سخن‌سرای گنجه نه تنها در حوزة ترکیب‌سازی، تصویرگری، مضمون‌آفرینی و سرودن داستان‌های بزمی و عاشقانه سرمشق گویندگانِ زبان فارسی است، بلکه در ذکر بعضی از موضوعات دیگر از جمله واقعة معراج پیامبر اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، نیز گوی سبقت از دیگران ربوده و سلسله‌جنبان و پیشوای سخنوران دیگر محسوب می‌شود، تا آنجا که اغلب شاعران پس از او نیز به تقلید از وی این موضوع را در شعر خویش منعکس کرده‌اند. این چابک سوار عرصة شعر فارسی در خلال منظومه‌های پنجگانة خویش اشعاری بسیار دلنشین، هنرمندانه و توأم با خلاقیت در مورد این سفر آسمانی پیامبر، صلّی الله علیه و آله و سلّم، سروده است. در این نوشتار سعی می‌شود تا با بررسی و تحلیل موضوعی این معراج‌نامه‌ها مهم‌ترین مسائل مطرح شده در مورد این معجزة شگفت‌انگیز پیامبر اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، از دیدگاه نظامی گنجوی بیان شود. تفاصيل المقالة

در کنار دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران، فرهنگ‌های لُغت، کتاب‌های امثال و حکم، آثار غیرادبی و جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری از مهم‌ترین مآخذ زبان و ادبیات فارسی هستند که در آن‌ها می‌توان به نمونه‌های بسیاری از اشعار شاعران بازخورد. ارزش نوع اخیر، یعنی جُنگ‌ها و سفینه‌های شعری، اگرچه به اندازۀ دیوان‌های شعری و تذکره‌های شاعران نیست، با این حال در میان آن‌ها، می‌توان اشعار و آثاری یافت که گاه در پاره‌ای از پژوهش‌های ادبی، تنها منابع موثّق هستند. ازجملۀ این جُنگ‌ها و سفینه‌ها، جُنگ خطّی ارزشمندی است که تاریخ کتابت آن را بین قرن دهم تا یازدهم، حدس زده‌اند و دستنویس آن به شمارۀ 651 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود. این نسخه به خطّ کاتبی ناشناس و احتمالاً از روی نسخه‌ای متعلّق به قرن ششم یا هفتم هجری کتابت شده‌است. مهمترین ویژگی‌های ارزشمند این نسخه وجود اشعاری از شاعران ناشناس و گمنام، اشعاری تازه از شاعران مشهور، انتساب اشعار برخی شاعران به شاعرانی دیگر، چند سوگندنامۀ نویافته است. مقالۀ حاضر ضمن معرّفی کامل این نسخه، می‌کوشد ارزش‌های ادبی و پژوهشی آن را برای علاقه‌مندان حوزۀ شعر، خصوصاً شعر فارسی در قرن پنجم، ششم و هفتم بازگو کند. تفاصيل المقالة