مقایسۀ وجه فعل در گویش‌های «کُردی فیلی» و «کُردی کَلهُری» از گویش‌های کردی جنوبی

الموضوعات :

سکینه آزادی ¹

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 26 الأحد , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 26 الأحد , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: زبان کردی, گویش کلهری, کردی جنوبی, وجه فعل, گویش فیلی,

ملخص المقالة :

زبان کردی، زبان میلیون‌ها نفر از ساکنان زمین است. کرمانجی، سورانی (کرمانجی جنوبی)، اَورامی- گورانی و کردی جنوبی، گویش‌های اصلی زبان کردی هستند که زیرگویش‌ها و لهجه‌های متعددی دارند. کردی جنوبی، گویش مناطق کرمانشاه و ایلام است که در بخش کرمانشاهی، گویش‌هایی همچون کلهری، جافی، اورامی و غیره دارد و کردی ایلامی (کردی فیلی)، زبان رایج ساکنان استان ایلام و مناطقی از کشور عراق مانند مَندَلی و خانقین است. کَلهُری، خِزِلی، اَرکَوازی، مَلِکشاهی و غیره، سایر گویش‌های ساکنان استان ایلام را شکل می‌دهد. در پژوهش حاضر با هدف کشف و شناسایی گوشه‌ای از قواعد دستوری گویش‌های کردی جنوبی، وجه فعل در دو گویش‌ کلهری و فیلی (ایلامی) به شیوۀ توصیفی _ تحلیلی، بررسی و مقایسه شده است. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد که در قواعد دستوری این گویش‌ها به علّت خویشاوندی، شباهت‌های بسیار و در عین حال، تمایزهایی وجود دارد و عمدۀ این تمایزها در شناسه‌ها و هنگام صرف افعال، در صیغه‌های دوم شخص مفرد و سوم شخص مفرد خود را نشان می‌دهد.

المصادر:

• احمدی‌خواه، مهدی. (1394). له هزاره‌ی گیسد، ایوان: مهدی احمدی‌خواه.


• ارژنگ، غلامرضا. (1374). دستور زبان فارسی امروز، تهران: قطره.


• افشار، طاهره و زارعی، سروش. (1395). «بررسی افعال مرکّب در گویش کلهری زبان کردی با تکیه بر آثار ادبی معاصر»، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 3(15)، 41-54.


• اکبری، منوچهر و ولی‌پور، مونا. (1395). «نقد و تحلیل انواع وجه فعلی در فارسی»، نشریۀ ادب فارسی. 6(1)، 1-15.


• انوری، حسن و احمدی­گیوی، حسن. (1390). دستور زبان فارسی 2، ویرایش چهارم، تهران: فاطمی.


• بهادری، محمدجلیل. (1395). لیسک زه­رین: بررسی محتوایی و ساختاری شعر کردی ایلام، ایلام: رامان.


• پالیزبان، کرم‌الله. (1391). «بررسی دستگاه فعل و قابلیت‌های ساخت­واژی گویش کردی ایلام»، فرهنگ ایلام، ش 34 و 35.


• پرون، عزّت­الله. (1393). ئاگر له سه­رم سه­رچووپی کیشی (مجموعه شعر کردی)، چاپ دوم، ایلام: زانا.


• خزلی، مسلم و آزادی، سکینه. (1396). «ساختار فعل در گویش خزلی»، فرهنگ ایلام، 18(54-55)، 133-151.


• (1397). «جستاری در قواعد صرفی و نحوی گویش کردی جنوبی (با بررسی موردی سه زیرگویش خزلی، لکی و کلهری)»، فصلنامه ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 8(2)، 39-62.


• خیامپور، عبدالرسول. (1388). دستور زبان فارسی، چاپ چهاردهم، تهران: ستوده.


• درخشنده، صیدمحمد و سارایی، ظاهر. (1390). میرکان، ایلام: زانا.


• رشید یاسمی و دیگران. (1373). دستور زبان فارسی پنج استاد، زیر نظر سیروس شمیسا، چاپ اول، تهران: فردوس.


• رشیدی، محمدرضا. (1390). کوولای ته­نیایی (شعر کوتاه کردی)، ایلام: زانا.


• رنجبر، وحید. (1394). دستور زبان کردی، تهران: هرمس.


• سلگی، حسین و بختیاری، رحمان. (1390). «بررسی ریشه­شناختی چند فعل هورامی»، پژوهش‌های زبانی، 2(2)، 57-75.


• شیری، علی‌اکبر. (1382).« صرف فعل در گویش ایلامی»، فرهنگ ایلام. ش 15. صص 148-154.


• عبادتیان، سعید. (1399). ئه­وریشم زامه­گان،کرمانشاه: دیباچه.


• قریب، عبدالعظیم. (1338). دستور زبان فارسی به اسلوب السنۀ مغرب زمین، چاپ سی­ام، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.


• کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و ثباتی، الهام. (1393). «فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری». جستارهای زبانی، 5(1)، 191-222.


• کریمی، یادگار و نقشبندی، زانیار. (1390). «ساخت‌های فعلی استمراری- تأکیدی در گویش هورامی»، پژوهش‌های زبانی، 2(1)، 83-100.


• مشکور، محمدجواد. (بی تا). دستورنامه؛ در صرف و نحو زبان پارسی، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.


• مشکوۀالدینی، مهدی. (1366). دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتاری، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.


• منصوری جمشیدی، حشمت.(1393). به­یان ده ئاسوو (طلوعی در افق)، تصحیح محمدجلیل بهادری. ایلام: رامان.


• میلانی، جبار و کریمی ­دوستان، غلامحسین. (1395). «ساختار موضوعی افعال دو مفعولی در کردی هورامی». زبان فارسی و گویش‌های ایرانی. 1(2)، 68-91.


• ناتل­ خانلری، پرویز. (1352). دستور زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.


• __________ . (1395). تاریخ زبان فارسی، ج 2، چاپ دهم، تهران: فرهنگ نشر نو.


• وحیدیان کامیار، تقی و عمرانی، غلامرضا. (1386). دستور زبان فارسی، چاپ دهم، تهران: سمت.


• وفایی، عباسعلی. (1395). دستور زبان فارسی 1، چاپ یازدهم، تهران: سمت.


• Portner, Paul (2009), Modality, Oxford, Oxford University Press.