تحلیل فضایی و مکان‎یابی شهرک صنعتی شهرستان جلفا با استفاده از مدل‎های AHP و ELECTRE

الموضوعات : آمایش محیط

فریبا کرمی ¹ , ابوالفضل قنبری ² , معصومه علیرضایی ³

1 - (استاد گروه پژوهشی جغرافیا، دانشگاه تبریز)
2 - (دانشیار گروه پژوهشی جغرافیا، دانشگاه تبریز)
3 - (کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز)

تاريخ الإرسال : 30 الإثنين , رجب, 1439 تاريخ التأكيد : 07 الخميس , شوال, 1439 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: ELECTRE, AHP, تحلیل فضایی, شهرستان جلفا, مکان‎یابی شهرک صنعتی, مدل‎های,

ملخص المقالة :

مکان مناسب برای استقرار فعالیت‎های صنعتی یکی از ضرورت‎های توسعه صنعتی به شمار می‌رود، بنابراین پرداختن به موضوع مکان‎یابی و ارزیابی اینکه تا چه حد مکان گزینی شهرک‎های صنعتی مناسب است و وضعیت این شهرک‎ها نسبت به همدیگر و نسبت به مکان گزینی مطلوب چگونه است مهم می‌باشد. هدف اصلی این تحقیق، تحلیل فضایی و مکان‎یابی شهرک صنعتی شهرستان جلفا با استفاده از روش‎های تلفیقیAHP و ELECTRE می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و برای جمع‌آوری داده‎ها از مطالعات اسنادی، کتابخانه‌ای و روش دلفی استفاده شده است. به‌طوری که بعد از انتخاب معیارهای اولیه، در چهار گروه طبقه‌بندی شدند. سپس سؤالات و پرسشنامه تدوین گردید. در روش دلفی از 20 نفر از کارشناسان و متخصصان نظرخواهی به‌عمل آمد. به این ترتیب داده‎ها جمع‌آوری و مورد استفاده قرار گرفتند. برای تلفیق معیارها و زیرمعیارها به منظور شناسایی و تعیین وزن آنها از مدلAHP در محیط نرم‌افزارExpert choice استفاده گردید. در مرحله بعد با اعمال وزن‎های حاصل از مدل AHPدر محیطGIS به پهنه‌بندی اراضی شهرستان جلفا اقدام شد. سپس پهنه‎های کاملاً مناسب بالای 50 هکتار انتخاب و با استفاده از مدل ELECTRE با توجه به 16معیار مهم دخیل در مکان‎یابی بهینه شهرک‎های صنعتی، ارزیابی و رتبه‌بندی شد و مناسب‌ترین مکان‎ها در راستای ارزیابی مکان فعلی شهرک صنعتی شهرستان جلفا مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج حاصل از مقایسه پهنه‎های انتخاب شده برای استقرار شهرک صنعتی با مکان فعلی آن، نشان داد که مکان فعلی شهرک صنعتی در شهرستان جلفا با اصول و ضوابط مکان‎یابی مطابقت ندارد. از ویژگی‎های مکان پیشنهادی برای احداث شهرک صنعتی در شهرستان جلفا، این منطقه با مساحت 83 هکتار، در ارتفاع 987 متری از سطح دریا‎های آزاد و در زمین‎هایی با شیب 2 درصد قرار دارد. لازم به ذکر است که به دلیل وجود میکروگسل‎های زیاد در منطقه جلفا، مکان پیشنهادی در فاصله37/1897 متری از گسل‎های موجود، به دور از زمین‎های کشاورزی، باغات و جنگل و از نظر سنگ شناسی در زمین‎های مقاوم قرار گرفته است.

المصادر:

 

1. ارغان، عباس.عسکری، مجتهدزاده . 1400 . مقایسه شهرک‎های صنعتی با تأکید بر میزان جذب متقاضیان، اشتغال و سرمایه گذاری با استفاده از ,GISمطالعه موردی: شهرک‎های صنعتی عباس‌آباد، ایوانکی، گرمسار و سمنان فصل نامه آمایش محیط، شماره 52 ، بهار.


2. افراسیابی، م، ارجمند، ع، دستپاک ، ر. 1395. مکان‎یابی شهرک‎های صنعتی با استفالده از روش AHP ، سومین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و سازه، موسسه تحقیقاتی، پژوهشی علوم و تکنولوژی نروژ.


3. اخوان، ح ، نظری، ر. 1386. عملکرد شهرک‎های صنعتی در استان گلستان و ارائه راهکار اجرایی برای بهبود آنها، مجله اقتصادی ، 73 و74(7) : 23-1.


4. امیدنیا، عباس، غوابش، عبدالقاسم، کاکا، جاسم، مقدم،  محمد، آبسته، منی، کریمی کیا، اسماء. 1383 . گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی عملکرد شهرک‎های صنعتی در استان خوزستان، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی، (شهریور)، دبیرخانه کمیته تخصصی.


5. تولایی، سیمین. 1370. تحلیلی از کارکرد‎های فضایی مکان شهرک‎های صنعتی ایران (البرز،کاوه، رشت) ، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی.


6. جعفریه، م. ارزیابی مکان یابی شهرک‎های صنعتی غرب استان تهران، نمونه موردی (اشتهارد و نظرآباد)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.


7. حاجبی، ش، سلیمانی، غ، پورمحمد ،ر. 1395. مکان‎یابی شهرک‎های صنعتی با استفاده از تکنیک‎های تصمیم‌گیری چند معیاره )مطالعه موردی: شهرک صنعتی شهرستان دیواندره در استان کردستان(، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 34(10) : 73-64.


8. رضایی، م،ر، خاوریان گرمسیر، الف، ر. 1393. تحلیلی بر معیارها و شاخص‎های مکان‌یابی شهرک‎های صنعتی با تأکید بر اصول برنامه ریزی فضایی و آمایش سرزمین در ایران، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای،12(4) :12- 1.


9. رئیسی، م؛ سقانیان، ع .1389. مکان‌یابی صنایع با استفاده از معیارهای جغرافیایی)مطالعة موردی: شعاع پنجاه کیلومتری شرق اصفهان)، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، 4(99): 134- 115


10. رضویان، محمد تقی. 1376 . مکان گزینی واحد‎های صنعتی"، چاپ اول، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز.


11. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانداری آذربایجان شرقی، سالنامه آماری استان، سال1385 و390 .


12. شوشتری، رضا . معروف نژاد، عباس.1399. رتبه بندی جایگاه‎های پمپ بنزین از منظر شهروندان با استفاده از مدل Vikor مطالعه موردی: شرق کلانشهر اهواز فصل نامه آمایش محیط، شماره 48 ، بهار.


13. شریفی پور، ر، احمدیان، ر، دانه کار، ا. 1389. تعیین و اولویت‌بندی معیارهای مکان‎یابی شهر جدید پارس با استفاده از ارزیابی چند معیاره مکانی و کاربرد تحلیل سلسله مراتبی، آمایش سرزمین، 2(2) : 65- 51 .


14. شرکت شهرک‎های صنعتی ایران. 1378. شهرک صنعتی به روایتی دیگر، تهران، انتشارات شرکت شهرک‎های صنعتی ایران، چاپ اول.


15. عبدلی،گ، عباسی نژاد، ح. 1386. تجمع‎های صنعتی در توسعه صنعتی و منطقه‌ای، مجله تحقیقاتجغرافیایی، 78:  59-86


16. علیجانی، بهلول.1394. تحلیل فضایی، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،3(2): 14-1.


17. قنبران، عبدالحمید. حسینعلی، فرهاد. حسینی، سید باقر. بهرامی دوست، پیمان. 1395 . مکان‎یابی مراکز بیمارستانی با تکیه بر مخاطرات طبیعی و با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای ANP نمونه موردی : منطقه پنج شهر تهران، فصل نامه آمایش محیط، شماره.


18. قدسی پور، ح. 1387. فرایند تحلیل سلسله مراتبی، چاپ پنجم ،تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر.


19. مقدم ، مهدی .1391 .مکان‎یابی صنایع در فضایی نابرابر، دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی، ( پاییز و زمستان ،2(1) :32- 19


20. مرکز آمار ایران. 1390. نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور.


21. مطیعی لنگرودی، س. ح. اثرات اقتصادی اجتماعی شهرک‎های صنعتی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، پیاپی61، 2 (16) : 38 – 21.


22. منوری، سید مسعود، طبیبیان، سحر، (1385). تعیین عوامل زیست محیطی در مکان‌یابی شهرهای جدید در ایران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 3(8) : 9-1.


23. نصراللهی، ز. صالحی قهفرخی، ف. 1391. عوامل مؤثر بر مکان‎یابی شهرک‎های صنعتی با توجه به شاخص‎های توسعه پایدار و اولویت‌بندی آنها با استفاده از اعداد فازی مثلثی (مورد نمونه اراک)، فصلنامه پژوهش‎های رشد و توسعه اقتصادی،7(2): 123 –


24. وارثی، ح. ر. تقوایی، م. شریفی، ن. 1394. تحلیل فضایی و مکان‎یابی بهینه فضاهای سبز شهری (نمونه موردی شهر نجف آباد) مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 21(6) : 72- 51.

 

25. Bertolini, M., & Braglia, M. 2006. Application of the AHP Methodology in Making a Proposal for a Public Work Contract, 17 January.


26. Fernando ,G.M.T.S . Pinnawala Sangasumana, Ven. Edussuriya, C.H. 2015. A GIS Model for Site Selection of Industrial Zones in Sri Lanka, (A Case Study of Kesbewa Divisional Secretariat Division in Colombo District), International Journal of Scientific & Engineering Research, 6, (11),2229-5518.


27. Fataei, E. Aalipour erdi, M. Farhadi, H. Mohammadian,M. Industrial State Site Selection Using MCDM Method and GIS in Germi, Ardabil, Iran.  Journal   of Industrial and Intelligent Information 3, ( 4), 324-329.


28. Fernandez, I. and Ruiz, M. C. 2009. Descriptive model and evaluation system to locate sustainable industrial areas. Journal of Cleaner Production, 17, 87-100


29. Gibbs,D.and Deutz,P.(2007) ; Reflections on Implementing Industrial Ecology Through Eco-Industrial Park Development. Journal of Cleaner Production 15, PP: 1683-1695


30. Moreno-Jiminez, J.M., Joven, J.A., Pirla, A.R., & Lanuza, A.T., (2005), A Spreadsheet Module for Consistent Consensus Building in AHP Decision Making , Journal of Group Decision and Negotiation, Vol. 14, Pp. 89-108Malczewski.j. 1999.GIS and Multi CriteriaDecision Analysis , Edition John Wiley and sonsINC.


31. Ruiz, M.C. E. Romero, M.A. Perez, and J. Fernandez. 2011. Development and Application of a Multi- Criteria Spatial Decision Support System Planning Sustainable Industrial area in Northern Spain, Automation in Construction, 22, 320-333.


32. Ramanathan, R. 2001. A note on the use of the analytic hierarchy process for environmental impact assessment, Journal of Environmental Management ,63, 27–35, doi:10.1006/jema. 2001 . 0455 .


33. Rikalovic, A. Cosic, I. Lazarevic, D. 2014. GIS Based Multi-Criteria Analysis for Industrial Site Selection. Procedia Engineering 69, 1054 – 1063.


34. Saaty, T. L. 1980. The Analytic HierarchyProcess.New York, NY: Mc Graw-Hill.


35. Ülengin, F., Kabak, O., Onsel, S., Aktas, E. & Parker, B.R. 2011. The competitiveness of nations and implications for human development.. Socio-Economic Planning Sciences, 45(1), 16–27.


36. Taibi, A., Atmani, B. 2017. Combining fuzzy AHP with GIS and decision rules for industrial site selection,International Journal of Interactive Multimedia and Artificial Intelligence,4,60-69.