تحلیل ساختاری و محتوایی «حَدا» (لالایی منطقۀ سـرکویر)
الموضوعات :
سید حسین طباطبایی
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران.)
سمیه سادات طباطبایی
2
(عضو هیات علمی دانشگاه کوثر بجنورد.)
الکلمات المفتاحية: فرهنگ عامه, لالایی, سرکویر, ادبیات کودک, حَدا,
ملخص المقالة :
یکی از کهن ترین جنبه های ادب شفاهی هر سرزمین، ترانه های کودکان و به ویژه لالایی است. این سروده ها نمایان گر بخشی از آرمان های جمعی و عواطف ملی است که از گذشته های دور ریشه دوانیده، نسل به نسل ادامه یافته و تا زمان ما دوام یافته و جایگاه خود را حفظ کرده است. استفاده از سه هنر شعر و موسیقی و رقص، به همراه چاشنی عاطفه و مهر مادرانه، به این سنت بومی جنبه هایی شگفت بخشیده است. در تداول مردم سرکویر استان سمنان ، به لالایی مادر برای فرزند به منظور خوابانیدن وی، حَدا می گویند. این نوشتار می کوشد با گردآوری و جمع بندی مهم ترین حَداهای رایج و شنیده شده در این منطقۀ کویری، به تحلیل و بررسی ساختار و مضامین به کار رفته در آن و پیوند این سروده ها با زندگی اجتماعی، وضعیت معیشتی، عقاید مذهبی و بافت فرهنگی گویشوران بپردازد و از این رهگذر، افزون بر شناساندن گوشه ای از ادبیات نانوشتاری ایران، برای نخستین بار به معرفی و بررسی درون مایۀ حَدا بپردازد.
1-احمدی، فریده، (1389)، «لالاییها»، مجله چیستا، شماره 277، صص 91-96.
2-انجویشیرازی، سیدابوالقاسم، (1384)، «ادب شفاهی و زبان‌آموزی به کودک در فرهنگ مردم». فرهنگ مردم، شماره 13، صص 62-73.
3- انجویشیرازی، سیدابوالقاسم، (1371)، گذری و نظری بر فرهنگ مردم. تهران، اسپرک.
4-پناهی سمنانی، محمداحمد، (1383)، ترانه و ترانه‌سرایی در ایران، تهران، سروش.
5-پولادی، کمال، (1384)، بنیادهای ادبیات کودک، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
6-تبریزی، محمدحسین بن خلف، (1342)، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، چاپ دوم، تهران، کتابفروشی ابن‌سینا.
7-جلالیپندری، یدالله و پاک ضمیر، صدیقه، (1390)، «ساختار روایت در لالاییهای ایرانی». مجله مطالعات ادبیات کودک، سال2، شماره2، صص 1-31.
8-حسنلی، کاووس، (1382)، «نگاهی به خاستگاه و مضامین لالاییهای ایرانی»، پژوهشنامه ادب غنایی، شماره 1، صص 61-80
9-حق‌شناس، علیمحمد؛ آقاگلزاده، فردوس؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ علوی، فاطمه، (1388)، «شعر کودکانه و پیدایش زیبایی شناسی کلامی در کودکان». فصلنامه پژوهشهایادبی، سال6، شمارۀ 23، صص 89-108.
10-ذبیحنیا عمران، آسیه؛ قاسمزاده، سیدعلی؛ شایقی، فاطمه، (1393)، «بررسی و تحلیل مضامین لالاییهای شهرستان رودان». مجموعه مقالات همایش نگاهی نو به ادبیات عامه. دانشگاه ولیعصر رفسنجان.
11-رجبی، پرویز، 1357، جندق و ترود؛ دو بندر فراموش شده کویر بزرگ نمک، تهران، توکا، چاپ دوم.
12-زنگویی، حسین، (1389)، «لالایی در فرهنگ مردم خراسان جنوبی». مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی. شماره 95، صص 54-61
13-سیپک، ییری، (1384)، ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمد اخگری، تهران، سروش.
14- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1372)، مفلس کیمیافروش؛ نقد و تحلیل شعر انوری، تهران، سخن.
15- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1386)، موسیقی شعر، تهران، آگاه.
16-شـکورزاده،ابراهیم، (1346)، عقاید و رسـوم عامه مردم خراسان، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
17-علیپور، منوچهر، (1379)، پژوهشی در شعر کودک، تهران، تیرگان.
18-فردوسی، ابوالقاسم، (1389)، شاهنامه [چاپ مسکو]، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ هفدهم، تهران، قطره.
19- قزل ایاغ، ثریا، (1383)، ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن، تهران، سمت.
20-کیانی، حسین؛ حسن شاهی، سعیده، (1391)، «بررسی تطبیقی ساختار و درون مایه لالاییهای فارسی و عربی»، مجله مطالعات ادبیات کودک، سال3، شماره2، صص 91-114
21-گرگانی، فخرالدین اسعد، (1349)، ویس و رامین، تصحیح ماگالی تودوا، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
22-محمدی، محمدهادی؛ قایینی، زهره، (1380)، تاریخ ادبیات کودکان ایران، چاپ اول، تهران، چیستا.
23-معلوف، لویس، (1382)، المنجد، ترجمه محمد بندرریگی، چاپ چهارم، تهران، نشر ایران.
24-مکنزی، دیوید نیل، (1373)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
25- مولوی، جلالالدین، (1378)، کلیات شمس، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
26-نفیسی، علی‌اکبر، (1355)، فرهنگ نفیسی، تهران، کتابفروشی خیام.
27-نورتون، دانا، (1382)، شناخت ادبیات کودکان از روزنه چشم کودک؛ گونهها، کاربردها، ترجمه منصوره راعی و دیگران، تهران، قلمرو.
28-وحیدیان کامیار، تقی، (1357)، بررسی وزن شعر عامیانه فارسی، تهران، آگاه.
29-هدایت، صادق، (1344)، مجموعه نوشتههای پراکنده، تهران، امیرکبیر.
_||_
