 2008). One of the recent developments in the science of investing is the emergence of behavioral finance. Behavioral finance at the micro level examines investors' reactions to false reasoning and cognitive errors. Financial fallacies that result from incorrect reasoning can affect the judgment of financial analysts. Therefore, the purpose of this research is to investigate the impact of financial fallacies on the judgment of financial analysts.
Literature Review
Perhaps the most important work of Aristotle, the Greek scholar, is to discover, coordinate and compile the laws and rules governing thinking; That is, the same collection that was given the name of Organon and Aristotle claimed that following them would prevent errors in thinking. Whether a person is a logician or ignorant of logic and its rules, he naturally thinks and reasons based on certain rules. But, this is one side of the coin, the other side is that what mechanism is there in front of the human being so that he can use his thinking power well or basically prevent errors in thinking? Logic is a scientific tool that prevents the human mind from making mistakes in thinking. Logic is the study of methods and principles used to distinguish correct reasoning from incorrect reasoning. When reasoning for a topic is addressed, it is actually addressed to build an argument to support the result or results (Copi et al., 2016). Although logic is very important because it teaches people how to reason and teaches them all kinds of arguments and deductions, but perhaps another benefit is that it prevents fallacies (i.e. errors in reasoning) be Therefore, the crystallization of the problem of error in thought and error measurement of logic can be seen in the discussion of fallacies, and the fight against fallacies is the origin and desire of logic (Khandan, 2004). Humans have the ability to create and confirm facts, change and justify beliefs, and generally give meaning to things. They do this with reason and the process of doing it is called reasoning. An argument consists of premises and a conclusion. Arguments are universal. You argue every day and you hear arguments every day. Even though the human brain is well developed and very complex, it is subject to limitations. While almost all humans are capable of reasoning, a very small percentage of humans are actually good at it. The word "false" literally means "deceit, trick, trick and fabrication". But its more specific meaning in logic dating back to the 1550s means "false inference, invalid reasoning" (Bennett, 2021). According to Copi et al., (2016), a fallacy is a type of argument that seems correct, but contains a mistake in reasoning, or in a more general sense, any mistake in reasoning is a fallacy. Sometimes the person arguing uses fallacies, sometimes the audience of the person arguing gets fallacies when interpreting his argument, and sometimes both cases happen together (Bennett, 2021).
Research Methodology: The method of this research is a descriptive-survey. According to the test of research hypotheses through one-sample Student's t-test and based on G*power software, 200 financial analysts were selected as the study sample. The tool for collecting study variables is a scenario-based questionnaire. Using theoretical bases, 22 financial fallacy were selected.
Results: The results of the study indicate that, in general, financial fallacies do not affect the judgment of financial analysts. However, the gambler's fallacy, hasty generalization, false dilemma and retrospective determinism have a significant impact on the judgment of financial analysts.
Discussion and Conclusion
An important paradigm that emerged to respond to capital market inefficiencies in investment is behavioral finance. Behavioral finance examines the behavior of investors and capital market participants, including financial analysts. The goal of behavioral finance is to recognize the false arguments and cognitive errors in the behavior of investors and provide appropriate solutions to reduce or eliminate them in the behavior of investors and capital market participants. Based on this, the aim of this research is to investigate the impact of financial fallacies on the judgment of financial analysts. By examining the theoretical foundations and background of the research, 22 financial frauds were identified and provided to financial analysts to test the research hypotheses. The general results of the research indicate that the average score of financial fallacies of financial analysts does not affect their judgment regarding investment activity. In other words, the arguments put forth by financial analysts to invest in securities are reasonable. Therefore, in Iran's capital market, financial mistakes did not cause financial anomalies and reduce the inefficiency of the capital market. Nevertheless, the examination of each financial fallacy indicates that the gambler's fallacy, hasty generalization, false dichotomy, and retrospective determinism have a significant impact on the judgment of financial analysts. The results of this study regarding the gambler's fallacy are consistent with the results of previous studies such as Rao and Hastie (2023), Pelster (2020) and Ossareh et al. (2021). In future researches, financial mistakes can be used as a moderator or mediator variable. Also, in behavioral finance research, financial mistakes can be investigated from the perspective of investors and other participants in the capital market. Based on the findings of the current study that there are no financial fallacies, capital market participants can trust the arguments presented by financial analysts.
Conflict of Interest The author (s) of this article declared no conflict of interest regarding the authorship or publication of this article.
Keywords: Financial Fallacies, Financial Analysts, Judgment
JEL Classification: G40, G41
بررسی تاثیر مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی
چکیده
هدف: یکی از پیشرفت های اخیر در علم سرمایه گذاری مربوط به ظهور مالی رفتاری است. مالی رفتاری در سطح خرد به بررسی واکنش سرمایه گذاران به استدلال های نادرست و خطاهای شناختی می پردازد. مغلطه های مالی که ناشی از استدلال نادرست است می تواند بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی است.
روش شناسی پژوهش: روش این پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است. با توجه به آزمون فرضیه های پژوهش از طریق تی استیودنت تک نمونه ای و بر اساس نرم افزار جی پاور، تعداد 200 تحلیلگر مالی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب گردید. ابزار جمع آوری متغیرهای پژوهش، پرسش نامه مبتنی بر سناریو است. با استفاده از مبانی نظری تعداد 22 مغلطه مالی انتخاب گردید.
یافته ها: نتایج پژوهش حاکی از این است که در کل مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیل گران مالی تاثیر ندارد. اما، مغلطه های قمارباز، تعمیم شتابزده، دوگانگی جعلی و جبرگرایی واپس نگرانه بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر معنی دار دارد.
اصالت/ارزش افزوده علمی: به استناد یافته های پژوهش حاضر مبنی بر عدم وجود مغلطه های مالی، فعالان بازار سرمایه می توانند به استدلال های مطرح شده توسط تحلیلگران مالی اعتماد بیشتری نمایند.
کلید واژه ها: مغلطه های مالی، تحلیلگران مالی، قضاوت
طبقه بندی موضوعی: 40G، 41G.
1- مقدمه
رفتار مالی و تصمیم گیری از دیرباز موضوعات مورد علاقه در امور مالی، اقتصاد، روانشناسی و علوم رفتاری بوده است (Kiyabo and Isaga, 2020). یکی از دیدگاه های رایج در حوزه های فعلی سرمایه گذاری، تحلیل رفتار سرمایه گذاران است. رفتار سرمایه گذاران از دیدگاه مالی رفتاری1 تحلیل و بررسی می شود و امور مالی رفتاری بخش جدایی ناپذیر از سرمایه گذاری است. مالی رفتاری حوزه ای است که با معرفی عوامل روانشناختی مؤثر بر تصمیم گیری، امور مالی سنتی را به چالش کشیده است ( Sattar et al., 2020). سیول (Sewell, 2010) اشاره دارد که مالی رفتاری به مطالعه تاثیر روانشناسی بر رفتار متخصصان مالی2 در سطح فردی و گروهی و تاثیر متقابل آن بر بازارها می پردازد و همچنین، می تواند به ارائه دلایل اینکه چرا و چگونه ممکن است بازارهای مالی ناکارآمد باشند، کمک می کند. طبق نظر احمد (Ahmad, 2022)، مالی رفتاری مطالعه روشی است که در آن عوامل مختلف روانشناختی و اجتماعی بر فرآیندهای فکری تصمیم‌گیری فردی متخصصان امور مالی و تاثیر جمعی آن بر رفتار بازارهایی که در آن فعالیت می‌کنند، مورد بررسی قرار می گیرد. تعاریف ارائه شده در بالا اشاره دارد که هدف مالی رفتاری توضیح این نیست که متخصصان امور مالی چگونه باید تصمیم های خود را بگیرند بلکه، تمرکز آن بر روشن کردن این موضوع است که چرا این متخصصان مالی اینگونه تصمیم گیری می کنند. بنابراین، هدف مالی رفتاری مطالعه آن دسته از عواملی است که بر فرآیند تصمیم گیری یک فرد (یا گروه) تاثیر می گذارد و از آنجایی که متخصصان مالی مختلف ذهنیت های روانشناختی متفاوتی دارند، در نهایت در شرایط به ظاهر مشابه تصمیمات متفاوتی می گیرند (Ahmad, 2022). جهانی (Jahani, 2023) با بررسی سوگیری های رفتاری موثر در تصمیم های سرمایه گذاران به این موضوع اشاره می کند که سوگیری های شناختی و احساسی بر رفتار عقلایی و تصمیم گیری سرمایه گذران تاثیر دارد.
در مالی رفتاری خرد تلاش می شود تا ناسازگاری‌های رفتاری انسان را که در فرآیند تصمیم‌گیری وجود دارد را توضیح دهد. در مالی رفتاری خرد فرض بر این است که افراد همیشه به شیوه‌ای منطقی عمل نمی‌کنند و احساسات و سایر متغیرهای ذهنی، نقش مهمی در تصمیم‌گیری نهایی آنها دارد (Camerer and Loewenstein, 2004). عسگر زاده و همکاران (Askarzadeh et al., 2024) اشاره دارند که خردمندی مدیران منجر به ارتقای تصمیم گیری سرمایه گذاران در بازار سرمایه می شود. خار و کاپور (Khare and Kapoor,2024) به بررسی تاثیر سوگیری های رفتاری بر پیش بینی های مالی و تصمیم گیری پرداخت. پژوهش آنها در کشور هند صورت گرفت. نتایج پژوهش آنها نشان داد که تصمیم گیری های منطقی و عقلانی در پیش بینی های مالی به دلیل وجود سوگیری های مالی مشاهده نمی شود. به عبارت دیگر، سوگیری های مالی تاثیر مثبتی بر تصمیم گیری های غیر منطقی دارند. میتال (Mittal, 2022) به بررسی ادبیات تاثیر سوگیری رفتاری بر تصمیم گیری های سرمایه گذاری پرداخت. بررسی جامع پژوهشگر حاکی از این است که سوگیری های رفتاری منجر به تصمیم گیری های غیر منطقی می شود. بادلا و همکاران (Badola et al, 2023) با بررسی ادبیات مربوط به سوگیری های رفتاری موثر بر رفتار سرمایه گذاران خرد به این نتیجه رسیدند که درک سوگیری های رفتاری به مشاوران سرمایه گذاری کمک می کند تا استراتژی های مناسب تری به سرمایه گذاران پیشنهاد دهند. علارغم وجود ادبیات مالی گسترده در خصوص تاثیر سوگیری های رفتاری بر تصمیم گیری مشارکت کنندگان در بازار سرمایه، نقش ارائه استدلال های نادرست (یعنی مغلطه های مالی) کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.
مغلطه های مالی3 یکی از دلایل ناسازگاری های رفتاری در فرآیند تصمیم گیری متخصصان مالی به حساب می آید. متخصصان مالی اغلب از این عوامل شناختی که بر پردازش اطلاعات و متعاقبا تصمیم گیری آنها تاثیرگذار است، بی اطلاع هستند (et al., 2008 Kaustia). اگرچه از بین بردن این عوامل در عمل بسیار سخت است، اما شناسایی آنها اولین گام در این جهت است و متخصصان مالی با شناسایی و در نظر گرفتن این عوامل می توانند اطلاعات دقیق تری در اختیار سرمایه گذاران قرار دهند و کارایی بازار سرمایه را افزایش دهند. مغلطه4 فقدان استنتاج صحیح را نشان می دهد. یک استنتاج صحیح ممکن است منطقی باشد. از این رو، می توان مفهوم مغلطه را به عنوان یک خطای منطقی، یعنی استنتاجی که نتیجه آن از مقدمات به دست نمی آید، تعریف نمود (Smedslund, 1990). مغلطه ها از نظر روش شناختی خطاهای مهلکی هستند که پایه و اساس ادعاهای دانش علمی را متزلزل می کنند (Ketokivi, 2019). بنت (Bennett, 2021) اعتقاد دارد که مغلطه از سوگیری5 متفاوت است. سوگیری را می توان به عنوان تمایل به نفع یا رد یک ایده، شخص یا گروه خاص بر اساس ترجیحات، باورها یا تجربیات شخصی، تعریف کرد. سوگیری ها می توانند بر نحوه درک، تفسیر و به خاطر سپردن اطلاعات و نحوه تصمیم گیری ها بر اساس آن اطلاعات تاثیر بگذارند. در حالی که مغلطه نقص یا اشتباهی در استدلال است که استدلال را نامعتبر، نادرست یا ضعیف می کند. مغلطه ها می توانند ناشی از منطق معیوب، شواهد گمراه کننده، مقدمات نامربوط یا نادرست، یا جذابیت های احساسی باشد. مغلطه ها می توانند عمدی یا غیرعمدی باشند و می توانند برای متقاعد کردن، فریب دادن یا دستکاری دیگران استفاده شوند. سوگیری ها و مغلطه ها از چند جهت متفاوت هستند. نخست، سوگیری ها در مورد ترجیحات هستند، در حالی که مغلطه ها در مورد استدلال هستند. سوگیری ها بر آنچه می خواهید باور کنید، تاثیر می گذارد، در حالی که مغلطه ها بر نحوه توجیه یا حمایت از باورهای خود تاثیر می گذارد. دوم، سوگیری ها ذهنی تر هستند، در حالی که مغلطه ها عینی تر هستند. سوگیری ها به عوامل شخصی فرد بستگی دارد، در حالی که مغلطه ها به ساختار منطقی و اعتبار استدلال های فرد بستگی دارد. سوم، مغلطه نیاز به استدلال دارد اما سوگیری به الگوهای فکری نامعلوم اشاره دارد. در نهایت، سوگیری ها فراگیرتر هستند، در حالی که مغلطه ها خاص تر هستند. سوگیری ها می توانند بر جهان بینی کلی شما تاثیر بگذارند، در حالی که مغلطه ها می توانند بر ادعاها یا نتیجه گیری های خاص شما تاثیر بگذارند (Bennett, 2021, Hanson, 2015). همچنین، بنت (Bennett, 2021) اشاره دارد که مغلطه می تواند منجر به سوگیری شود اما سوگیری به این معنی نیست که مغلطه وجود دارد.
مغلطه های مالی می تواند تصمیم گیری متخصصان مالی را تحت تاثیر قرار دهند. تحلیگران مالی6، گروهی از این متخصصان مالی هستند که نقش پررنگی در بازارهای سرمایه بر عهده دارند تا جایی که تصمیم ها و پیش بینی های تحلیلگران مالی، یکی از معیارهایی است که سهامداران بر اساس آن تصمیم های اقتصادی (سرمایه گذاران، اعتباردهندگان، مدیریت، عموم مردم و ...) می گیرند (Beaver, 1998). همچنین، تحلیلگران مالی به دلیل برخورداری از تخصص بالا و به عنوان ارائه دهندگان اطلاعات مهم برای سرمایه گذاران، جایگاه مهمی در عملکرد بازار سهام دارند. از این رو، تحلیلگران مالی در قبال سرمایه گذاران و کمک به کارآمد نگه داشتن بازار مسئولیت دارند و به دلیل این مسئولیت مهم، تحلیلگران مالی باید در اتخاذ تصمیم ها و پیش بینی ها منطقی رفتار کنند (Personne and Pääjärvi, 2013). بنابراین با شناسایی مغلطه های مالی و بررسی تاثیر آنها بر قضاوت های تحلیلگران مالی، می توان به بهبود تصمیم های تحلیلگران مالی کمک کرد و سرمایه گذاران نیز از این مزیت اطلاعاتی بهره مند می گردند. مهم ترین نوآوری پژوهش حاضر این است که تا کنون پژوهشی به بررسی جامع و یکپارچه مغلطه های مالی در بین تحلیلگران بازار سرمایه ایران نپرداخته است. از این رو، پژوهش حاضر ضمن توسعه ادبیات مالی رفتاری در خصوص مغلطه های مالی، ابزار اندازه گیری جدیدی را برای سنجش آن معرفی می کند. در ادامه مبانی نظری پژوهش مطرح می گردد. بعد از آن روش پژوهش توصیف می گیردد. در ادامه یافته های پژوهش ارائه می شود و در نهایت نتیجه گیری پژوهش مورد اشاره قرار می گیرد.
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
شاید مهمترین کار ارسطو، دانای یونان، کشف، تنسیق و تدوین قوانین و قواعد حاکم بر تفکر باشد؛ یعنی همان مجموعهای که نام ارغنون بر آن نهاده شد و ارسطو مدعی شد که رعایت آنها موجب راه نیافتن خطا در تفکر است. آدمی چه منطقدان باشد، چه از منطق و قواعد آن بی خبر، به طور طبیعی براساس قواعد خاصی تفکر و استدلال میکند. اما، این یک روی سکه است، روی دیگر آن است که چه سازوکاری پیش روی بشر وجود دارد تا بتواند از نیروی تفکر خود به خوبی استفاده و یا اساسا از راهیابی خطا در تفکر جلوگیری کند؟ منطق ابزاری علمی است که بهکارگیری آن ذهن انسان را از خطای در تفکر باز میدارد. منطق، بررسی روش‌ها و اصولی است که در تمیز استدلال صحیح از استدلال غلط بکار می‌رود. وقتی به دلیل‌آوری برای موضوعی پرداخته می شود، درواقع به ساختن استدلال برای پشتیبانی نتیجه یا نتیجه‌ها پرداخته می شود (Copi et al., 2016). گرچه منطق از آن جهت که چگونه استدلال کردن را به بشر میآموزد و به او انواع استدلال و استنتاج را تعلیم میدهد، بسیار مهم است، اما شاید فایده دیگر آنکه جلوگیری از راه یافتن مغلطه (یعنی خطای در استدلال) باشد. بنابراین، تبلور مسئلهی خطای در اندیشه و خطا سنجی منطق در بحث مغالطه ها قابل مشاهده است و مبارزه با مغالطه ها، خاستگاه و خواست منطق میباشد (Khandan, 2004).
مغلطه یا سفسطه در طول تاریخ با نام و شخصیت سوفسطاییان یا سوفیست ها آغاز شده است. آنها دانشمندانی بودند که در نیمهی دوم قرن پنجم قبل از میلاد، نهضت شکاکیت را بهوجود آوردند. سوفیستها کسانی بودند که تعالیمی را به مردم و به ویژه جوانان میآموختند که تقریبا در زندگی عملی کاربرد دارد. یکی از مصادیق مهم و بارز تعالیم سوفیستها، آموزش خطابه و سخنوری، به ویژه در محاکم و دادگاهها بود (Russell, 2004 ). بهوجود آمدن این طرز فکر در سوفیستها موجب شد تا شخصیت آنها به عنوان عدهای شکاک و روش استدلال آنها با عنوان سفسطه یا مغلطه شناخته شود. رابطه مغالطه ها و منطق از جهت دیگری نیز قابل توجه است و آن مبارزه با مغلطه و بهطور کلی مبارزه با لغزشهای اندیشه به عنوان هدف منطق است. طبق تعریف ارائه شده از منطق در بالا، غایت و هدف منطق خطاسنجی و مصونیتبخشی ذهن نسبت به لغزشهای اندیشه دانسته شده است و این امر اهمیت و ضرورت توجه کامل به لغزشهای اندیشه، بهویژه مغالطه ها را در فرآیند آموزش منطق دوچندان میکند (Khandan, 2004).
انسان ها توانایی ایجاد و تایید حقایق، تغییر و توجیه باورها و به طور کلی معنا بخشیدن به چیزها را دارند. این کار را با عقل انجام می دهند و فرآیند انجام آن را استدلال می گویند. یک استدلال از مقدمات7و یک نتیجه8 تشکیل شده است. استدلال ها اموری فراگیر هستند. هر روز استدلال می کنید و هر روز استدلال می شنوید. حتی اگر مغز انسان به خوبی توسعه یافته و بسیار پیچیده باشد، در معرض محدودیت هایی است. در حالی که تقریبا همه انسان ها قادر به استدلال هستند، درصد بسیار کمی از انسان ها واقعا در آن مهارت دارند. واژه مغلطه در لغت به معنای "فریب، نیرنگ، ترفند و ساختگی" می باشد. اما معنای خاص تر آن در منطق که به دهه 1550 برمی گردد به معنای "قیاس نادرست، استدلال نامعتبر" است (Bennett, 2021). طبق نظر کپی و همکاران (et al., 2016 Copi,) مغلطه نوعی استدلال است که صحیح به نظر می رسد، اما حاوی اشتباه در استدلال است یا در یک مفهوم کلیتر، هر گونه اشتباه در استدلال یک مغلطه است. گاهی شخص استدلال کننده مغلطه به کار می برد، گاهی مخاطبان شخص استدلال کننده به هنگام تفسیر استدلالش دچار مغلطه می شوند و گاهی نیز هر دو مورد با هم اتفاق می افتد (Bennett, 2021). به عقیده ارسطو، اگرچه نتیجه‌گیری یک استدلال لزوما از مقدمات بیرون نمی‌آید، اما اگر به نظر میرسد که بیرون می‌آید، مغلطه منطقی9 وجود دارد. مغالطه منطقی می تواند آگاهانه برای متقاعد کردن مخاطب یا ناخواسته در نتیجه بی توجهی یا ناآگاهی انجام شود (Şahin, 2016).
مالی رفتاری به مطالعه و بررسی رفتار اجتماعی و روانشناسی مشارکت کنندگان بازار می پردازد. در تئوری های مالی سنتی فرض اصلی این است که تصمیم گیری های مالی سرمایه گذاران منطقی است. در حالی که مشارکت کنندگان در بازار سرمایه غیر منطقی تصمیم گیری می کنند و تصمیم گیری های آنها تحت تاثیر شرایط ذهنی، احساسات، تفسیر اطلاعات و غیره قرار می گیرد. مالی رفتاری برای توضیح ناهنجاری های موجود در تصمیم گیری مشارکت کنندگان در بازار سرمایه به از خطاهای شناختی و احساسی استفاده می کند (Badola et al, 2023, Vaid and Chaudhary, 2022). جنبه روانشناختی تصمیم‌گیری در بازارهای سهام را نمی‌توان نادیده گرفت، زیرا بسیاری از سرمایهگذاران تمایل دارند که عقلانیت را دور بزنند و در برخی مواقع تنها به شهود متکی باشند. این اثرات، که همان مغلطه نام دارند، به جای ملاحظات منطقی، مبتنی بر احساسات، عواطف و شهود است و اغلب منجر به عملکرد مالی پایین‌تر می‌شود (Hon-Snir et al., 2012). بنابراین، درک اشتباه های روانشناختی صاحبان بازار سهام می تواند منجر به تصمیم گیری بهتر شود که برای کاهش ریسک و بهبود بازده سرمایه گذاری در طول زمان ضروری است. علاوه بر این، سرمایه گذاران اغلب می توانند گمراه شوند، صرفا به دلیل ترتیب یا نحوه دریافت اطلاعات یا شرایطی که تحت آن تصمیم می گیرند. بنابراین، آگاهی و توجه به این اشتباه های روانشناختی می تواند در نهایت منجر به قضاوت های سرمایه گذاری بهینه شود (Ossareh et al., 2021). مریمی یعقوبیان و همکاران(Maryami Yaghoubian et al., 2023) اشاره دارند که آگاهی و هوشیاری ذهن سرمایهگذاران بر رفتار سرمایه گذاران تاثیر دارد. از طرف دیگر، تصمیم های اشتباه در بازارهای مالی به طور بالقوه بسیار پرهزینه هستند. بنابراین، انگیزه قوی برای معامله گران وجود دارد تا در تصمیم گیریهایشان تسلیم مغلطههای روانی نشوند. اگر افراد یاد بگیرند که بر آنها غلبه کنند، مغالطه ها در بازارهای مالی مشاهده نخواهند شد (Bleaney et al., 2017).
در پژوهش بلینی و همکاران (Bleaney et al., 2017) مغالطه های قمارباز10 و پرتاب موفق11 مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. آنها بررسی کردند که آیا مغلطههای روانشناختی که در محیط‌های قماربازی مشاهده شده‌اند در بازارهای مالی نیز مشهود هستند یا خیر. آنها معتقدند که اقتصاددانان به این دو نوع مغلطه علاقهمند هستند زیرا به توضیح ناهنجاری ها در بازارهای مالی کمک میکند. پژوهش های قبلی هم در حوزه اقتصاد و هم در حوزه روانشناسی نشان می‌دهند که افراد هنگام پیش‌بینی مقادیر آینده، مرتکب این دو مغلطه میشوند. مغلطه قمار باز یا قاعده اعداد کوچک اشاره به مشاهده های دارد که سرمایه گذاران انتظار دارند که نتایج مربوط به توالی تصادفی بر مبنای یک نمونه کوچک به طور سیستماتیک معکوس شوند. اما، مغلطه پرتاب موفق اشاره به مشاهده هایی دارد که سرمایه گذاران انتظار دارند که به جای معکوس شدن، پایداری مربوط به توالی تصادفی ادامه داشته باشد. شواهد ارائه شده در این پژوهش نیز نشان داد که مغلطه قمارباز در تصمیم گیری های سرمایه گذاران در بازارهای ارز تاثیر دارد. یعنی معامله‌گران تمایل دارند برخلاف روند بازار معامله کنند. به عبارت دیگر، اگر معامله‌گران مشاهده کنند که یک ارز در یک جهت حرکت میکند، آنها تمایل دارند بر روی معکوس شدن آن حرکت شرط بندند. راکش (Rakesh, 2013) نیز در پژوهش خود به دنبال این است که بینش بهتری نسبت به عملکرد سرمایه گذاران در بازار بورس بمبئی بدست آورد و تا حدی مشخص کند که چرا بازارهای سهام محلی بی ثبات و غیرقابل پیش بینی هستند و در نهایت به این نتیجه میرسد که مغلطه قمارباز در بین سرمایهگذاران وجود دارد. پلستر (Pelster, 2020) به بررسی تاثیر مغلطه های قمارباز و پرتاب موفق در معامله های بازار سرمایه پرداختند. نتایج پژوهش آنها حاکی از وجود مغلطه های قمارباز و پرتاب موفق در معاملات سرمایه گذاران است. در پژوهش اساره و همکاران (Ossareh et al., 2021) به بررسی تاثیر مغلطه های معمول مانند قمار باز و پرتاب موفق بر سرمایه گذاران پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که این مغلطه ها بر تصمیم گیری سرمایه گذاران تاثیر دارد. ماهاوارتا و ایسمییانتی (Mahadwartha and Ismiyanti, 2023) به بررسی مغلطه های قمارباز، پرتاب موفق و آشناگری بر ریسک پذیری سرمایه گذاران در بازارهای صعودی و نزولی12 پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که مغلطه قمارباز در بازار صعودی، مغلطه پرتاب موفق در هیچ کدام از بازارها و آشناگری در هر دو بازار اتفاق می افتد. رز و همکاران (Roth et al., 2015) به بررسی ادبیات مغلطه هزینه هدر رفته13 بر تصمیم گیری اقتصادی و سرمایه گذاری پرداختند. مغلطه هزینه هدر رفته به این موضوع اشاره دارد که هزینه های گذشته غیر قابل برگشت است و نباید بر تصمیم گیری های آتی سرمایه گذاران تاثیر داشته باشد. به عبارت دیگر، مغلطه هزینه هدر رفته به تاثیر خرچ پول قبلی بر تصمیم گیری سرمایه گذار اشاره دارد. نتایچ پژوهش نشان داد که مغلطه هزینه هدر رفته بر تصمیم گیری سرمایه گذاران تاثیر دارد. اسچراند و زچمن (Schrand and Zechman, 2014) به بررسی تاثیر مغلطه شیب لغزنده14 بر گزارشگری مالی گمراه کننده پرداختند. مغلطه شیب لغزنده به این موضوع اشاره دارد که اتفاقی کوچک و به ظاهر بی اهمیت طی فرایندی زنجیره وار به اتفاقی به مراتب بزرگ تر و مهم تر منجر خواهد شد. نتایج پژوهش حاکی از این است که مدیران مالی که دارای مغلطه شیب لغزنده هستند، تمایل بیشتری به گزارشگری مالی گمراه کننده دارند. تاثیر مغلطه برنده سالاری15 بر ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری توسط روهلدر و همکاران (Rohleder et al., 2011) بررسی گردید. مغلطه برنده سالاری به این موضوع اشاره دارد که تنها اطلاعات مربوط به شرکت ها یا سرمایه گذاران برنده مورد بررسی قرار می گیرید و طرف های بازنده نادیده گرفته می شوند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که مغلطه برنده سالاری در هنگام ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری کوچک و بزرگ لحاظ می شود. همچنین، آممانن و همکاران (Ammann et al., 2022) اشاره دارند که مغلطه برنده سالاری در بازارهای ارز دیجیتال نیز وجود دارد. ژیاو (Xiao, 2022) به بررسی تاثیر مغلطه نرخ پایه16 بر برآورد احتمال وقوع رویداد های اقتصادی مانند رکود و غیره پرداخت. مغلطه نرخ پایه به این موضوع اشاره دارد انسانها در هنگام تصمیم‌گیری درباره احتمال وقوع یا فراوانی چیزی اغلب تمایل دارند چنانچه اطلاعاتی درباره فراوانی (اطلاعات آماری) داشته باشند و همزمان اطلاعات خاص یا گزارش‌های شخصی نیز داشته باشند، به اطلاعات آماری کم توجهی کرده یا آن را نادیده گرفته و به گزارش‌های شخصی متوسل شوند (Kahneman, 2011). نتایج پژوهش نشان داد که مشارکت کنندگان در پژوهش هنگام انجام پیش بینی های اقتصادی تحت تاثیر مغلطه نرخ پایه قرار می گیرند. فلیوبرج (Flyvbjerg, 2021) با بررسی سوگیری ها و مغلطه ها در مدیریت پروژه نشان داد که مغلطه نرخ پایه بر تصمیم گیری مدیران پروژه تاثیر دارد. در ادامه برخی از پژوهش های مرتبط با موضوع پژوهش ارائه می گردد.
رائو و هاستی (Rao and Hastie, 2023) به بررسی پیش بینی نتایج حاصل از رویداد های باینری متوالی بر اساس مغلطه های قمارباز و پرتاب موفق پرداختند. آنها اشاره دارند که این مغلطه ها در علوم اقتصاد، روانشناسی و فلسفه کاربرد دارد. آنها در پژوهش خود از روش پرسش نامه مبتنی بر سناریو استفاده کردند. نتایج پژوهش آنها حاکی از این است که مغلطه های قمار باز و پرتاب موفق بر پیش بینی سرمایه گذران تاثیر دارد.
وانگ و همکاران (Wang, 2022) به بررسی تاثیر مغلطه هزینه هدر رفته بر تئوری حسابداری ذهنی پرداختند. بر اساس پرسش نامه مبتنی بر سناریو فرضیه های پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مغلطه هزینه هدر رفته بر حسابداری ذهنی تاثیر دارد.
بنت (Bennett, 2021) در کتابی با عنوان مغلطه های منطقی که حاوی بیش از 300 مغلطه است، سعی کرده است مجموعه کاملی از مغلطه ها را با ذکر مثال و بیان مفهوم آنها تشریح کند. در بین مغلطه های مطرح شده و مثال های ارائه شده در کتاب، مغلطه های مرتبط با امور مالی و حسابداری نیز وجود دارد.
بلینی و همکاران (Bleaney et al., 2017) به بررسی تاثیر مغلطه های روانشناسی بر معامله گری در بازارهای مالی پرداختند. تاثیر مغلطه های روانشناسی بر ارزهای دلار آمریکا و ین ژاپن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مغلطه های قمارباز و پرتاب موفق موجب ناکارایی در بازار سرمایه شده است. به عبارت دیگر، نتایج پژوهش در حمایت از مغلطه قمار باز مشاهده گردید.
هایتا- فلاح (Haita-Falah, 2017) به بررسی تاثیر مغلطه هزینه هدر رفته بر تصمیم گیری سرمایه گذران در کشور آلمان پرداخت. با استفاده از پرسش نامه مبتنی بر سناریو تصمیم گیری سرمایه گذاران ارزیابی گردید. نتایج پژوهش نشان داد که مغلطه هزینه هدر رفته بر تصمیم گیری سرمایه گذاران تاثیر دارد.
3- روش‌شناسی
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر روش پیمایشی و از نظر گردآوری داده توصیفی- پیمایشی است. در این پژوهش به منظور بررسی موضوع پژوهش از پرسش نامه مبتنی بر سناریو استفاده شده است. پرسش نامه مبتنی بر سناریو محقق ساخته بوده و بر اساس مغلطه های موجود در ادبیات پژوهش تدوین شده است. عمده سناریو های مربوط به پژوهش از کتاب بنت (Bennett, 2021) استخراج شده است. در کتاب مورد نظر حدود 300 مغلطه همراه با سناریو و مثال مطرح گردیده است. پژوهشگران با بررسی تک تک مغلطه های مورد اشاره در کتاب بنت (Bennett, 2021) تمام مغلطه هایی مرتبط با موضوع سرمایه گذاری را استخراج نمودند. همچنین، در صورتی که سناریو یا مثال مورد اشاره ارتباط نزدیکی با موضوع سرمایه گذاری نداشت، از طریق جستجو در اینترنت سعی شد تمام مثال ها و سناریو های مرتبط با مغلطه های مورد نظر تدوین گردد. در نهایت، قبل از اجرای پرسشنامه و به منظور اطمینان از اینکه سناریو های انتخاب شده برای سنجش مغلطه های مالی مرتبط با یکدیگر هستند، نظر اساتید حسابداری، مالی و تحلیل گران مالی در این خصوصو گرفته شد و تعدیلات پیشنهادی آنها در پرسش نامه مبتنی بر سناریو اعمال گردید. در نهایت تعداد 22 مغلطه مالی برای بررسی موضوع پژوهش انتخاب گردید. برای آزمون هر یک از مغلطه های مالی نظر تحلیل گران مالی در قالب طیف لیکرت 5 تایی مورد بررسی قرار گرفت.
جامعه پژوهش شامل کلیه تحلیلگران مالی شاغل در کارگزاری ها، شرکت های سبد گردانی و بانک های تامین سرمایه است. برای انتخاب نمونه پژوهش حتما مشارکت کننده در پژوهش باید تحلیلگر مالی باشد. برای انتخاب نمونه پژوهش از روش نمونه گیری تحلیل توان17 استفاده شد و نرم افزار تعیین حجم نمونه جی پاور18 برای تعیین حجم نمونه استفاده شده است. این نرم افزار بر اساس جدول کوهن و همکاران (Cohen et al., 2000) طراحی گردیده است. در روش نمونه گیری کوهن (Cohen et al., 2000) برای محاسبه تعداد نمونه پزوهش لازم است مقدار عوامل موثر بر تعیین حجم نمونه پژوهش یعنی اثر اندازه، سطح خطا و توان آزمون مشخص گردد. بنابراین، با توجه به اینکه در آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل تی استیودنت تک نمونه ای استفاده می شود و با لحاظ اثر اندازه 25 درصد، سطح خطای 5 درصد و توان آزمون 95 درصد، حداقل تعداد حجم نمونه پژوهش 183 نفر مشخص گردید که در این پژوهش تعداد 200 پرسش نامه توزیع و جمع آوری گردید. پرسش نامه ها به صورت تصادفی و از طریق مراجعه حضوری بین تحلیلگران مالی توزیع گردید.
در این پژوهش برای تحلیل آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون تی استیودنت تک نمونه ای استفاده شده است. همچنین، از روش تحلیل مولفه های اصلی19 نیز برای مشخص شدن مهم ترین مولفه های تاثیر گذار بر مغلطه مالی تحلیلگران استفاده شد. با توجه به اینکه پژوهش حاظر به دنبال بررسی تاثیر گذاری مغلطه های مالی بر تصمیم گیری تحلیل گران مالی است، برای عدم رد فرضیه های پژوهش لازم است علاوه بر معنی دار بود آزمون تی استیودنت، حد بالا و حد پایین هر دو مثبت باشند Momeni and Qayyumi, 2022)). در صورت وجود همزمان شرایط بالا، می توان نتیجه گرفت که پاسخ مشارکت کنندگان به مغلطه های مالی بالاتر از میانگین طیف لیکرت 5 تایی( یعنی عدد 3) است و از این رو، مغلطه های مالی بر تصمیم گیری تحلیل گران مالی تاثیر دارد. در جدول (1) فهرست مغلطه های مورد آزمون در این پژوهش همراه با سناریو مورد استفاده برای سنجش مغلطه مالی ارائه گردیده است.
جدول (1) فهرست مغلطه های مالی | |||
Table (1) List of financial fallacies | |||
ردیف | نام مغلطه | تعریف مغلطه | سناریو سنجش مغلطه |
1 | مغلطه نادانی خودسرانه20 | مغلطه نادانی خودسرانه موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی حاضر نباشد اطلاعات یا داده‌هایی را که باورهای فعلی‌اش را نقض می‌کنند، مدنظر قرار دهد زیرا دوست ندارد باورش را تغییر دهد. | من به سرمایه گذاری در شرکت بورسی الف باور دارم. مدارکی که در خصوص بحران مالی به من نشان می دهید مربوط به شرکت هم صنعت بورسی ب است. من حاضر به دیدن و شنیدن آن نیستم چون نمی خواهم از باور خودم به شرکت بورسی الف دست بکشم. آیا با این عبارت موافق هستید؟ |
2 | مغلطه پوشش رسانه ای21 | مغلطه پوشش رسانه ای موقعی اتفاق می افتد که شخصی تصور کند پوشش رسانه ای از دسته بندی یا طبقه بندی خاصی نمایانگر واقعیت های کل آن دسته بندی و طبقه بندی است. | شما در اخبار می شنوید که شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید سطح بالایی از معاملات را در روزهایی اخیر تجربه کرده است. آیا شما در روزهای آینده سهام بیشتری از این شرکت را خریداری می کنید؟ |
3 | مغلطه قمارباز | مغلطه قمارباز موقعی پیش می آید سرمایه گذار باور دارد بعد از چند روز متوالی در کاهش (افزایش) قیمت سهام، قیمت سهام در جهت معکوس حرکت می کند. | شما قصد سرمایه گذاری در شرکتی را دارید که طی دو هفته گذشته کاهش ارزش داشته است. شما انتظار دارید که در دو هفته آینده افزایش قیمت داشته باشد. آیا شما در شرکت مورد نظر سرمایه گذاری می کنید؟ |
4 | مغلطه پرتاب موفق | مغلطه پرتاب موفق به این باور غیرمنطقی اشاره دارد که اگر در یک بازی وابسته به بخت، چند دست پشت سر هم ببرید یا ببازید، ]در این کار] یا «گرم» می شوید یا «سرد»، یعنی برد یا باخت پیاپی قرار است ادامه پیدا کند و این مسأله از دنیای احتمالات فراتر می رود. | سهام شرکت بورسی را که در آن سرمایه گذاری کرده اید، چند روز است سهام داغ بازار شده است و افزایش قیمت دارد. شما انتظار دارید که در چند روز آینده نیز افزایش قیمت داشته باشد. آیا شما در شرکت مورد نظر مجدد سرمایه گذاری می کنید؟ |
5 | مغلطه توسل به قبول عامه22 | مغلطه توسل به قبول عامّه موقعی پیش می آید که گوینده مقبولیت عام مقدّمه یا گزاره ای را به منزله ی مدرکی برای صحیح بودن آن ارائه کند. | سرمایه گذاران زیادی دارند در سهام شرکت بورسی الف سرمایه گذاری می کنند. آیا سرمایه گذاری در شرکت بورسی الف گزینه مطلوبی است؟ |
6 | مغلطه تعمیم شتابزده23 | مغلطه تعمیم شتابزده موقعی پیش می آید که شخصی با توسل به نمونه ای کوچک و ناکافی نتیجه گیری کند و آماری را که به موقعیت عادی یا معمول ارتباط نزدیک تری دارد، نادیده بگیرد. | از هر پنج تحلیل گر مالی، چهار تحلیل گر سرمایه گذاری در سهام شرکت بورسی را توصیه می کنند. آیا شما در شرکت مورد نظر سرمایه گذاری می کنید؟ |
7 | مغلطه جا زدن ادعا به جای مدرک24 | مغلطه جا زدن ادعا به جای مدرک موقعی اتفاق می افتد که شخصی ادعایش را جای برهان اثبات شده یا مدرک عرضه کند، در حالی که نه مدرک و نه برهانی عرضه نشده است. | عمده سرمایه گذارن به عبارت "کسب سود از سرمایه گذاری در بازار سهام بسیار دشوار است و در مقطعی غیرممکن می شود" اعتقاد دارند. آیا شما هم همین اعتقاد را دارید؟ |
8 | مغلطه تاریخ دان25 | مغلطه تاریخ دان موقعی پیش می آید که شخصی تصمیم یک نفر را در گذشته با استناد بر اطلاعاتی که در آن دوره موجود نبوده قضاوت کند. | شرکت بورسی الف در هفته جاری از بازار سرمایه لغو پذیرش شد. آیا شما به سرمایه گذار می گویید که نباید سهام شرکت را هفته گذشته خریداری می کرد؟ |
9 | مغلطه برنده سالاری | مغلطه برنده سالاری موقعی اتفاق می افتد که شخصی بر اساس اظهارات چند نفر از جناح «برنده» نتیجه گیری کند، چون در بیش تر مواقع جناح «بازنده» فرصتی پیدا نمی کند تا اتفاقات را از دید خودش تعریف کند. | اخیرا به عنوان تحلیل گر ایمیلی را از فرد ناشناسی دریافت کرده اید که ادعا می کند می تواند آینده سهام را پیش گویی کند و برای اثبات ادعای خود روند 7 روز آینده سهم بورسی منتخب را به صورت روزانه برای شما می فرستد. بررسی پیش گویی صورت گرفته توسط شما نشان می دهد که پیش گویی روند 7 روزه صحیح بوده است. آیا شما تصمیم می گیرد با فرستنده ایمیل ارتباط برقرار کنید؟. استراتژی فرد ناشناس یه شرح زیر است. فرد ناشناس در روز نخست ایمیل را با تعداد 10 سهم بورسی مختلف برای 10 میلیون نفر ارسال کرده است و در روزهای آتی فقط سهام هم جهت با روند پیش بینی را ایمیل کرده است. |
10 | مغلطه توسل به اعتماد26 | مغلطه توسل به اعتماد موقعی پیش می آید که گوینده ادعا کند منبعی قابل اعتماد/ غیر قابل اعتماد است، بنابراین هر اطلاعاتی که آن منبع منتشر کند صادق/کاذب است. | تحلیل گر مالی به شما می گوید که در روزنامه دنیای اقتصاد سرمایه گذاری در صنعت کشاورزی را مطلوب توصیف کرده است. آیا شما در صنعت کشاورزی سرمایه گذاری می کنید؟ |
11 | مغلطه توسل به شنیده ها27 | مغلطه توسل به شنیده ها موقعی پیش می آید که شخصی در استدلالش به شهادت منبعی اشاره کند که جزء شاهدان عینی اتفاق نبوده است. طبق شواهد اثبات شده، هر بار اطلاعاتی از یک واسطه به واسطه ای دیگر منتقل شود، محتویاتش تغییر می کند. هر تغییر کوچک به تغییرات مهم تر و بیش تری منجر می شود. | در جلسه ای که بین تحلیل گران مالی شکل گرفته است یکی از تحلیل گران می گوید که شنیده است که خبر با اهمیتی درباره شرکت بورسی الف قرار است منتشر شود و تنها ادعای آن بر اساس شنیده ها است. آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی سرمایه گذاری در شرکت بورسی را پیشنهاد می دهید؟ |
12 | مغلطه هزینه هدر رفته | مغلطه هزینه ی هدر رفته موقعی اتفاق می افتد که شخصی استدلال کند باید برای فلان چیز وقت، پول و... بیش تری صرف کرد، چون اگر شکست بخورد، وقت، پول و... که تا کنون صرف آن شده هدر می رود. | شما به عنوان تحلیل گر مالی دو سهم در صنعت بانکداری را پس از انجام تحقیقات انتخاب می کنید که هر دو به یک اندازه خوب هستند. قیمت سهم اول و دوم به ترتیب 4000 و 9000 ریال است. شما پیشنهاد می دهید که سرمایه گذارتان در سهم اول سرمایه گذاری کند. پس از گذشت 9 ماه قیمت سهم اول و دوم به ترتیب به 3000 و 14000 ریال می رسد و سهم اول خریداری شده در ضرر است. بعد از گذشت شش ماه مجدد قیمت سهام به ترتیب 2500 و 18000 ریال می شود. آیا شما توصیه به نگهداری سرمایه گذاری در سهام الف را دارید؟ |
13 | مغلطه دوگانگی جعلی28 | مغلطه دوگانگی جعلی موقعی اتفاق می افتد که شخصی دو انتخاب پیش روی طرف مقابل قرار دهد، در حالی که یا انتخاب های بیش تری موجود است، یا طیف وسیعی از انتخاب های ممکن بین دو گزینه ی مطلقی که ارائه شده موجود باشد. | آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی به سرمایه گذران می گویید که برای ثروتمند شدن باید در بازار سرمایه سرمایه گذاری کنند یا از بازار سرمایه دوری کنند و ثروتمند نشوند؟ |
14 | مغلطه جبرگرایی واپس نگرانه29 | مغلطه جبرگرایی واپس نگرانه موقعی اتفاق می افتد که شخصی فرض را بر این بگیرد که چون چیزی در گذشته اتفاق افتاده، ضرورتا باید اتفاق می افتاد و نمی توان هیچ پیامد ممکن دیگری به جای آن متصور شد. | آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی به سرمایه گذران می گویید که داده‌های تاریخی بازار سرمایه نشان میدهد که بازار سرمایه در بلند مدت افزایش بیشتری نسبت به سایر بازارها داشته است، بنابراین، باید در آینده نیز افزایش یابد؟ |
15 | مغلطه قضاوت عجولانه30 | مغلطه قضاوت عجولانه موقعی اتفاق می افتد که شخصی بدون اینکه برای ارزیابی مدرک یا منطق استدلالی، زمان کافی بگذارد، درباره ی آن نتیجه گیری کند. | آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی به سرمایه گذاران پیشنهاد می کنید که با عجله و فوریت سهام شرکتی را که سقوط کرده است، خریداری کند؟ |
16 | مغلطه شیب لغزنده | مغلطه شیب لغزنده موقعی اتفاق می افتد که شخصی ادعا کند اتفاقی کوچک و به ظاهر بی اهمیت طی فرایندی زنجیره وار به اتفاقی به مراتب بزرگ تر و مهم تر منجر خواهد شد و آن اتفاق نیز پیش زمینه اتفاقی بزرگ تر خواهد شد و همه این اتفاقات منجر به اتفاق نهایی تکان دهنده ای خواهند شد. | یکی از دوستان شما هنگامی که سهمی را خریداری می کند، آن سهم دچار کاهش قیمت می شود. آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی هنگام پیشنهاد سرمایه گذاری برای خرید سهام، ابتدا بررسی می کنید که دوستان آن سهم را خریداری نکرده باشد و سپس اقدام به خرید می کنید؟ |
17 | مغلطه قیاس مع الفارق31 | مغلطه قیاس مع الفارق موقعی پیش می آید که شخصی دو چیز به واقع نامربوط را با هم مقایسه کند. معمولا هدف از انجام این کار نامطلوب جلوه دادن یکی از دو عنصر مورد مقایسه است. | آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی باور دارید که انجام معامله با در نظر گرفتن مالی رفتاری (احساسات و هیجانات و غیره) در مقایسه با مالی سنتی (تحلیل مبتنی بر تکنیکال، بنیادی و...) منجر به اشتباه کمتری می شود؟ |
18 | مغلطه توسل به حقیقت بدیهی32 | مغلطه توسل به حقیقت بدیهی موقعی پیش می آید که گوینده ادعا کند چیزی «حقیقت بدیهی» است و برای ادعایش دلیل و مدرک نیاورد. در امور روزمره، لفظ «بدیهی» به چیزی نسبت داده می شود که بلافاصله پس از درک معنای آن، حقیقی بودنش نیز ثابت می شود، مثل «دودوتا چهارتا». | در جلسه ای که بین تحلیل گران مالی انجام شده است شما ادعا می کنید که بازدهی بازار سرمایه همیشه بیشترین بوده است و این ادعا را موضوعی بدیهی می دانید. آیا شما با این ادعا موافق هستید؟ |
19 | مغلطه گلچین کردن33 | مغلطه گلچین کردن موقعی پیش می آید که شخصی برای متقاعد کردن دیگران از میان مدارک موجود مدرکی را که با موضع خودش همسوست به مخاطبان عرضه کند و بخشی را که ضد موضع اوست پنهان نگه دارد. هرچقدر که مدرک پنهان نگه داشته شده قوی تر باشد، استدلال شخص مغلطه آمیزتر است. | در جلسه ای که بین تحلیل گران مالی انجام شده است همکارتان بیان می کند که انتخاب سهام بر اساس P/E بالا مناسب نیست. وی اشاره دارد که هفته قبل در مقاله ای به بررسی سه یا چهار شرکت بزرگ با نسبت P/E بالا پرداخته است و نتیجه گرفته است که در آنها حباب وجود دارد. از این رو، این روش کارایی خود را از دست داده است. آیا با این عبارت موافق هستید؟ |
20 | مغلطه پیروی کورکورانه از مرجع34 | مغلطه پیروی کورکورانه از مرج موقعی پیش می آید که شخصی صدق گزاره ای را صرفا با اتّکا به جایگاه مرجعی بپذیرد که آن را بیان کرده است. گاهی اوقات شخص آن قدر تحت نفوذ گوینده است که حتی مدرکی که حرف مرجع را رد می کند، نمی پذیرد. | آیا شما به عنوان تحلیل گر بازار سرمایه باور دارید که اجرای دقیق استراتژی های سرمایه گذاری مورد اشاره در کتاب های تحلیل تکنیکال شما را به بازدهی می رساند؟ |
21 | مغلطه نرخ پایه | مغلطه نرخ پایه موقعی پیش می آید که شخصی برای ارائه حکم، اطلاعات آماری را نادیده بگیرد و به جای آن به اطلاعات بی ربطی توسل بجوید که در نظر خودش به مسأله مربوط است. این ماجرا معمولا موقعی اتفاق می افتد که شخص مذکور به طور غیرمنطقی باور دارد که آمار در مسأله ی مورد بحث جایی ندارد، در حالی که در واقعیت اینطور نیست. | شما به عنوان تحلیل گر مالی عملکرد دو فصل گذشته شرکت بورسی را بررسی کرده اید و نتیجه گرفته اید که در فصل گذشته عملکرد بدی داشته است. اما بررسی روند عملکرد گذشته شرکت حاکی از این است که شرکت عملکرد قوی در چند سال گذشته داشته است. آیا شما در شرکت بورسی مورد نظر سرمایه گذاری می کنید؟ |
22 | مغلطه مک نامارا35 | مغلطه مک نامارا موقعی اتفاق می افتد که شخصی فقط بر مبنای مشاهدات کمّی (اندازه گیری، داده انکارناپذیر، آمار و ارقام) تصمیم گیری کند و همه عوامل کیفی را نادیده بگیرد. | آیا شما به عنوان تحلیل گر مالی برای محاسبه ریسک اوراق بهادار فقط از تحلیل کمّی استفاده می کنید و تحلیل کیفی را در نظر نمی گیرید؟ |
با در نظر گرفتن مبانی نظری و پیشینه پژوهش می توان برای تک نک مغلطه های مالی و همچنین، وجود کلی مغلطه مالی در بین تحلیلگران مالی به شرح زیر اقدام به تدوین فرضیه نمود. با توجه به اینکه تعدد 22 مغلطه مالی بر اساس مبانی نظری انتخاب شده است و کمبود فضا برای ارائه همه آنها وجود دارد، چهار مغلطه اول به صورت فرضیه نوشته شده است و سایر موارد نیز به همین شکل قابل تعمیم است:
فرضیه اول: مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر دارد.
فرضیه دوم: مغلطه نادانی خودسرانه بر قضاوت تحلیگران مالی تاثیر دارد.
فرضیه سوم: مغلطه پوشش رسانه ای بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر دارد.
فرضیه چهارم: مغلطه قمارباز بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر دارد.
فرضیه پنجم: مغلطه پرتاب موفق بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر دارد.
4- تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- آمار توصیفی پژوهش
نتایج آمار توصیفی متغیرهای جنسیت، سن، تجربه کاری، مدرک تحصیلی و مدارک مربوط به گواهی نامه های حرفه ای تحلیلگری مالی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آمار توصیفی جنسیت حاکی از این است که 143 (71 درصد) مرد و 57 (29 درصد) زن مشارکت داشته اند. نتایج مربوط به تجربه کاری اشاره دارد که کمتر از 5 سال (78 نفر(39 درصد))، بین 5 تا 10 سال (65 نفر(33 درصد))، بین 10 تا 15 سال (38 نفر ( 20 درصد)) و بالای 15 سال( 19 نفر (8 درصد)) است. نتایج مربوط به سن تحلیلگران مالی اشاره دارد که کمتر از 30 سال 74 نفر (37 درصد)، بین 30 تا 40 سال 102 نفر (51 درصد)، بین 40 تا 50 سال 19 نفر (9 درصد) و بالای 50 سال 5 نفر (3 درصد) است. مدرک تحصیلی تحلیلگران مالی از نظر کارشناسی 47 نفر (24 درصد)، کارشناسی ارشد 134 نفر (67 درصد) و دکتری 19 (9 درصد) است.
4-2- نتایج آزمون فرضیه های پژوهش
با توجه به این که هر مغلطه مالی مورد اشاره می تواند به صورت جداگانه به عنوان یک فرضیه مستقل مطرح شود، نتایج مربوط به آزمون فرضیه های مغلطه های مالی برای تک تک مغلطه ها و کل مغلطه های مالی در جدول (2) زیر مورد اشاره قرار گرفته است.
جدول (2) نتایج آزمون فرضیه های پژوهش | ||||||||
Table (2) The results of research hypothesis testing | ||||||||
ردیف | نام مغلطه مالی | میانگین | انحراف معیار | آماره تی استیودنت | سطح معنی داری | حد پایین | حد بالا | نتیجه فرضیه |
1 | مغلطه نادانی خودسرانه | 815/1 | 084/1 | 449/15- | 000/0 | 336/1- | 033/1- | رد فرضیه |
2 | مغلطه پوشش رسانه ای | 550/2 | 189/1 | 351/5- | 000/0 | 615/0- | 284/0- | رد فرضیه |
3 | مغلطه قمارباز | 465/3 | 050/1 | 258/6 | 000/0 | 318/0 | 611/0 | عدم رد فرضیه |
4 | مغلطه پرتاب موفق | 715/2 | 241/1 | 246/3- | 001/0 | 458/0- | 119/0- | رد فرضیه |
5 | مغلطه توسل به قبول عامه | 615/2 | 137/1 | 788/4- | 000/0 | 543/0- | 226/0- | رد فرضیه |
6 | مغلطه تعمیم شتابزده | 305/3 | 103/1 | 908/3 | 000/0 | 151/0 | 458/0 | عدم رد فرضیه |
7 | مغلطه جا زدن ادعا به جای مدرک | 100/3 | 256/1 | 126/1 | 262/0 | 075/0- | 275/0 | رد فرضیه |
8 | مغلطه تاریخ دان | 935/2 | 248/1 | 736/0- | 462/0 | 239/0- | 109/0 | رد فرضیه |
9 | مغلطه برنده سالاری | 900/1 | 134/1 | 716/13- | 000/0 | 258/1- | 941/0- | رد فرضیه |
10 | مغلطه توسل به اعتماد | 225/2 | 014/1 | 802/10- | 000/0 | 916/0- | 635/0- | رد فرضیه |
11 | مغلطه توسل به شنیده ها | 195/2 | 030/1 | 046/11- | 000/0 | 948/0- | 661/0- | رد فرضیه |
12 | مغلطه هزینه هدر رفته | 095/3 | 339/1 | 003/1 | 001/0 | 098/0- | 281/0 | رد فرضیه |
13 | مغلطه دوگانگی جعلی | 395/3 | 227/1 | 551/4 | 000/0 | 223/0 | 566/0 | عدم رد فرضیه |
14 | مغلطه جبرگرایی واپس نگرانه | 665/3 | 166/1 | 066/8 | 000/0 | 502/0 | 827/0 | عدم رد فرضیه |
15 | مغلطه قضاوت عجولانه | 870/1 | 952/0 | 774/16- | 000/0 | 262/1- | 997/0- | رد فرضیه |
16 | مغلطه شیب لغزنده | 080/2 | 233/1 | 59/10- | 000/0 | 092/1- | 748/0- | رد فرضیه |
17 | مغلطه قیاس مع الفارق | 930/2 | 281/1 | 772/0- | 441/0 | 248/0- | 108/0 | رد فرضیه |
18 | مغلطه توسل به حقیقت بدیهی | 120/3 | 254/1 | 353/1 | 178/0 | 054/0- | 294/0 | رد فرضیه |
19 | مغلطه گلچین کردن | 460/2 | 151/1 | 634/6- | 000/0 | 700/0- | 379/0- | رد فرضیه |
20 | مغلطه پیروی کورکورانه از مرجع | 795/2 | 170/1 | 477/2- | 014/0 | 368/0- | 048/0- | رد فرضیه |
21 | مغلطه نرخ پایه | 990/2 | 987/0 | 143/0- | 886/0 | 147/0- | 127/0 | رد فرضیه |
22 | مغلطه مک نامارا | 375/2 | 063/1 | 315/8- | 000/0 | 773/0- | 476/0- | رد فرضیه |
23 | میانگین مغلطه های مالی | 705/2 | 574/0 | 267/7- | 000/0 | 375/0- | 214/0- | رد فرضیه |
همانگونه که در بخش روش پژوهش اشاره گردید برای آزمون فرضیه های پژوهش لازم است شرط معنی داری آزمون تی استیونت و مثبت بودن حد بالا و پایین به صورت همزمان وجود داشته باشد. بر این اساس، نتایج مربوط به آزمون فرضیه های پژوهش حاکی از این است که تنها فرضیه های مطرح شده در خصوص مغلطه های قمارباز، تعمیم شتابزده، دوگانگی جعلی و جبرگرایی واپس نگرانه (4 فرضیه) رد نمی شود. به عبارت دیگر، نتایج پژوهش حاکی از این است که مغلطه های قمارباز، تعمیم شتابزده، دوگانگی جعلی و جبرگرایی واپس نگرانه بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر معنی دار دارد. اما، فرضیه های مطرح شده در خصوص سایر مغلطه های مالی ( 22 فرضیه) و میانگین مغلطه های مالی رد می شود. از این رو، سایر مغلطه های مالی و میانگین مغلطه های مالی تاثیر بر قضاوت تحلیلگران مالی ندارد.
نتایج مربوط به تحلیل مولفه های اصلی برای مغلطه های مالی در جدول (3) اشاره گردیده است. با توجه به اینکه مولفه‌های دارای مقادیر ویژه بالا مولفه های اساسی واقعی را نشان می دهد، در پژوهش حاضر 7 مولفه زیر انتخاب گردیده است. مولفه های انتخاب شده 61 درصد تغییرات در واریانس را توضیح می دهند.
جدول 3 نتایج تحلیل مولفه های اصلی | ||||
Table (3) The results of principal component analysis | ||||
ردیف | نام مغلطه | مقدار ویژه | درصد واریانس | قدرت توضیح دهندگی تجمعی |
1 | مغلطه نادانی خودسرانه | 503/4 | 445/21 | 445/21 |
2 | مغلطه پوشش رسانه ای | 983/1 | 445/9 | 890/30 |
3 | مغلطه قمارباز | 675/1 | 975/7 | 864/38 |
4 | مغلطه پرتاب موفق | 396/1 | 649/6 | 513/45 |
5 | مغلطه توسل به قبول عامه | 237/1 | 890/5 | 403/51 |
6 | مغلطه تعمیم شتابزده | 140/1 | 429/5 | 832/56 |
7 | مغلطه جا زدن ادعا به جای مدرک | 085/1 | 165/5 | 997/61 |
5-بحث و نتیجه گیری
پارادایم مهمی که برای پاسخ به ناکارآمدی بازار سرمایه در سرمایه گذاری ظهور کرد، مالی رفتاری است. مالی رفتاری به بررسی رفتار سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه از جمله تحلیلگران مالی می پردازد. هدف مالی رفتاری این است که استدلال های نادرست و خطاهای شناختی موجود در رفتار سرمایه گذران را تشخیص دهد و با ارائه راهکارهای مناسب زمینه کاهش یا حذف آنها را در رفتار سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه فراهم کند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر مغلطه های مالی بر قضاوت تحلیلگران مالی است. با بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش تعداد 22 مغلطه مالی شناسایی گردید و جهت آزمون فرضیه های پژوهش در اختیار تحلیلگران مالی قرار گرفت. نتایج کلی پژوهش حاکی از این است که میانگین نمرات مغلطه های مالی تحلیلگران مالی بر قضاوت آنها در خصوص فعالیت سرمایه گذاری تاثیر ندارد. به عبارت دیگر، استدلال های مطرح شده توسط تحلیلگران مالی برای انجام سرمایه گذاری در اوراق بهادار منطقی است. بنابراین، در بازار سرمایه ایران مغلطه های مالی موجب ناهنجاری های مالی و کاهش ناکارامدی بازار سرمایه نشده است. با این وجود بررسی تک تک مغلطه های مالی حاکی از این است که مغلطه های قمارباز، تعمیم شتابزده، دوگانگی جعلی و جبرگرایی واپس نگرانه بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر معنی دار دارد. نتایج این پژوهش در خصوص مغلطه قمار باز با نتایج پژوهش های قبلی مانند رائو و هستی (Rao and Hastie, 2023)، پلستر (Pelster, 2020) و اساره و همکاران (Ossareh et al., 2021) همخوانی دارد. به عبارت دیگر، در پژوهش های قبلی مورد اشاره نیز اشاره گردیده است مغلطه قمار باز بر قضاوت تحلیلگران مالی تاثیر دارد. همچنین، نتایج تحلیل مولفه های اصلی در خصوص مغلطه های مالی حاکی از این است که 61 درصد تغییرات در واریانس دیدگاه های مشارکت کنندگان توسط 7 مولفه سنجیده می شود. در پژوهش های آتی می توان مغلطه های مالی را به عنوان متغیر تعدیل گر یا میانجی مورد استفاده قرار داد. همچنین، در پژوهش های مالی رفتاری می توان مغلطه های مالی را از نگاه سرمایه گذاران و سایر مشارکت کنندگان در بازار سرمایه بررسی کرد.
6- تعارض منافع: هیچگونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.
7- مراجع
Ahmad, M. (2022). The role of cognitive heuristic-driven biases in investment management activities and market efficiency: A research synthesis. International Journal of Emerging Markets, (ahead-of-print).
Ammann, M., Burdorf, T., Liebi, L., & Stöckl, S. (2022). Survivorship and Delisting Bias in Cryptocurrency Markets. Available at SSRN
Badola, S., Sahu, A. K., & Adlakha, A. (2023). A systematic review on behavioral biases affecting individual investment decisions. Qualitative Research in Financial Markets.
Beaver, W. H. (1998). Financial reporting: an accounting revolution. (No Title).
Bennett, B. (2021). Logically fallacious: the ultimate collection of over 300 logical fallacies (Academic Edition). eBookIt. com.
Bleaney, M., Bougheas, S., & Li, Z. (2017). Do psychological fallacies influence trading in financial markets? Evidence from the foreign exchange market. Journal of Behavioral Finance, 18(3), 344-357.
Camerer, C. F., & Loewenstein, G. (2004). Behavioral economics: Past, present, future. In C. F. Camerer, G. Loewenstein, & M. Rabin (Eds.), Advances in behavioral economics (pp. 3–51). New York: Princeton University Press.
Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2000). "Research Methods in Education". 5th Edition, Routledge Falmer, London.
Copi, I. M., Cohen, C., & McMahon, K. (2016). Introduction to logic. Routledge.
Flyvbjerg, B. (2021). Top ten behavioral biases in project management: An overview. Project Management Journal, 52(6), 531-546.
Hansen, H. V. (2002). The straw thing of fallacy theory: the standard definition of 'fallacy'. Argumentation, 16, 133-155.
Haita-Falah, C. (2017). Sunk-cost fallacy and cognitive ability in individual decision-making. Journal of Economic Psychology, 58, 44-59.
Hon-Snir, S., Kudryavtsev, A., & Cohen, G. (2012). Stock market investors: Who is more rational, and who relies on intuition. International Journal of Economics and Finance, 4(5), 56-72.
Jahani, A. ,. (2023). Analysis and Evaluation of Effective Behavioral Biases in Investors' Decisions and Determining the Priority of Identified Categories from the Perspective of Experts using Demetel Technique and Analytic Hierarchy Process (AHP). Journal of Investment Knowledge, 12(47), 231-248. [In Persian].
Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. macmillan.
Kaustia, M., Alho, E., & Puttonen, V. (2008). How much does expertise reduce behavioral biases? The case of anchoring effects in stock return estimates. Financial Management, 37(3), 391-412.
Ketokivi, M. (2019). Avoiding bias and fallacy in survey research: A behavioral multilevel approach. Journal of Operations Management, 65(4), 380-402.
Khandan, S. A. A (2004). Fallacies. Qom: Publications of the Islamic Propaganda Office (Qom Book Park). [In Persian].
Khare, T., & Kapoor, S. (2024). Behavioral biases and the rational decision-making process of financial professionals: significant factors that determine the future of the financial market. Journal of Advances in Management Research, 21(1), 44-65.
Kiyabo, K., & Isaga, N. (2020). Entrepreneurial orientation, competitive advantage, and SMEs’ performance: application of firm growth and personal wealth measures. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 9, 1-15.
Ossareh, A., Pourjafar, M. S., & Kopczewski, T. (2021). Cognitive Biases on the Iran Stock Exchange: Unsupervised Learning Approach to Examining Feature Bundles in Investors’ Portfolios. Applied Sciences, 11(22), 10916.
Personne, K., & Pääjärvi, S. (2013). Financial Analysts' Forecast Precision: Swedish Evidence.
Russell, B. (2004). History of western philosophy. Routledge.
Şahin, E. Y. (2016). Logical fallacies. Current topics in social sciences, 116-127.
Sattar, M. A., Toseef, M., & Sattar, M. F. (2020). Behavioral finance biases in investment decision making. International Journal of Accounting, Finance and Risk Management, 5(2), 69.
Sewell, M. (2010), “Behavioral finance”, Working Paper, University of Cambridge, available at: http://www.math.chalmers.se/∼rootzen/finrisk/Behavioural%20Finance.pdf.
Smedslund, J. (1990). A critique of Tversky and Kahneman's distinction between fallacy and misunderstanding. Scandinavian Journal of Psychology, 31(2), 110-120.
Mahadwartha, P. A., & Ismiyanti, F. (2023). The gambler's fallacy, the halo effect, and the familiarity effect based on risk profile: Bullish and bearish market in Indonesia stock exchange. Gadjah Mada International Journal of Business, 25(2), 143-171.
Momeni, M., & Qayyumi, A. F. (2022). Statistical analysis using SPSS. New Book Publications. [In Persian].
Pelster, M. (2020). The gambler’s and hot-hand fallacies: Empirical evidence from trading data. Economics Letters, 187, 108887.
Roth, S., Robbert, T., & Straus, L. (2015). On the sunk-cost effect in economic decision-making: a meta-analytic review. Business research, 8, 99-138.
Rao, K., & Hastie, R. (2023). Predicting Outcomes in a Sequence of Binary Events: Belief Updating and Gambler's Fallacy Reasoning. Cognitive Science, 47(1), e13211.
Rohleder, M., Scholz, H., & Wilkens, M. (2011). Survivorship bias and mutual fund performance: Relevance, significance, and methodical differences. Review of Finance, 15(2), 441-474.
Schrand, C. M., & Zechman, S. L. (2012). Executive overconfidence and the slippery slope to financial misreporting. Journal of Accounting and economics, 53(1-2), 311-329.
Xiao, W. (2022). Understanding probabilistic expectations–a behavioral approach. Journal of Economic Dynamics and Control, 139, 104416.
Wang, J., Zhang, B., Liang, S., & Li, J. (2022). Sunk cost effects hinge on the neural recalibration of reference points in mental accounting. Progress in Neurobiology, 208, 102178.
[1] Behavioral Finance
[2] Financial Professionals
[3] Financial Fallacies
[4] Fallacy
[5] Bias
[6] Financial Analysts
[7] Premises
[8] Conclusion
[9] Logical Fallacy
[10] Gambler’s Fallacy
[11] Hot hand Fallacy
[12] Bullish and Bearish
[13] Sunk-Cost Fallacy
[14] Slippery Slope
[15] Survivorship Fallacy
[16] Base Rate Fallacy
[17] Power Analysis
[18] G-Power
[19] Principal Component Analysis (PCA) Method
[20] Willed Ignorance
[21] Spotlight Fallacy
[22] Appeal to Popularity
[23] Hasty Generalization
[24] Proof Surrogate
[25] Historian's Fallacy
[26] Appeal to Trust
[27] Argument from Hearsay
[29] Retrospective Determinism
[30] Jumping to Conclusions
[31] Faulty Comparison
[32] Appeal to Self-Evident Truth
[33] Cherry Picking
[34] Blind Authority Fallacy
[35] McNamara Fallacy