با تامل و اندیشیدن درباره حال و مقام در عرفان و تصوف در می‌یابیم که عارفان زیادی افکار تصوف و اصطلاحات عرفانی و گفتار مشایخ را با ذوقیات شعری خود آمیخته‌اند و در قالب نظم درآورده‌اند. در کل می‌توان گفت که تصوف جنبه عملی عرفان است و صوفی از طریق سیر و سلوک و کسب مقامات و نیل به احوال به مشاهده می‌رسد و حق را به دیده دل می‌بیند و طریق تصوف بهترین راه معرفت حق است و صوفیان بهترین طبقه از مردم هستند و حال ذوقی آنها نیکوترین احوال است. حال احساساتی که نفس سالک صوفی را پر می‌سازد و آن از بخشش و کرم خداوندی است؛ مقام ایستگاهی از عبادات و مجاهدات است که بنده در مقابل پیشگاه خداوندی می‌ایستد و از همه قطع امید می‌کند تا به او بپیوندند. تفاصيل المقالة