بررسیِ فرایندهای واجیِ «حذف»، «ابدال»، «قلب» و «اضافه» در گونۀ طبسی

الموضوعات :

شیماء جعفری دهقی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت، سیستان و بلوچستان، ایرانشهر، ایران.)
فاطمه غریب زاده ² (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌های باستانی ایران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولایت، سیستان و بلوچستان، ایرانشهر، ایران.)

تاريخ الإرسال : 20 الأربعاء , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 11 الأحد , جمادى الثانية, 1442 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442

الکلمات المفتاحية: قلب, فرایندهای واجی, حذف, ابدال, گونۀ طبسی,

ملخص المقالة :

چکیدهگونۀ طبسی گونۀ رایج در طبس، یکی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی است. در مقالۀ حاضر، هدف بررسی برخی فرایندهای واجی در این گونه است. داده‌های پژوهش به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای و از طریق مصاحبه با ده گویشور ساکن در این شهرستان در محدودۀ سنی30 تا 80 سال گردآوری شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که به‌طورکلی فرایندهای حذف، ابدال، قلب و اضافه از جمله فرایندهای واجی در این گونه است. همچنین سایر فرایندهای واجی از جمله همگونی نیز در این گونه نیز مشاهده شد. در گونۀ طبسی حذف صامت‌های پایانی /d/، /m/، /n/،/t/،/k/، /z، حذف مصوت پایانی y]]، آوردن یک مصوّت در ابتدای خوشۀ صامت، ابدال گروه آوایی ān]] و ām]] به u(n)]] و um]]، ابدال دو واج āb]] و ab]] و af]] و āy]] و āv]] به مصوّت مرکّب əw]] ازجمله فرایندهای واجی است. بدون شک بررسی و توصیف گونه‌ها و گویش‌های ایرانی به شناخت هرچه بیشتر ما از آن ها خواهد انجامید.

المصادر:

1-  آرلاتو، آنتونی.(1384). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی، ترجمۀ یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2- امینی، محمود.(1385).جغرافیای تاریخی شهرستان طبس، یزد: نیکوروش

3- ارانسکی، یوسیف میخائیلوویچ.(1378). زبان‌های ایرانی، ترجمۀ علی اشرف صادقی، تهران: سخن

4- باقری، محمد.(1396).طبس‌پژوهی، بیست و هفت جستار دربارۀ تاریخ و تمدن طبس، مشهد: آبی

5- باقری، مهری. (1378). مقدمات زبان‌شناسی، تهران: نشر قطره

6- بهار، محمدتقی.(1388). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات زوار

7- بی‌جن‌خان، محمود.(1384). واج‌شناسی: نظریۀ بهینگی، تهران: انتشارات سمت

8- جلیلی، محمود.(1389). بررسی گویش طبس گلشن، مشهد: دستور

9- حق‌شناس، علی‌محمد. (1393). آواشناسی(فونتیک)، چاپ پانزدهم، تهران: آگه

10- زمردیان، رضا.(1379). گردآوری و توصیف گویش‌ها، مشهد: دانشگاه فردوسی.

11- قلی‌فامیان، علیرضا و وحید بصیرت.(1393). «تحلیل فرایندهای آوایی گویش گیلکی بر مبنای اطلس زبانی»، فصلنامۀ زبان‌پژوهی، سال 6، شمارۀ 4، پیاپی 13،صص 91-109.

12- صمصامی، شیرین و محمدرضا عطاری.(1390). فرهنگ واژگانی گویش طبس، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.

13- کلباسی، ایران.(1370). فارسی اصفهانی، چاپ اول، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

14- مشکوۀالدینی، مهدی.(1385). ساخت آوایی زبان، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

15- نجفیان، آرزو.(1391). زبان‌ها و گویش‌های خراسان، تهران: نشر کتاب مرجع.

منابع لاتین

1-Crystal, D. (1980), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Cambridge: Cambridge Press 

2-Odden, D. (2005), Introducing Phonology, Cambridge: Cambridge Press