اندرزنامه‌نویسی و تعلیم در ادبیات، سنتی است که سابقۀ آن به ایران باستان می‌رسد. نقل تجارب عملی و حِکَم در قالب کلمات قصار، ضرب‌المثل و حکایات، در آن دوره به‌صورت گسترده رایج بوده است. این میراث گسترده به‌صورت‌های مختلف به دورۀ اسلامی منتقل شد و رفته‌رفته با عناصر اسلامی درآمیخت و بنا بر اقتضائات این دوران دچار تحولاتی شد. قابوس‌نامه یکی از اولین و مهم‌ترین متون اندرزنامه‌‌ای در ادبیات فارسی است که در مسیر این انتقال و تحولات قرار دارد. این مقاله در پی آن است تا با بررسی سبک و درون‌مایۀ قابوس‌نامه و مقایسۀ آن با اندرزنامه‌های پیشین و برخی اندرزنامه‌های معاصرش، آشکار کند این اثر چه نسبتی با سنت اندرزنامه‌نویسیِ پیش و پس از خود دارد. بررسی‌ها نشان داد بر اساس تعلق خاطر آل زیار و نویسندۀ قابوس‌نامه به ایران باستان و آشنایی این نویسنده با زبان پهلوی، این اثر در سبک و محتوا، قرابت بسیاری به سنت اندرزنامه‌نویسی پیشین دارد. برخلاف این امر صبغۀ اسلامی آن در مقایسه با اندرزنامه‌های معاصرش اندک و دور از انتظار است. ازاین‌رو قابوس‌نامه حامل میراث اندرزنامه‌‌ای پیشینیان در ادبیات فارسی است و مؤلفه‌ها و عناصر آن را در دوران اسلامی نمایندگی می‌کند. تفاصيل المقالة

شناسایی و بررسی انواع منابعِ حاویِ خوارق‌ عادات صوفیه چکیده خوارق عادات و کرامات از اصطلاحات و مفاهیم رایج در گسترۀ عرفان و تصوف است و مباحث گوناگون آنها در بسیاری از متون عرفانی و منابع اهل تصوف از گذشتۀ دور مطرح شده است. این مفاهیم همچنین در ادبیات فارسی بسیار به کار رفته است. از این رو شناخت مباحث مرتبط با آنها ضروریست. تحقق این شناخت منوط به مقدماتی است که منبع ‌شناسی یکی از آنهاست. بنابراین در این مقاله با نظر به انواع متون عرفانی در دوران‌های مختلف، منابع حاوی خرق عادات و کرامات صوفیه در قالب سه گروه تقسیم‌ بندی و بررسی شده است. گروه اول منابعی هستند که عمدتاً مباحث نظری خوارق عادت، در آنها مطرح شده است. گروه دوم اغلب مصادیق کرامات عده‌ای از بزرگان صوفیه را در خود دارند و گروه سوم فقط حاوی انواع خوارق عادات یکی از مشایخ و سران صوفیه هستند. تفاصيل المقالة

در متون صوفیه، به بسیاری از پدید‌ه‌ها و حالات در راه رسیدن سالک به مقصد نهایی طریقت، یعنی حقیقت، به چشم حجاب نگریسته شده است. در این مقاله، نوع تلقی از خوارق عادات صوفیه در این متون بررسی و تحلیل شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که سه نگرش یا رویکرد به خوارق عادات وجود دارد: رویکرد شریعت‌مدارانه، رویکرد عرفانی و رویکردی که اغلب از دید ناظر بیرونی در پی استنباط، کشف و توضیح هر چه بیشتر کرامت و کارکردهای گوناگون آن است. رویکرد اول به دنبال هماهنگی کرامات با معجزه است و کارکردی همچون کارکرد معجزه، یعنی تأیید رسالت برای آن قائل است. در نگرش دوم، غالباً کرامت حجاب راه انگاشته شده و سالک از آن برحذر داشته شده‌ است. صاحبان رویکرد سوم، عمدتاً تلقی مثبت از این پدیده دارند و به دور از آرمانگرایی، با توجه به واقعیت احوال صوفیه، به توجیه کرامت و توصیف کارکرد‌های آن پرداخته‌اند. تفاصيل المقالة