حقوق شهروندی مهم‌ترین موضوع حقوقی معاصر و مفهومی نوظهور است که جایگاه ویژه‌ای در نظریه‌های اجتماعی و سیاسی پیدا کرده است. بیش از هر چیز، حقوق شهروندی در مورد حقوقی از جمله اقامت، تحصیل، بهداشت، بحث می‌کند که هر کس به عنوان شهروند یک دولت آنها را به دست می آورد. حقوق شهروندی زمانی تحقق می یابد که همه افراد جامعه به کلیه حقوق مدنی و سیاسی دست یابند و شهروند به عنوان عضوی از جامعه در کنار اداره بهتر جامعه دارای مسئولیت باشد و برقراری نظم اجتماعی و به رسمیت شناختن این حقوق تعاملی نقش موثری در ارتقای حقوق شهروندی و ایجاد جامعه ای مبتنی بر نظم و عدالت اجتماعی داشته باشد.نوشتار حاضر با اتکا به رویکرد جامعه شناسی تاریخی بر مبنای نظریه برایان اس ترنر برای فهم شهروندی و حقوق شهروندی در عصر مشروطه تلاش نموده است تا با بهره‌گیری از اسناد و منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی-تحلیلی با بررسی موانع تحقق امر حقوق‌شهروندی در این دوره درصدد پاسخ به این سوال است که عوامل و موانع تحقق حقوق شهروندی در عصر مشروطه چه بوده است؟فرضیه این پژوهش بدین در بستر ضعیف حاکمیت مرکزی، ضعف فرهنگ سیاسی تودۀ مردم، نخبگان سیاسی در نهایت منتج به شکل گیری حقوق شهروندی نگردید. تفاصيل المقالة

ساختار قدرت سیاسی پیشامشروطه نمایانگر حکومت‌مندی متافیزیکی است. با ورود تجدد به ایران برخی از مولفه‌های حکومت‌مندی فیزیکی تحت عنوان حکومت مشروطه در ذهنیت روشنفکران مورد توجه قرار گرفت. روشنفکران این دوره علل عقب‌ماندگی کشور و پیشرفت غرب را در تفاوت بن‌مایه‌های حکومت‌مندی می‌دانستند. از جمله این روشنفکران میرزا ملکم‌خان است. وی کوشید تا پایه‌ای برای اصلاحات حکومت در ایران به وجود آورد. او با نقد قدرت، به اصلاح نقایص و کارآمدساختن نظام سیاسی پرداخت و این امر سبب مقایسه جامعه پیشاقانون، پیشامدرن و حکومت استبدادی با غرب دموکراتیک و قانونمند شد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بهره‌گیری از متن اصلی آثار ملکم‌خان درصدد است تا مبانی حکومت‌مندی مدرن را در اندیشه وی مورد واکاوی قرار دهد و گذار به حکومت‌مندی مکانیکی مبتنی بر نظم و قانون را در اندیشه این روشنفکر تبیین نماید. دستاورد نوشتار حاضر آن است که ملکم‌خان پیشرو و مبلغ تجدد‌خواهی بود و راه‌حل بیرون‌آمدن از عقب‌ماندگی ایران را در پایبندی به حکومت سلطنتی، پیروی از اندیشه آزادی‌خواهی و حکومت قانون و پذیرش نظام حکومتی مدرن می‌دانست. تفاصيل المقالة