تاریخنگاری رسمی در جهان اسلام غالباً با ادبیاتی متملقانه‌تنها به روایت آمدوشد حاکمان و فتوحات آنان می‌پردازد و جایگاه نگاه انتقادی و نیز توجه به دیگر اقشار جامعه در آن کمرنگ یا غایب است. تعداد مورخانی که در تاریخنگاری اسلامی مستثنی از این جریان باشند اندک است. عبدالقادر بدائونی یکی از این مورخان است که با نگاهی انتقادی به ساختار حاکمیت و جامعه، وقایع عصر خویش را به رشته تحریر درمی‌آورد. بدائونی در خلال ثبت وقایع برخلاف سایر معاصران و پیشینیانش با نگاهی فلسفی تاریخی به وقایع به تبیین و تحلیل و آینده‌نگری درباره آن‌ها می‌پردازد. وی همچنین با نگاهی اجتماعی به بیان آسیب‌های اجتماعی، سیاسی، اداری، نظامی و اخلاقی می‌پردازد و برای رفع آن‌ها نیز راه‌حل ارائه می‌کند. توجه به جوانب جغرافیایی، قوم شناختی، جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی و روان‌شناختی وقایع و افراد دخیل در آن‌ها از نکاتی است که بدائونی را به مورخی متمایز بدل کرده و آثار وی را در زمره تاریخ اجتماعی درآورده است. در این مقاله با تکیه‌بر روش تحلیلی توصیفی کتاب منتخب التواریخ، مهم‌ترین اثر بدائونی، ابعاد تاریخنگری و تاریخنگاری وی را شناسایی و شواهد آن‌ها را بیان می‌کنیم. تفاصيل المقالة