برای جریانشناسی علمیِ منابع علومقرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطور و نگارش منابع مهم علومقرآن را با تحلیل تاریخی برای دانشپژوهان این رشته به تصویر بکشد، موجود نیست. بررسی حاضر، تحلیل تاریخی منابع جامع علوم قرآن قرن 9 بوده که با روش پژوهش کیفی، دادههای تحلیلی أکثر
برای جریانشناسی علمیِ منابع علومقرآن، نگارش منظمی که عوامل موثر بر تطور و نگارش منابع مهم علومقرآن را با تحلیل تاریخی برای دانشپژوهان این رشته به تصویر بکشد، موجود نیست. بررسی حاضر، تحلیل تاریخی منابع جامع علوم قرآن قرن 9 بوده که با روش پژوهش کیفی، دادههای تحلیلی را در مورد تاثیرگذاریِ بصائر فیروزآبادی و التیسیر کافیجی و رابطه دو کتاب مذکور با کتب جامع همعصرِ آن؛ مواقع العلوم بلقینی و فضائل القرآن عسقلانی، برای مخاطبان تخصصی رشته علومقرآن بیان کردهاست. کتاب بصائر با توجه به سنجش احوالات علمی، فرهنگی و سیاسی آن روزگار در مباحث جامع علوم قرآن تاثیرگذاری قابلقبولی داشته است. کتاب فضائلالقرآن از حیث کارکرد، ساختار و محتوا رتبهای پایینتر از بصائر دارد. کتاب مختصرِ مواقعالعلوم از کتاب مفصلِ بصائر، تاثیرگذاری کمتری داشته و تاثیرگذاری در عرصه علوم قرآن را در قرن 9 سیر نزولی میدهد. مباهات کافیجی بر کتاب التیسیر و از سوی دیگر کوچک شمردن این کتاب توسط سیوطی، تاثیرگذاری آن را متوسط نشان میدهد. این نتایج، کمککننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی دانشپژوهان را نسبت به تاریخ منابع علومقرآن تکمیل میکند.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد2,السنة
25
,
تابستان
1398
علم مناسبت ازسدۀ 8ق همچون یک دانش مطرح شد و آنچه در کتب علوم قرآن همچون تاریخ این علم بیان میگردد معطوف به آثار این سده و بعد از آن است؛ آثاری که در آنها بهصراحت از انواع ارتباط و اتصال بین آیات و سُوَر سخن گفته شده است. این سؤال مطرح است که بستر پیدایی و نضج اندیشۀ أکثر
علم مناسبت ازسدۀ 8ق همچون یک دانش مطرح شد و آنچه در کتب علوم قرآن همچون تاریخ این علم بیان میگردد معطوف به آثار این سده و بعد از آن است؛ آثاری که در آنها بهصراحت از انواع ارتباط و اتصال بین آیات و سُوَر سخن گفته شده است. این سؤال مطرح است که بستر پیدایی و نضج اندیشۀ تناسب چه بوده است و اندیشمندان مسلمان چه مسیری را طی کردهاند تا موضوع تناسبِ میان آیات و سور قرآن برای آنها به دغدغهای علمی تبدیل شود. در این مطالعه میخواهیم از این فرضیه دفاع کنیم که ریشههای این اندیشه را باید ازسدۀ سق به بعد، و در حیطۀ اثبات اعجاز نظم قرآن و مفهوم نظم جستجو کرد. گسترش افق نگاه مفسران از ارتباط بین الفاظ به ارتباط بین آیات نقطۀ عطف این مسیر است که در آثار باقلانی به روشنی دیده میشود. پس از این مرحله در سدۀ 5ق ورود نگرش ارتباطگرا به کتب تفسیری همچون تبیان شیخ طوسی نیز بستری برای رشد دانش تناسب بود. درنهایت، در سدۀ 6ق تلاقی علم تفسیر با موضوع اعجاز بیانی قرآن که خاصه در تفسیر کشاف زمخشری مطرح شد، آغازی برای رشد و فراگیری این دانش در بین مفسران و دانشمندان گردید.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد4,السنة
29
,
پاییز
1402
مفسران و لغت شناسان مسلمان نه از جنبه لفظی، نه از جنبه معنایی و نه از جنبه مصداقی به نظر منسجمی در مورد طاغوت دست نیافته اند و همین نیز باعث شده تا تشتت آراء زیادی درباره این مفهوم در آثار تفسیری وجود داشته باشد. این مقاله با استفاده از روش ریشه شناسی در صدد آن است تا ب أکثر
مفسران و لغت شناسان مسلمان نه از جنبه لفظی، نه از جنبه معنایی و نه از جنبه مصداقی به نظر منسجمی در مورد طاغوت دست نیافته اند و همین نیز باعث شده تا تشتت آراء زیادی درباره این مفهوم در آثار تفسیری وجود داشته باشد. این مقاله با استفاده از روش ریشه شناسی در صدد آن است تا با روشن سازی ساختار لفظی این واژه و منشأ وضع آن، معنای تاریخی این مفهوم را روشن نماید. حسب بررسی صورت گرفته در این مقاله مشخص شد که طاغوت، از ریشه مشترک سامی طعی/طغی بهمعنای خطا کردن و گمراه شدن ساخته شده است. بر اساس کاربرد این واژه در متون آرامی یهودی و متون حبشی مسیحی که اصل منشأ ورود این مفهوم به زبان عربی هستند، دو مصداق برای طاغوت قابل پیجویی است. نخستین مصداق بتها هستند که برگرفته از زبان آرامی است و مصداق دوم کاهنان (شمنها) هستند که برگرفته از زبان حبشی است. در قرآن کریم نیز همین دو طیف معنایی بازتاب یافته و هم از طاغوتهای بت و خداواره سخن بهمیان آمده و هم به طاغوتهای انسانی (که همان شمنها باشند) اشاره شده است؛ علاوه بر این دو، طاغوت به معنای عام خود در زبان های سامی نیز در قرآن استعمال شده است.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications