تبیین و تحلیل رویکرد‌های دینی متقابل قراخَتاییان و مسلمانان در فرارود
الموضوعات : فصلنامه تاریخ
فردین یاوری
1
,
فیض اله بوشاسب گوشه
2
,
فریناز هوشیار
3
1 - دانشجوی دکتری تاریخ ، گروه تاریخ ، واحد نجف آباد ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران
2 - گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - استادیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران
الکلمات المفتاحية: قراختاییان, ماوراءالنهر, سیاست دینی, نظریۀ آشفتگی, مسلمانان.,
ملخص المقالة :
ظهور قراختاییان و تهاجم آن‌ها به ماوراءالنهر (فرارود) در سدۀ ششم هجری را می‌توان نخستین تهاجم بزرگ از سوی غیرمسلمانان دشت‌‌های آسیای مرکزی به سوی عالم اسلام قلمداد کرد. مقالۀ حاضر با استفاده از نظریۀ آشفتگی می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که رویکردها و سیاست‌‌های دینی قراختاییان که به‌عنوان اقوامی غیرمسلمان، پدیدۀ آشفتگی و ناسازگاری و تضاد عقیدتی را بر ماوراءالنهر حاکم کردند و نوع واکنش مسلمانان در مواجهه با آن‌ها مبتنی بر چه اصول یا مؤلفه‌هایی بوده است؟ یافته‌‌های تحقیق حاکی از آن است که حضور و ظهور قراختاییان به‌عنوان عناصری بیگانه، کافر و موجد آشفتگی در فرارود، موجب شکل‌گیری دو رویکرد در سیاست دینی مسلمانان شد. در رویکرد اول عد‌ه‌ای از مسلمان ازجمله سلطان‌سنجر به علت حساسیت به شرایط اولیۀ ناشی از پدیدۀ آشفتگی و تضاد دینی با قراختاییان، به تقابل با آن‌ها پرداختند؛ اما در رویکرد دوم، اکثریت جامعۀ مسلمان به دلیل تأثیرپذیری از فقه اهل سنّت مبنی بر مشروعیت عنصر تغلب، موضع انفعالی در پیش گرفتند. در مقابل قراختاییان نیز با ماندگاری و آشنایی با شیوه زیست مسلمانان در فرارود، به اتخاذ رویکرد‌های جایگزین آشفتگی، ازجمله تسامح و بی‌تفاوتی دینی و همکاری مصلحتی با گروه‌ها و جریان‌های مختلف دینی ازجمله آل برهان، سادات علوی، قراخانیان، متصوفه و عرفای این منطقه روی آوردند.
