معرفی منظومۀ بلوچی «مَکُّران» روانبُد و تطبیق آن با «حیدربابا»ی شهریار

الموضوعات :

عبدالغفور جهاندیده ¹

1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران.

تاريخ الإرسال : 06 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 22 الخميس , شوال, 1442 تاريخ الإصدار : 22 الخميس , شوال, 1442

الکلمات المفتاحية: شهریار, ادبیات تطبیقی, عبدالله روانبُد, منظومۀ مکّران, منظومۀ حیدربابا,

ملخص المقالة :

ادبیات بلوچی قدمت زیادی دارد و در دورۀ معاصر رشد چشمگیری داشته است؛ اما به دلایل گوناگون، نسبت به ادبیات اقوام دیگر ایرانی؛ مانند آذری ها، کردها و گیلک ها گمنام مانده است. شعر و شاعری جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بلوچ ها بوده است و بنا بر همین پیشینه، شعر همچنان طرف‌داران و علاقه ‌مندان بسیاری دارد. منظومۀ مکّران سرودۀ عبدالله روانبُد، پرطرف‌دارترین و مشهورترین شاعر بلوچ در بلوچستان ایران است. این شاعر دوزبانه، به فارسی و بلوچی شعر سروده و مهم ترین و پرآوازه‌ ترین شعر ایشان، منظومۀ مکّران است، این منظومه به زبان بلوچی و در قالب سنّتی بلوچی و بحر عروضی رجز سروده شده است. شهرت این منظومه بیشتر مدیون خنیاگران یا به‌اصطلاحِ بلوچی، پهلوانان است. این منظومه، دائرةالمعارف کوچکی از شناخت سرزمین بلوچستان، به‌ویژه مکّران و مردمان آن است. این اثر منظوم از شاهکارهای ادبیات معاصر بلوچی به شمار می‌ آید و در اوج بلاغت و فصاحت است. شاعر در این منظومه از فرهنگ، رسوم، احوال گذشته، زیبایی های سرزمین بلوچستان، از اصالت و مردانگی های قوم بلوچ، حسرت دوران گذشتۀ این قوم و پایبندی به اخلاق و دین سخن می‌ گوید. این منظومه در بسیاری از جهات با منظومۀ تُرکی حیدربابای شهریار قابل‌مقایسه است. این مقاله نخست به معرفی و بررسی ساختاری و درون مایۀ منظومۀ مکّران، سپس به تطبیق آن با منظومۀ حیدربابای شهریار می پردازد.

المصادر:

• آرین­ پور، یحیی. (1376). از نیما تا روزگار ما، تهران: انتشارات زوار


• بهجت تبریزی، شهرزاد. (1386). «شهریار ملک ادب»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 11(5)، 111-110.


• ذبیحی، مرتضی. (1376). فرهنگ عامه در اشعار فارسی شهریار، اراک: انتشارات ذره­بین.


• رامپوری، غیاث­الدین .(1375). غیاث­الغات، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.


• روانبُد پیشنی، عبدالله. (1396). منظومۀ مکّران، مقدمه و ترجمه و توضیح: عبدالغفور جهاندیده، تهران: انتشارات شیخ شرفی.


• شاه­ حسینی، ناصرالدین. (1368). شناخت شعر، چاپ دوم، تهران: موسسۀ نشر هما.


• شریفی، محمد.(1388). فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ سوم، تهران: فرهنگ نشر نو-انتشارات معین.


• شریفیان، مهدی. (1386). «بررسی فرایند نوستالژی در اشعار سهراب سپهری»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، 5(8)، 72-51.


• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: انتشارات سخن.


• شوکتی، آیت. (1399). «حیدربابا، ترجمان غریبانگی شهریار»، فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 10(3)، 110-87.


• شهریار، محمدحسین. (1377). سلام بر حیدربابا، ترجمۀ کریم مشروطه ­چی، تهران: انتشارات دنیا.


• شهریار، محمدحسین. (1386). حیدربابا، ترجمۀ میر صالح حسینی، تهران: نشر جمهوری.


• محمدی، حسنعلی. (1372). شعر معاصر ایران (از بهار تا شهریار)، ج2، قم: بی­نا.


• میرصادقی، میمنت. (1385). واژه­نامه هنر شاعری، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.