بررسی نقش خواجه نظام الملک و مدارس نظامیه در همسازگری فکری، مذهبی در ایران
الموضوعات : فصلنامه تاریخدکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی 1 , فـرزاد بیگی 2
1 -
2 -
الکلمات المفتاحية: مدارس نظامیه, تکثرگرایی, نظام الملک, عقل گرایی, همسازگری, یک سویه نگری,
ملخص المقالة :
چکیده در جریان تاریخ تمدن اسلامی، یک سویه نگری فکری و میل به همسازگری اعتقادی، همزمان با پیدایش تفکر آزاد و رشد علوم عقلی شروع به شکل گیری کرد و حتی حاکمان و نحله های فکری خردگرا نیز از این جزم اندیشی به طور کامل رها نبودند و در صورت لزوم به سرکوبی مخالفان فکری و اعتقادی می پرداختند. اما برخورد جدی با تکثرگرایی اعتقادی، فکری، توسط خلیفه متوکل عباسی آغاز شد این روند در ایران به وسیله محمود غزنوی و پس از دوران عقل گرایی آل بویه، با حذف فکری دگراندیشان ـ عمدتاً شیعه مذهب ـ دنبال گردید و در عصر سلاجقه و با تلاش های نهادمند خواجه نظام الملک به اوج رسید. وی با تأسیس مدارس نظامیه نبردی بنیادین را با تکثرگرایی در حوزه اندیشه و مذهب آغاز کرد و با تکیه بر قدرت نظریه پردازی فقهایی چون ابوحامد غزالی به نتایجی تعیین کننده در تقابل با خردگرایی دست یافت. واژگان کلیدی: نظام الملک، تکثرگرایی، عقل گرایی، مدارس نظامیه، همسازگری، یک سویه نگری
