یکی از ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی شایع قبل از اسلام در جامعه حجاز که مشکلات بزرگی پدید آورده بود؛ عصبیت و حمیت نابجا نسبت به قوم، نژاد، زبان و عقیده بود که پیامبر اکرم (صلّی-الله‌علیه‌وآله) در محو این ناهنجاری کوشید و تحولات بزرگی در این جهت پدید آورد. با رحلت رسول‌خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و مهجوریت اهل‌بیت او، جامعه اسلامی در ابعاد گوناگون، با ارزش‌های دینی فاصله گرفت؛ از جمله، عصبیت‌های نابجا مجدداً در جامعه احیا شده و گسترش پیدا کرد، مخصوصاً در زمان خلیفه سوم این مشکل بیش از گذشته مطرح شد و امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) زمانی به حکومت رسید که این معضل، شکل پیچیده‌ای یافته بود و چه‌بسا وجهه دینی پیدا کرده و مقابله با این مشکل فرهنگی و اجتماعی، نیازمند مبارزه‌ای هوشمندانه، عالمانه و دقیق بود؛ بر همین اساس، امام (علیه‌السّلام) با دو شیوه به اصلاح این معضل پرداخت؛ فرهنگ‌سازی و تبیین نظری و نیز الگوسازی و تبدیل نظریه‌ها به رویه‌ها. هدف این نوشتار بررسی و تبیین عملکرد امام (علیه‌السّلام) در این دو محور با استفاده از بیانات حضرت و نیز دیگر روایات و گزارشات تاریخی است. تفاصيل المقالة