سیّد محمّد رضامیرزاده عشقي، شاعر، نويسنده و روزنامه‌نگار ايراني در سال 1273 ه..ش در همدان به دنیا آمد. وی از چهره‌های سرشناس و پرشور عصر مشروطه در ايران به شمار می‌رود. عاطفه و موسیقي در شعر وی با هم پیوندی ناگسستنی و صنايع ادبی و علوم معانی در شعرش نقش برجسته‌ای دارند. آنچه در شعر عشقي نمايان است، جنبۀ اجتماعي شعر اوست به‌ گونه‌ای که محتوای اجتماعي - سیاسي اشعارش با زندگي مردم معاصر، پیوند خورده است. نویسنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه‌ای، انواع جملات خبری و انشایی با استفاده از وام واژگان غربی را در اشعار عشقی، مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عشقی در جمله‌های خبری و انشایی با استفاده از وام واژگان غربی و با تصویرسازی و مضمون‌آفرینی، با زبان طنز و کنایه به‌نقد مسائل اجتماعی و سیاسی، نابسامانی اوضاع مملکت و دخالت بیگانگان در امور حکومتی پرداخته و به¬خوبی توانسته است، تصاویر شعری را در خدمت آرمان¬های اجتماعی و سیاسی خود به کار گیرد و انتقادهای تند سیاسی را در قالب جمله‌های خبری و انشایی بیان کند.

تفاصيل المقالة

بهمن نامه در جهت سبک و بیان حماسی به ویژه در حوزه توصیف دارای ارزش فراوانی استٍ؛زیرا عنصر توصیف یکی از معیار‌های سنجش کیفی اثر حماسی و وسیله‌ای برای محسوس‌‌تر‌ ‌کردن صحنه‌های متنوع روی داده در شعر حماسی می‌باشد. در این اثر برای بیان توصیفات از ابزار‌هایی چون تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه استفاده شده است. این ابزار‌ها از اسباب شعر آفرینی هستند و در بررسی انواع هنجارگریزی در ردیف هنجارگریزی معنایی قرار می‌گیرند. هنجارگریزی معنایی از روش‌های برجسته سازی زبان، در واقع تخطی از مشخصه‌های حاکم بر کاربرد واژه‌ها در زبان معیار است. در این مقاله کوشیده شده است پس از بیان مقدمه‌ای درباره برجسته سازی و انواع آن، به انواع هنجار گریزی معنایی پرداخته شود و موارد مختلف آن از جمله تشبیه و استعاره مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی و داده ها با استفاده از تکنیک محتوا به شیوه کتابخانه‌ای بررسی شده است. محدوده جامعه مورد مطالعه بهمن نامه حکیم ایرانشاه ابن ابی الخیر ویراسته رحیم عفیفی است. یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در اثر مذکور در حوزه هنجارگریزی معنایی، تجسم گرایی بیشتر از تجریدگرایی نمود دارد؛ چون حماسه پرداز می‌کوشد تا حوادث غریب و پیچیده را با بیانی ملموس و مادی به روشنی و صراحت پیش چشم خواننده ترسیم کند. از دیگر یافته‌های این پژوهش، بسامد بالای تشبیهات و استعارات انسان پنداری است. تفاصيل المقالة

زیان، پدیده‌ای پویا و زنده است که در طول زمان، تحوّل می‌یابد و در وسعت و دامنۀ آن، دگرگونی‌های زیادی رخ می‌دهد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن، وام‌گیری از سایر زبان‌هاست که در دورۀ مشروطه، این مسأله در اشعار شاعرانی چون ایرج میرزا، بر اثر عواملی مانند رواج صنعت چاپ در ایران، آشنایی ایرانیان با ادبیّات اروپایی، نهضت ترجمه و نشر آثار اروپایی و غیره صورت گرفته است. نویسندگان در این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای به بررسی واژگان و اصطلاحات غربی در تصویرسازی و مضمون-آفرینی اشعار ایرج میرزا پرداخته‌اند. یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که ایرج، در اشعار خود به‌وفور از واژگان غربی استفاده نموده و بسامد واژگان فرانسوی در اشعار او در رابطه با اصطلاحات اداری، بیشترین واژگان غربی را به خود اختصاص داده است و اصطلاحات اجتماعی و سیاسی، نظامی، وسایل غربی در زندگی روزمرّه، مکان‌های مدرن، فرهنگی و ادبی، علمی، به ترتیب در رتبۀ بعدی قرار دارند. شاعر در این راستا، بیشتر به شیوۀ طنز، از صنایع بدیعی و بیانی استفاده نموده تا از این طریق بتواند مردم را با اوضاع زمانه‌اش بهتر آشنا سازد. تفاصيل المقالة

دوران مشروطه یکی از دوران‌های تاریخی پر نشیب و فراز ایران است که در آن، نتایج پیشرفت صنعتی غرب به کشورهای جهان سوم و ایران رسید. تعدادی از تحصیل‌کردگان برای ادامۀ تحصیل به غرب رفتند و با ساختار اجتماعی و سیاسی جامعۀ غرب آشنا شدند و هنگام برگشت به‌عنوان مقلّدان فرهنگ و تمدن غرب، دیگر طبقات را تحت تأثیر خود قرار دادند. در این بین، نقش شاعران هم در این امر، بی‌تأثیر نبوده است. بنابرین پژوهش و بررسی سروده‌های شاعران این دوره، سبب آشنایی بیشتر با اوضاع و احوال سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن دوران خواهد شد. در این پژوهش تلاش شده است تا به روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای به بررسی واژگان و اصطلاحات غربی در تصویرسازی و مضمون‌آفرینی شعر عصر مشروطه با تکیه بر دیوان اشعار ملک‌الشعرای بهار پرداخته شود. یافته‌های پژوهش، بیانگر این است بهار به علت آشنایی با متون گذشتۀ زبان فارسی، برای بیان مضامین سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از تصویرسازی و مضمون‌پردازی بهره برده است. در بخش مضمون‌سازی، بهار بیش از دیگر شاعران هم‌عصرش از وام‌واژه‌های غربی بهره برده است و در بخش تصویرسازی، آرایۀ کنایه، بیش‌ترین کاربرد داشته است و به مدد شگردهای بیانی با واژگان غربی، تصویر ساخته است. اهمیت کاربرد وام واژگان در دیوان بهار در این است که بیانگر فضای روابط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران با کشورهای فرانسه، انگلیس و روس است. بسامد بالای وام واژگان فرانسوی، بیانگر مسائل سیاسی و اجتماعی و کاربرد واژگان روسی، بیشتر به سبب روابط اقتصادی و صنعتی بوده است. تفاصيل المقالة

توصیف یکی ازابزارهای مؤثر در تصویرآفرینی و نوعی شیوه بیان است که به وسیله آن می‌توان اشیا، افراد، رفتارها و صحنه‌ها را با کلمات آفرید.از آن جا که وصف پیوندی استوار با نوع حماسی دارد به همین دلیل سراینده درحماسه خویش از آن برای تجسم بخشی و تصویر آفرینی بهره میبرد زیرا عنصر توصیف وسیلهای است برای محسوس و ملموستر کردن صحنههای متنوعی که در بستر شعر حماسی روی میدهد. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی موضوع توصیف در کوش نامه ایرانشان ابن ابی الخیر میپردازد.نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد موضوعات مختلفی چون طبیعت، اشخاص، امور انتزاعی، زمان، مکان، اشیا، هدایا، میدان رزم و حیوانات در کوش نامه توصیف شده‌اند.برای نشان دادن قدرت توصیفگری گوینده منظومه، ابتدا به وصف‌های او از جنبه دستوری نگریسته و سپس به تحلیل شگردهای دستوری شاعرانه پرداخته شده است.بسامد شگردهای دستوری نسبت به شاعرانه بیشتر است.از بین شگردهای دستوری، صفت دارای بیشترین بسامد است و از میان شگردهای شاعرانه، تشبیه بیشترین بسامد را دارد.علاوه بر این، در منظومه مورد پژوهش، شاعر گاه از چند شگرد وصفی در توصیف یک موضوع واحد استفاده می‌کند و گاه یک شگرد را به طور متوالی در توصیف موضوعات مختلف به کار می برد. تفاصيل المقالة

چکیده باتوجه ‌به ضرورت پژوهش در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشترِ جوانبِ گوناگون آن‌ها، مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیلِ محتوا به بررسی عنصر پیشگویی در منظومۀ شهریارنامه سرودة مختاری پرداخته‌است. در منظومۀ شهریارنامه تقریباً بیست‌وهفت مورد پیشگویی‌های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی‌ها، پیشگویی دربارۀ کینه‌جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند. پیشگویی‌های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم‌نما، آیینۀ حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به‌ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می‌پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب‌نما شدن شخصیت‌ها به‌ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه‌های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب‌های شهریارنامه جنبة پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب‌هایی که جنبة پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی‌ها گره‌گشایی می‌کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه‌ها می‌رهاند. کلید واژگان: شهریارنامه ، احکام نجومی ، پیشگویی ، ابزار پیشگویی ، خواب تفاصيل المقالة