گیاه داروئی پونه معطر (pulegium L. Mentha) متعلق به تیره نعنا، گیاهی با ارزش های سودمند تجاری و صنعتی است که به علت سنتز ﻣﺎده ﻣﺆﺛﺮه ﭘﻮﻟﮕﻮن با اثر ضدﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ و آنتی‌اکسیدان ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده دارویی ﻗﺮار می گیرد. این تحقیق با هدف بررسی صفات مورفولوژیکی و تنوع فیتوشیمیایی اسانس توده های مختلف پونه معطر جمع آوری شده از سه رویشگاه طبیعی: ضیابر، ماسال و آبکنار در مرحله گلدهی در استان گیلان و همچنین کشت ریزوم نمونه‌های رویشگاهی در همان سال در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام پذیرفت. ریزوم جمعیت های فوق در بهار 1396 جمع آوری و به مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان جهت کشت و مطالعه انتقال یافت و در تابستان همان سال ، همزمان سرشاخه های گلدار توده ها از مزرعه و نواحی مورد مطالعه جمع آوری گردید. استخراج اسانس با استفاده از دستگاه کلونجر، تقطیر با آب و آنالیز اسانس ها با استفاده از دستگاه Gc و GC-MS شناسایی گردید. نتایج نشان داد، جمعیت های این گونه در رویشگاه طبیعی از لحاظ صفات مورفولوژیکی از جمله طول برگ، ارتفاع بوته و تعداد میانگره از برتری ببیشتری برخوردار بودند. بیشترین میزان درصد اسانس و پولگون در جمعیت کشت شده (4/54 درصد) و کمترین میزان آن در توده آبکنار (19/40 درصد) مشاهده شد. که یکی از دلایل آن می تواند کاهش میزان بارندگی، افزایش ارتفاع از سطح دریا و همچنین تفاوت در طول و عرض جغرافیایی باشد. پولگون و کامفندر منطقه ضیابر، به‌ترتیب با 17/49 و 84/11 درصد بالاترین میزان ترکیبات اسانسی بودند، در منطقه ماسال، پولگون با 47/49 و گاماترپینن 24/14 درصد و در منطقه آبکنار پولگون با 19/40 و گاماترپینن با 56/11 درصد بیشترین میزان ترکیبات اسانسی بودند. بالا بودن میزان این ترکیبات در جمعیت های مورد بررسی نشان‌دهنده کیفیت بالای اسانس در این گیاه دارویی ا ست. با توجه به اینکه هرچه ترکیبات موجود در اسانس کمتر و درصد آنها بیشتر باشد جداسازی ترکیبات جهت مصارف تجاری و دارویی آسان تر است جمعیت های کشت شده از این گونه با داشتن تعداد ترکیبات کمتر اما درصد بالای ترکیبات اصلی نسبت به سایر جمعیت‌های پونه برتری و پتانسیل بیشتری برای برنامه های اصلاحی و اهلی سازی دارند. تفاصيل المقالة

آویشن باغی (.Thymus vulgaris L) متعلق به خانواده نعناعیان بوده و دارای سابقه دیرینه به عنوان گیاه دارویی می‌باشد و مواد موثره آن به عنوان مقوی، ضد نفخ، ضد اسپاسم، ضدالتهاب، ضد سرفه و خلط‌آور در درمان سرماخوردگی استفاده می‌شود. استفاده علمی از فناوری هسته‌ای جهت افزایش کمیت و کیفیت مواد موثره آن‌ها از روش‌های علمی نوین می‌باشد. بدین منظور برای بررسی اثرات اشعه گاما در آویشن باغی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی چند مشاهده‌ای اجرا شد. تیمارهای به کار برده، دزهای صفر، 100، 200، 300 گری در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که کاربرد اشعه گاما تأثیر معنی‌داری بر روی صفات گیاه داشت. نتایج جدول مقایسه میانگین نشان داد که درصد اسانس پیکره رویشی آویشن باغی طی پرتودهی با دز 100 گری اشعه گاما افزایش یافته است. بنابراین بیش‌ترین میانگین اسانس با 81/2 درصد در تیمار 100 گری و کم‌ترین میزان اسانس با 52/1 درصد در تیمار 300 گری مشاهده شد. دز100گری نسبت به دزهای صفر، 200 و 300 گری اشعه گاما تاثیر بهتری در میزان عملکرد نیز نشان داد. در حالی که طی تجزیه اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی بیشترین میزان تیمول و کارواکرول در دز 300 گری مشاهده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد استفاده از پرتو گاما می‌تواند در زمینه دستیابی به شاخص‌های رشدی و فیتوشیمیایی مطلوب در این گیاه دارویی سودمند باشد. تفاصيل المقالة

شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) گیاهی است از تیره پروانه‌آساها، علفی، چند ساله و ایران یکی از کشورهای صادر کننده ریشه آن محسوب می شود. این گیاه در مناطق مختلف ایران رویش دارد از این رو بررسیتنوع فیتوشیمیایی مناطق مختلف حائز اهمیت است. این تحقیق به منظور بررسی محتوای ترکیبات فنلی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی ریشه های به قطر 2 سانتی‌متر از جمعیت‌های شیرین‌بیان در 15 استان و 30 منطقه ایران در سال 1396مهرماه برداشت و جهت آنالیز به آزمایشگاه‌های گروه باغبانی دانشگاه زنجان منتقل شد. صفات فنل کل (روش فولین سیکالتو)، فلاونوئید کل (روش آلومینیوم کلراید)، آنتوسیانین (روش اختلاف pH) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی (روشDPPH) مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در بین 30 جمعیت از نظر تمامی صفات در سطح یک درصد اختلاف معنی‌داری وجود دارد. صفات فنل کل بین 05/456 تا 826 میلی‌گرم گالیک اسید بر 100 گرم، فلاونوئید کل بین 25/1019 تا 62/2291میلی‌گرم کوئرسیتن بر 100 گرم، میزان آنتوسیانین بین 89/6 تا 24/26 میلی گرم سیانیدین- 3- گلوکوزید در لیتر، فعالیت آنتی‌اکسیدانی بین 07/62 تا 14/87 درصد متنوع بود. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین صفت فنل کل با فعالیت آنتی‌اکسیدانی در سطح یک درصد مشاهده شد، ولی با صفات فلاونوئید کل، آنتوسیانین و ارتفاع همبستگی معنی‌داری وجود نداشت. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، 30 جمعیت شیرین‌بیان در دو گروه اصلی قرار گرفتند. ارزیابی جمعیت‌های از نظر صفات فیتوشیمیایی تنوع بالایی را نشان داد که جمعیت‌های N، KA، BA، T، E، Y، M، MR و SB را می‌توان به تفاصيل المقالة

این تحقیق با هدف ارزیابی محتوای فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی میوه چهار گیاه دارویی کارلا ، خیار آب پران ، کدوی هالووین و کدوی مارانکا انجام گرفت. بدین منظور آزمایشی بصورت کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. بدین صورت که میوه های بالغ این گیاهان از مزرعه پژوهشی دانشگاه زنجان در بازه ی زمانی شهریور تا آذر 1396 برداشت گردید. شاخص های فیتوشیمیایی محتوای فنول کل(روش فولین سیکالتو)، فلاونوئید کل(روش آلومینیوم کلراید) و فعالیت آنتی اکسیدانی(روشDPPH) ارزیابی شدند. بالاترین محتوای فنلی و فلاونوئیدی از عصاره متانولی میوه ی خیار آب پران و کارلا به ترتیب با مقادیر 5/3 ±59/85 میلی گرم گالیک اسید بر وزن خشک و80/0±13/12میلی گرم کوئرستین بر وزن خشک حاصل شد. نتایج تست آنتی اکسیدانی نشان داد که عصاره متانولی کارلا به خوبی رادیکال های آزاد را مهار نمود (69/0± 09/97 درصد) و پس از آن خیار آب پران (1.5± 8/87 درصد) در مرتبه بعدی قرار داشت و کمترین فعالیت آنتی-اکسیدانی مربوط به عصاره متانولی میوه کدوی هالووین (7/2 ± 02/58 درصد) بود. افزون بر این همبستگی بسیار قوی بین محتوای فلاونوئیدی و فعالیت آنتی اکسیدانی (0.872= P) مشاهده گردید. همچنین همبستگی مثبتی بین محتوای فنلی و فعالیت آنتی اکسیدانی (0.545=P) وجود داشت. به طور کلی آنالیز نتایج این پژوهش نشان داد که عصاره کارلا و خیار آب پران غنی از ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی بوده و بالاترین قدرت مهار رادیکال های آزاد را در مقایسه با سایر گونه ها داشته hند و می توان از آنها به عنوان غذا-دارو بهره برد. تفاصيل المقالة

گلابریدین از مهمترین دسته ترکیبات فلاونوئیدی ریشه گیاه شیرین‌بیان (Glycyrrhiza glabra L.) و دارای خواص مختلف آنتی اکسیدان، ضدباکتریایی، ضد دیابت، ضدمیکروب، ضدسرطان و محافظت کننده عصبی است. در این تحقیق به منظور بررسی محتوای گلابریدین و ارتباط آن با عوامل خاکی و اقلیمی، ریشه‌های به قطر دو سانتی‌متر از 17 جمعیت‌ شیرین‌بیان از مناطق مختلف ایران در مهرماه سال 1397 در اواخر فصل رشد گیاه برداشت و جهت آنالیز به آزمایشگاه‌های گروه کشاورزی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید ‌بهشتی منتقل شد. استخراج عصاره با استفاده از حلال متانول 80 درصد انجام و محتوای گلابریدین به روش HPLC مورد مطالعه قرار گرفت. محتوای گلابریدین جمعیت‌های مختلف شیرین‌بیان از کمترین مقدار آن 41/0 (در جمعیت یاسوج) تا بیشترین مقدار : 87/22 (در جمعیت کاشمر) میلی‌گرم بر گرم وزن خشک متغیر بود. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین صفت گلابریدین با فسفر و محتوای آهک خاک در سطح یک درصد مشاهد شد. محتوای گلابریدین با ارتفاع از سطح دریا دارای همبستگی منفی و معنی‌داری در سطح پنج درصد بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای، 17 جمعیت شیرین‌بیان را در سه گروه اصلی قرار گرفتند. ارزیابی جمعیت‌ها از نظر گلابریدین تنوع بالایی را نشان داد که جمعیت‌های کاشمر، ایلام و بجنورد را می‌توان به عنوان جمعیت‌های برتر به منظور اهلی‌سازی و به‌نژادی گزینش و در صنایع غذایی و داروسازی بکار گرفت. تفاصيل المقالة

خیار تلخ (Momordica charantia L.) متعلق به تیره کدوئیان و بومی جنوب شرق آسیاست. میوه های گیاه برای درمان بیماری هایی نظیر دیابت، فشار خون بالا، چاقی، سرطان و ایدز استفاده می شود. موموردیسین و کارانتین دو ترکیب تری ترپنوئیدی موجود در این گیاه هستند که خصوصیات ضددیابتی قوی دارند. با توجه به اثرات مثبت خیار تلخ در درمان دیابت و به منظور بررسی سازگاری ارقام مختلف خیار تلخ، آزمایشی در سال زراعی 1397 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. در طول فصل رشد برخی از صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نظیر رنگیزه ها، میزان فنل کل (فولین-سیوکالتو)، فلاونوئید کل (رنگ سنجی آلومینیوم کلرید) و فعالیت آنتی اکسیدانی (DPPH) عصاره متانولی میوه، کربوهیدرات (روش فنل- سولفوریک اسید)، ویتامین ث (یدومتریک) و موموردیسین و کارانتین (HPLC) ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در میان ارقام مورد ارزیابی، رقم Vijay از محتوای فنولی (55/28 میلی گرم اکی والان گالیک‌اسید/گرم وزن خشک) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (42/69 درصد) بالاتری نسبت به سایر ارقام برخوردار بود. همچنین بیشترین میزان متابولیت های ثانویه موموردیسین و کارانتین (به‌ترتیب 182/0و 603/0 میلی گرم/گرم وزن خشک) در رقم Vijay و کمترین میزان آنها (به‌ترتیب 038/0 و 183/0 میلی گرم/گرم وزن خشک) در رقم Hybrid Baby Doll سنجش گردید. از طرفی بیشترین میزان ویتامین ث (2676 میکروگرم/100 میلی لیتر آب میوه)، اسیدیته کل (022/0 درصد) و مواد جامد محلول (53/5 شاخص بریکس) در رقم Jounpouri یافت شد. رقم Vijay که توانایی بیشتری در تجمع متابولیت های ثانویه داشت؛ رقم برتر جهت استحصال مواد موثره دارویی شناسایی گردید. تفاصيل المقالة

نعناع فلفلی یکی از مهمترین گیاهان دارویی است که به صورت گسترده در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور بررسی اثرات کودهای بیولوژیک نیتروکسین و تیوباسیلوس بر صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نعناع فلفلی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان با 16 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل نیتروکسین در 4 سطح (L.ha-1 6، 4، 2، 0) و تیوباسیلوس نیز در 4 سطح (kg.ha-1 8، 6، 4، 0) به همراه کود گوگرد به میزان kg.ha-1)300( بود. صفات مورد ارزیابی شامل عرض برگ، طول برگ، میزان کلروفیل، طول ساقه، تعداد شاخه ها، تعداد گل آذین، طول گل آذین، قطر ساقه، سطح برگ، غده های ترشحی، وزن تر و درصد اسانس بود. نتایج نشان داد که حداکثر شاخص سطح برگ، عرض برگ، طول برگ، تعداد شاخه، تعداد غده ترشحی و درصد اسانس در تیمار 6 کیلوگرم در هکتار تیوباسیلوس و 6 لیتر در هکتار نیتروکسین به دست آمد. حداکثر تعداد گل آذین در تیمار 4 لیتر در هکتار نیتروکسین و ارتفاع گل آذین در تیمار 4 کیلوگرم در هکتار تیوباسیلوس به همراه 6 لیتر در هکتار نیتروکسین به دست آمد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق به نظر می رسد که تیمار 6 کیلوگرم در هکتار تیوباسیلوس به همراه 6 لیتر در هکتار نیتروکسین می تواند برای افزایش عملکرد و میزان اسانس این گیاه دارویی پیشنهاد شود. تفاصيل المقالة

به منظور بررسی تأثیر عناصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز بر برخی خصوصیات گیاه دارویی گل‌گاوزبان باغی، آزمایشی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در دانشگاه زنجان در سال 1394 انجام شد. تیمارها شامل سطوح صفر(شاهد)، 3 و 6 در هزار عناصر آهن، روی و منگنز و در مجموع 15 تیمار بود. محلول‌پاشی عناصر ریزمغذی در دو مرحله ساقه دهی و گل‌دهی انجام گرفت. نتایج جدول مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین وزن هزار دانه و عملکرد دانه را تیمار محلول‌پاشی آهن+روی 3 در هزار داشت و بیشترین تعداد گل‌آذین مربوط به تیمار محلول‌پاشی روی+منگنز 3 در هزار بود. تیمار محلول‌پاشی آهن+روی+منگنز 3 در هزار بیشترین تأثیر را در محتوای کلروفیل برگ و آنتوسیانین گل داشت. تیمار محلول‌پاشی آهن+منگنز 6 در هزار بیشترین تأثیر را روی درصد روغن بذر داشت و تیمار محلول‌پاشی آهن+منگنز 3 در هزار بیشترین تأثیر را در میزان آنزیم پراکسیداز نشان داد. در مجموع نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کاربرد محلول پاشی عناصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز تأثیر کاملاً معنی داری روی صفاتی مانند عملکرد دانه، درصد روغن، وزن هزار دانه، محتوای کلروفیل و آنتوسیانین داشت. تفاصيل المقالة

به‌منظور ارزیابی اثر کاربرد‌برگی اسید سالیسیلیک، گلایسین بتائین و گاما آمینوبوتیریک اسید بر فعالیت آنتی-اکسیدانی آنزیمی وغیرآنزیمی گیاه دارویی کارلا (Momordica charantia L.) تحت شرایط تنش کم‌آبی آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح آبیاری (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) به‌عنوان فاکتور اصلی و دو سطح اسید سالیسیلیک (2 و 4 میلی‌مولار)، گلایسین بتائین (50 و 100 میلی‌مولار) و گاما آمینوبوتیریک اسید (گابا) (10 و 20 میلی‌مولار) به‌همراه شاهد به‌عنوان فاکتورهای فرعی به‌کار برده شدند. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش شدت تنش کم‌آبی به‌طور معنی‌داری میزان فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز، فعالیت آنتی‌اکسیدانی برگ و همچنین محتوای فنل و فلاونوئید کل و نیز فعالیت آنتی‌اکسیدانی میوه افزایش، ولی میزان ویتامین ث کاهش یافت. اثر متقابل رژیم آبیاری با تیمارهای مورد استفاده موجب افزایش معنی‌داری در صفات مورد اندازه‌گیری شد. بالاترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی برگ و میوه به ترتیب با کاربرد 4 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک و 100میلی‌مولار گلایسین در تنش کم‌آبی 75 درصد ظرفیت زراعی حاصل شد. با توجه به این‌که در این بررسی گیاهان تیمار شده با اسید سالیسیلیک، گلایسین بتائین و گابا در رژیم‌های آبیاری مختلف، نسبت به گیاهان شاهد از فعالیت آنتی‌اکسیدانی آنزیمی و غیرآنزیمی بالاتری برخوردار بودند، لذا به نظر می‌رسد کاربرد این مواد می‌تواند در ایجاد مقاومت به تنش کم‌آبی گیاه کارلا موثر باشد. تفاصيل المقالة