مشروعیت خواهی مذهبی در دوران قاجار ، مؤلفه ها و پیامدهای آن در عصرناصرالدین شاه
الموضوعات : فصلنامه تاریخ
فریدون جعفری
1
(دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
رضا شعبانی صمغ آبادی
2
(استاد گروه تاریخ ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران، ایران)
غلامحسین زرگری نژاد
3
(استاد تاریخ ، دانشگاه تهران،تهران ، ایران)
الکلمات المفتاحية: مشروعیت, دوران قاجار, عصر ناصری, مشروعیت مذهبی,
ملخص المقالة :
مطالعه تحولات دوره‌ی قاجار و حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار، حاکی از تعامل، تضاد و تنش میان نهاد حکومت با علمای مذهبی است. علت این مسئله را باید در دغدغه مشروعیت‌خواهی مذهبی شاهان قاجار، اهمیت وجود نظام سیاسی در راستای تأمین امنیت جامعه و همراهی شاهان قاجار با فرهنگ مذهبی حاکم بر جامعه ایران جستجو کرد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی و داده‌های کتابخانه‌ای در صدد پاسخ‌گویی به این مسئله است. فرضیه‌ای که در این راستا مطرح می‌گردد، حاکی از این است که یکی از اهرم‌های اصلی سازنده مشروعیت حکومت در ایرانِ دوره اسلامی، همراهی ساختار سیاسی با انگاره‌های مذهبی حاکم بر جامعه و حمایت از آن بوده است. شاهان قاجار کوشیدند تا با اتخاذ سیاست‌های خرد و کلان، همراهی خود را با فضای فرهنگی نشان داده و فقدان‌های موجود در منابع متعدد سازنده مشروعیت مذهبی را با توجه خود به این بُعد از مشروعیت پوشش دهند. بررسی رویکرد ناصرالدین شاه به مذهب و علمای مذهبی نشان‌دهنده این مسئله است که وی نه تنها برای کسب مشروعیت مذهبی همواره با فضای فرهنگی جامعه حرکت کرده است بلکه در برخی مواقع نیز در این راه افراط را در پیش گرفته است که خود پیامدهای باژگونه‌ای در فضای سیاسی و اجتماعی جامعه داشت. سیاست مذهبی او از اقداماتی چون اعطای القاب و عناوین و مشاغل دولتی تا برگزاری نمایش‌های مذهبی متغیّر بود.
_||_
