بررسی فرایند تضعیف در گویش سیرجانی: واجشناسی خودواحد
الموضوعات :سید فرید خلیفه لو 1 , طاهره عزت آبادی پور 2
1 - استادیار زبان شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
2 - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
الکلمات المفتاحية: گسترش, قطع, فرایندهای تضعیف, گویش سیرجانی, واج شناسی خودواحد,
ملخص المقالة :
در واج شناسی خودواحد، گلداسمیت (1976) بازنمایی واجی را از حالت خطی به‌صورت غیرخطی در زبان های نواختی بسط داد. به دلیل غیرخطی بودن و وجود ساختار لایه ای در این دیدگاه، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به توصیف و تحلیل برخی از فرایندهای واجی تضعیف براساس تقسیم بندی (کول، 2007) در مورد این فرایند؛ نظیر سایشی شدگی، همگونی و حذف و همچنین بررسی این فرایندها بر طبق اصول واج شناسی خود واحد؛ یعنی گسترش و قطع (مک کارتی، 1988) در گویش سیرجانی می پردازد. روش مورد استفاده در این پژوهش به‌صورت توصیفی-تحلیلی است. به این منظور، چهل گویشور با جنسیت، سن، تحصیلات و شغل های مختلف از مناطق متعدد شهرستان سیرجان انتخاب شدند و با استفاده از ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با آن ها داده‌های زبانی جمع آوری گردید. سپس داده های جمع آوری شده، با استفاده از الفبای IPA آوانویسی و فرایندهای واجی موجود در آن ها استخراج و طبقه بندی شدند. سرانجام قواعد واجی به کار رفته در پیکرۀ زبانی بر اساس واج شناسی خودواحد توصیف و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد اعمال فرایند گسترش در گویش سیرجانی به صورت فرایندهای سایشی شدگی همخوان های انسدادی، همگون‌سازی جایگاه تولید و واک داری رخ می دهد. همچنین، فرایند قطع فقط در قالب حذف همخوان تحقق می یابد.
1- بختیاری، علی اکبر.(1379). سیرجان در آئینۀ زمان، کرمان: کرمانشناسی.
2- پرمون، یدالله.(1376). نظام آوایی گونۀ کرمانی از دیدگاه واج شناسی جزء مستقل و زایشی، پایان نامۀ کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه علامۀ طباطبایی.
3- _________.(1388). «واکه کاهی در گویش کرمان»، مجله نامه پژوهشگاه میراث فرهنگی، ویژه نامه زبان شناسی، 1(1)، 25-12.
4- پوراصفهانی، آیدا و فاتحیان، طیبه.(1389). «بررسی فرایندهای واجی در گونۀ مشهدی براساس واجشناسی خودواحد»، مجموعۀ مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، 1647-1678.
5- خلیفه لو، سیدفرید و دلارامیفر، منصوره. (1394).«خوشۀ دو همخوانی آغازین در گویش سیستانی از دیدگاه واج شناسی خودواحد»، فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش های غرب ایران، 1(8)، 62-39.
6- سریزدی، محمود، (1382). نامۀ سیرجان (واژه ها و اصطلاحات لهجۀ سیرجان)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آگاه.
7- شهیدی، اشرف السادات و روشن، بلقیس.(1396). توصیف زبان شناختی گونۀ زبانی شهرستان سیرجان، تهران: امیدانقلاب.
8- صادقی، وحید.(1379). تجزیه و تحلیل فرآیندهای واجی در گویش فارسی تهرانی براساس واجشناسی خودواحد، پایان نامۀ کارشناسیارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
9- عزت آبادی پور، طاهره و شهیدی، اشرف السادات.(1398). «فرایند سایشی شدگی در گونۀ زبانی سیرجانی: واج شناسی زایشی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 5(2)، 66-47.
10- فرهادی، مرتضی.(1378). موزه های بازیافته، کرمان: کرمانشناسی.
11- کردزعفرانلوکامبوزیا، عالیه.(1379). واج شناسی خودواحد و کاربرد در فرایندهای واجی زبان فارسی، پایان نامۀ دکتری زبان شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
12- _______________.(1385). واج شناسی رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: سمت.
13- مؤیدمحسنی، مهری.(1381). گویش مردم سیرجان: مجموعۀ لغات و اصطلاحات و ضرب‌المثل ها، کرمان: کرمانشناسی.
14- _______________.(1386). فرهنگ عامیانۀ سیرجان، کرمان: کرمانشناسی.
15- مهدوی، فرشته.(1389). «بررسی همگونی واجی در گونۀ اصفهانی براساس نظریۀ خودواحد». مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، 2066-2053.
16- میکده، اعظم.(1395). «فرایندهای واجی همخوانی در گونۀ فریمانی بر پایۀ واج شناسی خودواحد». نشریۀ ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 19 (40)،346-321.
17- وثوقی رهبری، علی اکبر.(1376). تاریخ سیرجان همراه با جغرافیای تاریخی و سیرجان شناسی، کرمان: کرمان شناسی.
18- Goldsmith, John A. )1976). An Overview of Autosegmental Phonology. Linguistics Analysis. pp: 23-68.
19- Goldsmith, John, A,)1981). Autosegmental and Metrical Phonology, Oxford: Basil Blackwell.
20- Halle, Morris, (1992). The Russian declension: An illustration of distributed morphology. To appear in The organization of phonology: Features and domains, CSLI, Stanford University.
21- Hardcastle, William. J, & Laver, John, (1997). The Handbook of Phonetic Sciences, Blackwell.
22- Haruka, Fukazawa. (1999), Theoretical Implications of OCP Effects on Features in Optimality Theory, PhD dissertation, University of Maryland.
23- Kenstovicz, Michael & Kisseberth, Charles, (1997). Generative Phonology, New York: Academic Press.
24- Kenstowicz, Michael, (1994). Phonology in Generative Grammar, Oxford: Blackwell Publishers.
25- Kul, Małgorzata )2007(, The Principle of Least Effort With in the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English,D.dissertation. Poznan, Adam Mickiewicz Universiry.
26- McCarthy, John J. (1988). »Feature geometry and dependency: a review«, Phonetic, 43, 84-108.
_||_