فرایند تغییرات واجی در انتقال از زبان پهلوی به لکی

الموضوعات :

یوسف علی بیرانوند ¹ (دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان)
سعید زهره وند ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان)

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , جمادى الثانية, 1440 تاريخ التأكيد : 09 الأحد , شعبان, 1440 تاريخ الإصدار : 28 الخميس , رمضان, 1441

الکلمات المفتاحية: زبان پهلوی, زبان های ایرانی, زبان لکی, دگرگونی های واجی,

ملخص المقالة :

زبان لکی از جمله زبان های به جا مانده از زبان پهلوی است و بیشتر زبان وران آن در لرستان، کرمانشاه، ایلام و همدان زندگی می کنند. با گذشت زمان معمولاً واژه ها دچار دگرگونی هایی در ساختار می شوند. زبان لکی نیز در انتقال از پهلوی تغییراتی در واج ها و واژه های آن به وجود آمده است. هدف این پژوهش، آن است تا فرایند تغییر واژه های پهلوی- لکی را از دیدگاه تغییر واج ها و جایگاه و شیوۀ ادای واج ها از نظر تغییر در واژه های مشترک بررسی گردد و به این سؤالات پاسخ داده شود: 1- تغییرات واج ها در فرایند انتقال از پهلوی به لکی کدامند؟ 2- آیا جایگاه و شیوۀ ادای واج ها در تغییر آن‌ها به واج های دیگر، نقش داشته است؟ پس از بررسی، این نتایج به دست آمد: در انتقال واژه‌ها از پهلوی به لکی، تغییرات واجی شامل پنج فرایند کاهش، افزایش، جا‌به‌جایی، ادغام و ابدال بوده است. در این میان، تغییرات فرایند ابدال از همه بیشتر است. کاهش واجی در سه جایگاه آغاز، میان و پایان واژه ها دیده می شود. جا‌به‌جایی واج ها تنها در بین واج های a-r و š-s وجود دارد. همچنین با تکیه بر آمار این پژوهش می توان گفت جایگاه و شیوۀ ادای واج ها نقش مؤثری در تغییر آن‌ها داشته است. روش کار در این مقاله استخراج واژه‌های مشترک از فرهنگ های پهلوی و مقایسۀ آن‌ها با واژه‌های لکی از نظر واجی بوده است.

المصادر:

 کتاب­ ها

-امان الهی بهاروند، سکندر، (1385)،  قوم لر، تهران: انتشارات آگاه.

- ایزدپناه، حمید، (1367)، فرهنگ لکی، تهران: موسسه فرهنگی جهانگیری.

-باقری، مهری، (1382)، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر قطره.

- باقری، مهری، (1380)، واج شناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: نشر قطره.

- حق شناس، علی محمد، (تهران)، آواشناسی،تهران: انتشارات آگاه.

- رضایی باغ بیدی، حسن، (1385)، راهنمای زبان پارتی، تهران: انتشارات ققنوس.

- رضایی باغ بیدی، حسن، (1380). معرفی زبان­ ها و گویش ­های ایران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه گویش ­شناسی.

- صفوی، کوروش، (1368)، آشنایی با تاریخ زبان ­های ایرانی، تهران: انتشارات پژواک کیهان.

- عالی پور خرم آبادی، کامین، (1384)، دستور زبان لکی، ضرب المثل­ ها و واژه­ نامه، خرم ­آباد: انتشارات افلاک.

- عبدی، رضا، (1391)، درآمدی بر هستی شناسی زبان لکی، خرم­ آباد: انتشارات سیفا.

- عسکری عالم، علیمردان، (1384)، فرهنگ واژگان لکی به فارسی، خرم­آباد: انتشارات افلاک.

- ثمره، یدالله، (1364)، آواشناسی زبان فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

- فالک، جولیا اس، (1372)، زبان­ شناسی و زبان، ترجمۀ خسرو غلامعلی ­زاده، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

- فره ­وشی، بهرام، (1381)، فرهنگ زبان پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- فره ­وشی، بهرام، (1381)، فرهنگ فارسی به پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- لازار، ژیلبر، (1384)، شکل­ گیری زبان فارسی، ترجمۀ مهستی بحرینی، تهران: انتشارات هرمس.

- کیانی کولیوند، کریم، (1390). فرهنگ کیان، خرم ­آباد: انتشارات سیفا.

- مکنزی، دیونیل نیل، (1379)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

- میرچراغی، فرهود، (1369)، بررسی ساختمان گویش لکی خواجوندی کلاردشت، تهران: نشر پرهام.

- ناتل خانلری، پرویز، (1365)، تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.

 مقالات

-  انونبی، جان اریک، (1394)، «کردی یا لری؟ هویت مورد مناقشۀ لکی در استان لرستان ایران»، ترجمۀ یوسف­علی بیرانوند، اولین همایش ملی ایران‌زمین، بهار، صص 143- 130.

- پیری، تیمور، (1383)، «گویش لکی ایلام و جایگاه زبانی آن»، نشریۀ فرهنگ ایلام، شمارۀ 18 و 19، تابستان و پاییز، صص 114-122.

- فاروقی هندوالان، جلیل الله (و همکاران) (1389)، «توصیف گویش گیوی در مقایسه با زبان پهلوی»، مجلۀ زبان‌شناسی و گویش ­های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ دو، بهار و تابستان، صص 138- 121.

- محمد ابراهیمی جهرمی، زینب؛ مرادخانی، سیمین، (1387)، «پسوندهای فعلی گویش لکی هرسینی»، نشریۀ نقد زبان و ادبیات خارجی، دورۀ اول، پاییز و زمستان، صص 113- 91.

- مصریان، علی؛ کلهر، آذر، (1387)، «واژه­هایی از زبان لکی اسکنانی»، نشریۀ گویش‌شناسی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دورۀ پنجم، صص 148- 126.

- میرزایی، جعفر؛ قیصوری، عامر، (1385)، «واژه ­ها و اصطلاحات کشاورزی در گویش لکی»، نشریۀ گویش­ شناسی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دورۀ سوم، شمارۀ یک و دو، زمستان، صص 162- 146.