واکاوی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری
الموضوعات :حمید رضایی 1 , ابراهیم ظاهری عبدوند 2
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، ایران
الکلمات المفتاحية: خداوند, پیامبر(ص), اشعار عامیانۀ بختیاری, مؤلفه‌های دینی, سوگ‌سروده,
ملخص المقالة :
شعر عامیانه، نقش مهمی در بازنمایی و نهادینه کردن هویّت، به‌خصوص هویّت دینی در فرهنگ بختیاری دارد. در این پژوهش، به بررسی مؤلفه‌های دینی در اشعار عامیانۀ بختیاری (کودکانه‌ها، اشعار مربوط به عروسی و سوگ سروده‌ها) با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته شده تا تصویری که از مفاهیم دینی در این اشعار بازتاب یافته است و کارکرد این مفاهیم در فرهنگ بختیاری مشخص شود. همچنین بررسی شده است که مؤلفه‌های دینی در کدامیک از اشعار مذکور، بیشتر بازتاب یافته است و چه تفاوتی در این زمینه دیده می‌شود. نام خداوند، پیامبر(ص)، حضرت علی (ع)، امام رضا(ع)، امامزادگان، قیامت، زیارت، کعبه، مشهد، کربلا، نماز، قرآن و مُهر، از مهمترین مؤلفه‌های دینی بازنمایی شده در این اشعار هستند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد در اشعار کودکانه، به صورت غیرمستقیم، کودک را ابتدا با صفات جمالی خداوند آشنا می‌کنند و به او آموزش می‌دهند که برای حل مشکلات، باید به خداوند توکل کرد و به پیامبر و امامان متوسل شد. در اشعار مربوط به عروسی بیشتر از اعتقادت مذهبی عروس و داماد سخن گفته‌می‌شود و این‌که خداوند و ائمه، رفع‌کنندۀ بلاها هستند. در سوگ‌سروده‌ها، بیشترین تنوع و بازتاب مؤلفه‌های دینی را می‌توان یافت. در این نوع، همواره هم از اعتقادات دینی شخص متوفی سخن گفته و هم از خداوند خواسته شده است مشکلات و بیماری‌ها افراد را برطرف کند.
کتاب ها
- آزاد ارمکی، تقی(1393)، جامعه شناسی خانوادۀ ایرانی، چاپ پنجم، تهران: سمت.
- اعزازی، شهلا (1389)، جامعه شناسی خانواده، جاپ هفتم، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- حسین پور، علی(1391)، فرهنگ و ادبیات کودکان بختیاری، شهرکرد: نیوشه.
- حنیف، محمد(1386)، سور و سوگ در فرهنگ عامه لرستان و بختیاری، تهران: نشر آینده.
- خرمشاهی، بهاءالدین(1389)، قرآن پژوهشی(1)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- رکنی یزدی، مهدی(1375)، برگزیدۀ کشف الاسرار میبدی، چاپ دوم، تهران: سمت.
- سیپک، پیری(1384)، ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، چاپ اول، تهران: سروش.
- شفقی، مریم، دادرس، مهدی(1396)، موادی برای مطالعۀ گویش بختیاری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- شعاری نژاد، علی اکبر(1390)، ادبیات کودکان، چاپ بیست و هفتم، تهران: اطلاعات.
- عبدی، عباس(1393)، مقدمه ای بر پژوهش در جامعه شناسی خانواده در ایران، چاپ اول، تهران: نشر نی.
- علیزاده گل سفیدی، مصطفی(1388)، تشیع در بختیاری، اصفهان:سرو چمان.
- فکوهی، ناصر (1389)، توسعه و انسان شناسی کاربردی، چاپ اول، تهران: نشر افکار.
- قنبری، عباس (1391)، فولکلور مردم بختیاری، چاپ اول، شهرکرد: انتشارات نیوشه.
- کیانی، ایوب (1379)، سوگواری در بختیاری، چاپ اول، اهواز: مؤسسه فرهنگی نور معرفت.
- هدایت، صادق (1378)، فرهنگ عامیانۀ مردم ایران، تهران: نشر چشمه.
پایان نامه ها
- حسینزاده، مسعود (1391)، گردآوری، بررسی و تحلیل ادبی و فرهنگی سوگ سرودههای عامیانه بختیاری، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، شهرکرد، دانشگاه پیام نور شهرکرد.
مجلات
- باباصفری، علی اصغر و اورک، پریسا (1392)، «تأثیر قرآن بر آفرینش ضربالمثل های فارسی»، نشریۀ ادب و زبان، س61، ش 34، صص75-105
- ذوالفقاری، حسن(1386)، «هویّت ایرانی و دینی در ضرب المثلهای فارسی»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش2، صص27-53
- رضایی، حمید و ظاهری عبدوند، ابراهیم(1394)، «تأثیر جنسیت بر اشعار عامۀ بختیاری»، دو فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، ش7، س3، صص43-71
- رضایی، حمید و ظاهری عبدوند، ابراهیم(1392)، «تصویر زن در قصههای عامیانۀ فرهنگ بختیاری»، نشریۀ زن در فرهنگ و هنر، دورۀ5، شمارۀ 2، صص260-239
- غفاری، عیسی(1388)، «موسیقی سوگ در ایل بختیاری، نگاهی به آواز گاگریوه و ساز چپی در موسیقی بختیاری»، فصلنامۀ هنر، ش 82، صص 184-170
- کیانی، ایوب (1383)، «رنگ آواز و مرگ آواز»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایرانشناسی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، بنیاد ایرانشناسی، صص361-373
- غفوریفر، محمد، حسینی، علیرضا(1396)، «تحلیل و بررسی بازتاب قرآن کریم در کنایه های عامیانه با رویکرد بینامتنیت»، نشریه زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، س70، ش236، صص167-187
- مقصودی، سوده، شیرمردی، پژمان(1393)، «بررسی مفاهیم سوگ در قوم بختیاری با تأکید بر تحلیل محتوای موسیقی گاگریو»، جامعه شناسی هنر و ادبیات، دورۀ 6، شمارۀ 2، صص 329-309.
_||_