شیخ ابوالفیض بن مبارک متخلص به فیضی فیاضی مشهور به فیضی دکنی (1004-954 هـ. ق) شاعر معروف فارسی‌گوی دربار اکبر شاه بود که بعد از وفات غزالی مشهدی (م 980 هـ. ق) به‌عنوان ملک‌الشعرایی دست یافت. تذکره‌نویسان و صاحب‌نظران هنر شاعری و شیوه بیان وی را ستوده‌ و در خصوص طبع بلند و ابیات نفیس و طرز دل‌پسندش فراوان سخن گفته‌اند. این پژوهش به شیوه تحلیلی و توصیفی درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که اصلی‌ترین خصیصه‌های سبکی دیوان فیضی کدام است؟ براساس یافته‌های پژوهش، فیضی از پیشگامان سبک هندی و از کسانی است که در شکل‌گیری این سبک، نقش بسیار داشته است. وی برای رونق و تعالی سبک هندی تلاش‌های ارزنده‌ای انجام داد، به‌طوری‌که بسیاری از عناصر و شاخصه‌های سبک هندی مانند کاربرد زبان کوچه، ترکیب‌سازی‌های استعاری و تشبیهی، مضمون‌آفرینی، استعاره‌های فعلی، حس‌آمیزی و... که بعدها رواج عام می‌یابد و ویژگی مشترک شعر سبک هندی می‌شود، در شعر او حضور و تبلور سبک‌شناختی یافته است. تفاصيل المقالة

شیخ ابوالفیض فیضی فیاضی (954ـ1004ق) از شاعران پرکار و از سرآمدان سخن پارسی در شبه‌قارۀ هند است. وی در همۀ فنون شاعری به‌ویژه مثنوی‌های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومۀ داستانی به نام‌های نل و دمن، سلیمان و بلقیس، هفت کشور، اکبرنامه و مرکز ادوار را پدید آورده است. مرکز ادوار نخستین مثنوی از خمسۀ اوست که در سال 993ق هم‌زمان با بخش‌‌های دیگر خمسه به سرودن آن پرداخت که ناتمام باقی ماند. پس از مرگ فیضی، ابوالفضل علّامی، برادر وی، ابیات پراکندۀ این مثنوی را جمع‌آوری کرد و مؤخره‌ای به نثر بر آن افزود. این پژوهش به‌شیوۀ اسنادی، کتابخانه‌ای و توصیفی به معرفی این مثنوی، مضامین و نسخه‌هایی که از آن وجود دارد، می‌پردازد. مرکز ادوار که مبدأ فیاض و در بعضی نسخ مرآت‌ قلوب نامیده شده، اثری است که بیش از هرچیز، رنگ‌وبوی مخزن‌الاسرار نظامی می‌دهد، در عین حال از نکته‌های حکمی، اخلاقی و تعلیمی و عرفانی خالی نیست. با توجه به سبک و شیوۀ بیان فیضی در این مثنوی، می‌توان او را یکی از مقلدان و نظیره‌گویان موفق نظامی نامید. تفاصيل المقالة

بهره‌گیری از تصویر در متون تعلیمی صوفیانه عموماً یا برای تزیین است یا به‌سبب تفهیم. نجم‌الدین رازی در مرصاد‌العباد به هر دو سبب از تصویرسازی بهره برده، اما هدف اصلی او ملموس‌سازی مفاهیم عرفانی است. به این منظور، نویسنده از شگردهای مختلفی استفاده کرده و از جمله کوشیده است با استفاده از اضافه‌های تشبیهی مرتبط، خوشه‌های تصویری روشن و ملموسی برای تبیین مفاهیم عمدتاً پیچیدۀ عرفانی عرضه کند. دقت در این متن تعلیمی روشن می‌سازد که نویسنده به خوشه‌های تصویری خاصی گرایش داشته است. مسئلۀ این تحقیق چرایی تکرار خوشه‌های تصویری خاص در مرصادالعباد و ترتیب بسامد هر‌یک از آن‌هاست. نتایج تحقیق نشان می‌دهد کارکرد تعلیمیِ خوشه‌های تصویری با استفاده از تصویرسازی مبتنی بر زیست‌جهان مخاطبان و تناسب مضمون و تصویر شکل گرفته است. نجم‌رازی از تصویرسازی در حوزه‌های زندگی روزمرۀ ایرانی، حکومت، کشاورزی، سفر، آموزش و کتابت، طبیعت، داستان پیامبران و تصاویر مربوط به پرندگان، برای تسهیل آموزش مضامین عرفانی استفاده کرده است. همچنین تناسب خوشه‌های تصویری با موضوع، دیگر شگرد تعلیمی اوست. وی از تصاویر مرتبط با سفر برای تبیین مضمون سلوک از تصاویر زراعت و کشاورزی، برای تبیین مفاهیم مرتبط با هستی‌شناسی از تصاویر مربوط با آموزش و کتابت، برای بیان مفاهیمی چون تبعیت از پیر (آموزگار) و خلقت (انشاء) و از تصاویر مربوط به پرندگان و پرواز برای مضمون اسارت روح انسانی و لزوم بازگشت آن استفاده کرده است. وی از این طریق، علاوه بر توانایی ادبی، هنر خود را در امر آموزش نیز نشان داده است. تفاصيل المقالة