هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه آموزشی ضد‌قلدری تلفیقی و تعیین اثربخشی آن بر کاهش ‌قربانی‌شدن دانش‌آموزان دوره اول متوسطه شهر سنندج در سال تحصیلی 95-94 بود. روش تحقیق از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون و گروه گواه بود. بدین منظور دو مدرسه با روش نمونه‌گیری هدفمند یکی به عنوان گروه آزمایشی و یکی به عنوان مدرسه گروه کنترل انتخاب شدند. سپس یک برنامه جامع ضد‌قلدری با جلسات مشخص برای هر کدام از گروه‌های عوامل اجرایی مدرسه، معلمان، دانش‌آموزان و والدین تدوین شد. بعد از آن فرم ایرانی پرسشنامه ‌قربانی‌شدن (B.V.S) به عنوان پیش آزمون برای تمامی دانش‌آموزان دو مدرسه اجرا و سپس برنامه در مدرسه آزمایشی به صورت جداگانه برای هر کدام از گروه‌‌های مذکور آموزش داده شد و در پایان پس‌آزمون دوباره به اجرا در آمد. داده‌های بدست آمده با روش تحلیل کوواریانس و با نرم‌افزارSPSS مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها حاکی از اثر بخشی برنامه ضد‌قلدری، بر کاهش ‌قربانی‌شدن در هر سه بعد کلامی، عاطفی و جسمانی دانش‌آموزان مدرسه آزمایشی بود(05/0>P). هر چند این اثربخشی بر قربانی‌شدن کلامی و جسمانی اندکی بالاتر از ‌قربانی‌شدن عاطفی بود. با توجه به این یافته‌ پیشنهاد ‌‌‌‌‌‌می‌شود که اجرای برنامه‌‌های ضد‌قلدری به صورت جامع در سطح مدارس کشور مدنظر مسئولان آموزش و پرورش قرار گیرد. تفاصيل المقالة