درون‌مایه و هدف اصلی سفرنامه‌ها انتقال تجربیات، دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده است. نویسندگان کوشیده‌‌اند تفاوت‌های فرهنگی و مظاهر مختلف تمدن‌های هر ملت را در آثار خود نشان دهند. هرچند هدف آن‌ها بازتاب آموزه‌های اخلاقی و ایجاد اثری تعلیمی نیست، در پویش ناشناخته‌ها، عادات و اخلاق مردم را انعکاس می‌دهند. هدف مقالۀ حاضر یافتن آموزه‌های تعلیمی در سفرنامه‌هایی چون سفرنامۀ ناصرخسرو، اولین سفرنامۀ منثور نوشته‌شده در قرن پنجم، سفرنامۀ نزاری قهستانی از اولین سفرنامه‌های منظوم که اواخر قرن هفتم در قالب مثنوی سروده شد و بیشتر اثری تعلیمی است تا سفرنامه‌ای، و خسی در میقات جلال آل‌احمد، به‌عنوان نمونه‌ای از سفرنامه‌های معاصر، انتخاب شد که مشحون از نکات اخلاقی‌اجتماعی است. مبانی اخلاقی و اندرزی هر سۀ آن‌ها برجسته گردید. معیار گزینش این سه اثر آن بوده است‌ که توجه خوانندگان به همۀ انواع سفرنامه‌ها جلب شود؛ زیرا غالب تصور بر آن است که سفرنامه‌ها فقط به‌شکل نثر نگارش یافته‌اند. نکتۀ دیگر آنکه بزرگانی که به‌دلیل آثاری خاص مشهورند، اثرهایی هم دارند که می‌تواند در دیگر انواع ادبی بدرخشد. مهم‌ترین هدف، یافتن و معرفی ادیبانی است که آثار سفرنامه‌ای دارند. نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد تاکنون بخش بسیاری از سفرنامه‌ها از منظر ادب تعلیمی نادیده گرفته شده‌اند. به‌طور کلی، این آثار مصادیقی از ادبیات تعلیمی به شمار می‌روند. دستاورد بعدی آنکه ناصرخسرو بیشتر بر نکات اخلاقی در اجتماع تأکید دارد و نزاری بر رعایت اخلاق فردی؛ اما آل‌احمد اصلاح عقاید مذهبی را موجب تغییر در رفتار می‌داند. تفاصيل المقالة

پروین اعتصامی شاعر نامدار معاصر، بیشتر به سبب گرایش‌های تعلیمی و اخلاقی‌اش شناخته می‌شود. وی کوشش داشته است از شعر برای دانش‌افزایی و حکمت سرایی یاری بگیرد. بی‌تردید شاعران پش از پروین هم، همین رویه و رویکرد را دنبال می‌کرده‌اند و به طور کلی یکی از شباهت‌های وی با کسانی مانند ناصرخسرو، سعدی، ابن یمین و... همین روند اخلاقی کردن فضای شعر است. متأسفانه برخی منتقدان ادبی سطح کار پروین را در این زمینه، تا حد شاعری مقلد پایین آورده‌اند؛ درحالی‌که‌ چنین نیست. وی بی آن‌که از نظریات ادبی جدید در روزگار ما باخبر باشد، به شیوه‌ای کاملاً هنرمندانه توانسته است خود را از سطح تأثیرپذیری صرف و معمولی نجات دهد و در حد شاعری توانمند و صاحب سبک ظاهر شود. گرایش پروین به ادب تعلیمی آن هم با رنگ و بویی کاملاً زنانه، نقطه آغاز توفیق او در شاعری است. در مقاله حاضر با نگاهی به نظریه اضطراب تأثیر هرولد بلوم، سعی شده است هنر ورزی‌های پروین اعتصامی در بیرون آمدن از سایه اضطراب تأثیر شاعران پیش از او نشان داده شود؛ نتیجه این ارزیابی نشان می‌دهد وی با در نظر داشتن تحولات سیاسی و فکری روزگار خود، همه راه شاعری را با شاعران متقدم- و البته مرد- نپیموده است و بر اساس سبک شخصی خود، مبتکرانه رفتار کرده است. تفاصيل المقالة