تأثیر پدیده های جغرافیایی در نام گذاری روستاهای استان آذربایجان غربی
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات آذری
علی بویر
1
(دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه پیام نور، ایران)
کلید واژه: آذربایجان غربی, نامگذاری, جاینام, پدیدۀ جغرافیایی, زمین جاینام,
چکیده مقاله :
جاینام‌ها مجموعۀ بزرگی از واژ‌ه‌ها هستند که در طول قرن‌ها برای نامیدن یک مکان پدیدآمده‌اند. در ایران نیز، بسیاری از روستاها و شهرها با تکیه بر نام پدیده‌های جغرافیایی مانند کوه‌ها، تپه‌ها، دشت‌ها، تنگه‌ها، درّه‌ها، رودها، چشمه‌ها، سیل و ... نامگذاری شده‌اند. شهرهای دماوند، ارومیه، میاندوآب و روستاهای سیل‌آباد، قره‌تپه، داش بلاغ و... نمونه‌های بارز این نوع نام‌گذاری‌ها در ایران‌اند. هدف این تحقیق، بررسی زمین جاینام‌ها و تأثیر پدیده‌های جغرافیایی در نامگذاری روستاهای استان آذربایجان غربی است. با دسته‌بندی منابع موثق محلی از نام‌ها و نیز با رجوع به منابع معتبری مثل بریتانیکا و ایرانیکا اسامی مورد نظر استخراج و مورد پژوهش قرار گرفته‌اند. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می دهد که پدیده‌های جغرافیایی در منطقۀ آذربایجان غربی به طور چشمگیری در نامگذاری شهرها و روستاها مؤثر بوده است. در این بین، پدیده‌های جغرافیایی طبیعی مرتبط با پستی و بلندی؛ مثل کوه و درّه، مقیاس‌های مسطّح زمینی مانند دشت و موارد مرتبط با آب؛ مانند چشمه و رود، بیشتر از سایر موارد در نامگذاری روستاهای این منطقه اثرگذار بوده‌اند.
Toponyms are a great number of lexicon, which have emerged during centuries to name a place. In Iran, our country, the naming process of most villages and cities happens based on natural geographical phenomena like mountains, hills, plains, passes, valleys, rivers, springs, floods, storms and so on. The name of the cities like Damavand, Uromia, Miandoab, etc. and villages like Seilabad, Garehtapeh, Dashbilag, etc. are explicit samples of this kind of naming in Iran. The main goal of the present study is to investigate geotoponyms in the naming of the villages in West Azerbaijan province. Classifying the local authentic names and mentioning the primary sources like Irannica and Britannica, we exert and analyze our optimized names. The results show a prominent degree of relation between naming of villages and natural geographical phenomena in West Azerbaijan region. Among these, natural geographical phenomena related to heights, mountains, valleys, and plains have the uppermost influence on naming the villages of the region.
کتاب ها
- آرلاتو، آنتونی،(1384)، درآمدی بر زبان شناسی تاریخی، ترجمۀ یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- رفاهی علمداری، فیروز، (1380)، مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی های ایران، تهران: سازمان نقشه برداری کشور.
مجلات
- احدیان، محمد‌مهدی و بختیاری، رحمان، (1388)، «درآمدی بر جاینام شناسی ایران»، جستارهای ادبی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش 165، صص 181-199.
- باستانی راد، حسن و مردوخی، دل آرا، (1392)، «گونه شناسی جاینام ها در جغرافیای تاریخی ایران»، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، ش 12، صص 21- 50.
- ترقی اوغاز، حسنعلی،(1381) ،«نقد کتاب مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی های ایران»، مجلۀ زبان‌شناسی، ش 34، صص 137- 145.
- خیراندیش، عبدالرسول، (1382)، «نامه ای جغرافیایی به مثابۀ بخشی از میراث فرهنگی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال هفتم، ش 74، صص 3-4.
- خیراندیش، عبدالرسول، (1380)، «صورت شناسی تاریخ های محلی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال پنجم ، ش 46 و 47، صص 3-31.
- علی‌نژاد، بتول و طیب، محمدتقی، (1382)، «بررسی گرایش های جدید نامگذاری در اصفهان از دیدگاه زبان‌شناسی»، مجلۀ دانشکدۀادبیاتوعلومانسانیدانشگاهاصفهان، ش 32 و 33، صص 23- 58.
پایان نامه‌ها
- شارق، سونیا، (1385)، «بررسی تاریخی، زبان‌شناختی نام شهرها و مکان های کهن استان فارس»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد در رشتۀ فرهنگ و زبان های باستانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
منابع لاتین
- Blair, David. 2009. A Standard Geographic Feature Catalogue for toponymic research, ANPS Technical Paper: Australian National Placenames Survey, Paper 1
- Elvira, Assenza. 2009. Official toponymy and popular toponymy: the contribution of dialect forms and ethnotexts in the etymological and motivational reconstruction of (micro)toponyms. Messina University: Italy
- Jackson, Howard, 2002, Lexicography, An Introduction. Routledge, London and NewYork.
- Stewart, George R. 1954. “A Classification of Place Names.” 2: 1–13
- Tent, Jan and David Blair, 2011,“Motivations for Naming: TheDevelopment of a Toponymic Typology for Australian Placenames.” Vol. 59 No. 2
تارنماها
- http://westazarbaijan.irangpsmap.com/
- http://www.britannica.com/topic/Encyclopaedia-Britannica-English-language-reference-work
_||_