به نام خدا چکیده : مضامین دیوان ناصرخسرو آمیخته با حسرتی عمومی و همیشگی هستند. مسألۀ این پژوهش چرایی غلبه غم و غم‌گرایی در دیوان اشعار اوست. بدین منظور به روش توصیفی تحلیلی مضامین دیوان این شاعر بررسی و تحلیل شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که برجسته‌ترین مسبب گرایش او به حزن و اندوه، اوضاع اجتماعی و سیاسی آشفتۀ عصر بوده است. آشفتگی‌هایی از قبیل فساد، استبداد و کژروی‌های حکام، انحرافات و ریاکاری‌های منفعت‌جویانۀ فقها در موازات بی‌خبری‌های عوام سبب گشته‌ است ضمیر پرسشگر و روح ناآرام ناصرخسرو آزرده و به غم‌گرایی متمایل شود. یکی از پیامدهای مهم این شرایط، بدبینی ناصرخسرو به کلیت زندگی و به‌تبع آن شکل‌گیری نوعی غم‌گرایی افراطی و زاهدانه در ضمیر او بوده است. او همچنین در خلال شکایات، گاه با ایجاد فضاهای ملی‌گرایانه اما تاریک و حزن‌آلود، غم‌گرایی را عامدانه به‌مثابۀ ابزاری برای تحریک مخاطبان به اصلاح انحرافات اجتماعی به کار گرفته است. تفاصيل المقالة