بعد ازپیروزی انقلاب اسلامی، یکی از مدل‌های نظم منطقه‌ای در خاورمیانه،رقابت بین دو نظم انقلابی‌گری با محوریت جمهوری اسلامی ایران و نظم غرب‌گرا با محوریت آمریکا و بازیگری عربستان وهمپیمانان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن بوده است.ولی با توجه به سیال بودن و پرشتاب بودن تحولات در این منطقه،ظهور بازیگران رسمی و غیررسمی جدید، محیط پیچیده و آشوبناک منطقه و به تبع آن، وجود عدم قطعیت‌های متعدد نمی‌توان از تثبیت کامل این الگوی نظم دوقطبی در منطقه خاورمیانه سخن به میان آورد و ممکن است نظم منطقه‌ای خاورمیانه در دهه آینده دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شود.پژوهش پیش روی درصدد پاسخگویی به این پرسش اصلی است که سناریوهای آینده نظم منطقه‌ای خاورمیانه تا سال 2030 چگونه خواهند بود و سناریوی مطلوب برای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در ذیل این الگوهای نظم منطقه‌ای کدام است؟ در پاسخ به سوالات از روش شناسایی و تحلیل پیشران‌های اثرگذار بر شکل‌دهی به نظم منطقه‌ای و همچنین شناسایی شگفتی سازها و نشانک های ضعیف از طریق مصاحبه خبرگان واز طریق نرم افزار میک مک استفاده شده است. یافته های پژوهش منطبق بر اثرگذاری پیشران‌های کلیدی و تحلیل بلوک بندی های قدرت در این منطقه بیانگرآن است که طیف وسیعی از سناریوها را می‌توان درخصوص نظم منطقه‌ای خاورمیانه مطرح ساخت اما مطلوب‌ترین نظم برای ایران هژمونی نظم انقلابی گری و محتمل‌ترین سناریو برای جمهوری اسلامی، تداوم سناریوی موازنه قوا در این منطقه است.در مقابل مطلوبترین سناریو برای نظم غرب‌گرا هژمونی نظم غربی-سلفی(بامحوریت عربستان سعودی) و محتمل ترین سناریو برای نظم غرب‌گرا نیز تداوم سناریوی نظم موازنه قواست. تفاصيل المقالة

هدف: کشورها بر اساس توجه به سه مؤلفه، قدرت داخلی، نقش‌آفرینی در درون نظم‌های منطقه‌ای و بازیگری هوشمندانه در محیط بین‌المللی در جهت دست‌یابی به جایگاه بهتر و مطلوب‌تر در نظام بین‌الملل به ایفای نقش می‌پردازند. لازمه ایفای نقش صحیح در عرصه معادلات منطقه‌ای، محیط‌شناسی راهبردی بر اساس معیارهای پذیرفته‌شده است. تا زمانی که یک بازیگر به شناخت صحیح و اصولی از خود و محیط منطقه‌ای که در آن قرارگرفته است دست پیدا نکند کنشگری آن‌هم نمی‌تواند اصولی و قاعده‌مند و در راستای منافع و اهداف حیاتی آن باشد؛ بنابراین دست‌یابی به محیط‌شناسی راهبردی و انتخاب راهبرد مناسب در وضعیت‌های گوناگون در مواجهه با مسائل سیاست خارجی یکی از الزامات اصلی نقش‌آفرینی دولت‌ها در آینده است. روش: پژوهش حاضر باهدف محیط‌شناسی راهبردی و برآورد استراتژیک نقش‌آفرینی ایران در منطقه خاورمیانه با استفاده از الگوی تحلیل SWOT انجام‌شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ روش از نوع آمیخته بوده و گردآوری داده‌ها به دو شیوه پیمایش محیطی متون و همچنین با استفاده از پرسشنامه خبرگانی صورت گرفته است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که برآورد و ارزیابی موقعیت ایران در محیط منطقه‌ای در وضعیت تدافعی اما رو به بهبود قرار دارد اما ضعف‌های داخلی و تهدیدات بیرونی محدودیت‌های گسترده‌ای در جهت بهره‌گیری از قوت‌ها و فرصت‌ها برای نقش‌آفرینی فعالانه ایران در محیط منطقه‌ای ایجاد کرده است.

تفاصيل المقالة