قلمروی موثر ملی ناظر بر این حقیقت است که ممکن است میان سراسر قلمرو(حقوقی) و منطقه‌ای که به طور مؤثری تحت کنترل دولت است (یعنی قلمروی واقعی) تطابقی وجود نداشته باشد. در‌اینجا مفهوم حاکمیت دولت بر قلمرو انحصاری، اصلی‌ترین مسئله‌ی مورد سوال است. ادعای این مقاله چنین است‌؛ به واسطه ضعف در نظارت مطلوب دولت در مناطق پیرامونی (قومی)، قلمروی موثر ملی، از ناحیه حاکمیت حقیقی دولت و به‌تبع آن گسست‌های قومی دچار چالش است. البته این تعارض از ناحیه قومیت در جامعه ایران بیشتر ریشه در ابعاد گوناگون احساس محرومیت نسبی دارد- که در مورد قوم بلوچ نسبت به سایر اقوام ایرانی، حادتر است. با تقسیم شکاف‌های قومی ]بلوچ[ به دو دسته درونی و بیرونی؛ مهمترین دلایل شکاف‌های بیرونی اینگونه است: ضعف در بنیان‌های جغرافیایی و برنامۀ آمایش سرزمین، تعارضات ساختی دولت در ایران و به‌تبع؛ محرومیت‌های چندگانه (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی). ازاین‌سو، هویت‌خواهی قومی- مذهبی در ورای مرزهای ملی ایران‌، مهم‌ترین عامل بیرنی شکاف قومی ]بلوچ[ است. تفاصيل المقالة

چکیده وابستگی کشورها به همدیگر، بر وزن ژئوپلیتیک و نوع رفتار آنها در عرصه بین‌المللی تاثیر فراوانی دارد. روابط ایران و جمهوری آذربایجان از ابتدای 1990که این کشور به استقلال رسید، با چالش‌هایی مواجه بوده است. نخجوان به‌عنوان بخشی از کشور آذربایجان، توسط دالان زنگزورمگری ارمنستان از سرزمین مادری جدا افتاده و پس از جنگ قره‌باغ، تنها راه ارتباط زمینی بین نخجوان وآذربایجان، استفاده از خاک ایران است. با توجه به روابط امنیتی و چالش‌های فراوانی که در طی سالیان گذشته بین دولت آذربایجان و ایران به‌وجود آمده و همچنین، با توجه به عدم پیوستگی جغرافیایی این کشور با واحد برونگان خود (نخجوان) که از بزرگ‌ترین مشکلات استراتژیک این کشور است، باید با افزایش سطح وابستگی ژئوپلیتیک نخجوان به ایران، نوع روابط دو کشور آذربایجان و ایران را تغییر داد. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و پرسشنامه‌ای، به بررسی، اولویت‌بندی و بیان میزان تاثیر متغیرهای گوناگون در بعد اقتصادی بر افزایش وابستگی نخجوان به ایران پرداخته است. با توجه به نتایج، افزایش حمل و نقل زمینی از طریق خاک ایران، بهبود زیرساخت‌های ارتباطی، افزایش حجم سوآپ نفت و گاز و توسعه فعالیت‌های نیروگاهی، از مؤثرترین عوامل برای افزایش وابستگی نخجوان به ایران بوده‌ اند. تفاصيل المقالة