بررسی و تحلیل سطح توسعه یافتگی نواحی روستایی با روش تحلیل عاملی (مطالعه موردی: دهستان وکیل آباد استان کرمان)

الموضوعات : آمایش محیط

محمد صادق علیایی ¹ , سمیه عزیزی ²

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , رمضان, 1439 تاريخ التأكيد : 23 الخميس , صفر, 1440 تاريخ الإصدار : 14 الجمعة , ربيع الثاني, 1440

الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, توسعه روستایی, توسعه یافتگی, شاخص های توسعه, دهستان وکیل آباد بافت,

ملخص المقالة :

مناطق روستایی به عنوان کوچک ترین واحد جغرافیایی و تفاوت های موجود در آن ها، با وجود همگنی ها برای توسعه روستایی قابل مطالعه و بررسی است. توسعه روستایی جزئی از برنامه های توسعه هر کشور است، یکی از ارکان توسعه جامعیت و یکپارچه بودن آن در رفع عدم تعادل های اقتصادی و اجتماعی مناطق است و به منظور حل مسائل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای، گام نخست شناخت و سطح بندی مناطق از نظر توسعه در زمینه های مختلف است. با عنایت به مباحث مطرح شده، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی بررسی و تحلیل سطح توسعه یافتگی روستاهای دهستان وکیل آباد با استفاده از روش تحلیل عاملی می باشد. 44 شاخص مورد استفاده در این پژوهش در سه بعد محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی که با استفاده از روش تحلیل عاملی به 12 عامل معنی دار تقلیل یافته، طوری انتخاب شده اند که بر تمام جنبه های توسعة روستاهای دهستان وکیل آباد تأکید دارند. روش کار به صورت کمی بوده و حجم نمونه مورد مطالعه از طریق فرمول کوکران310 نفرتعیین شده است. برای تحلیل از نرم افزارهای Excel ،Spss و برای ترسیم نقشه ها از ArcGis استفاده شده است. ﭘﺲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ، ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن روستاهای دهستان وکیل آباد، ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻮﺳﻌﻪ یافتگی ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ معنی داری وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ روستاها قابل رﺗﺒﻪ بندی در سه گروه ﻫﺎ سطح توسعه یافتگی بالا، سطح توسعه یافتگی متوسط و سطح توسعه یافتگی پایین ﻫﺴﺘﻨﺪ.

المصادر:

 

1. امیدزاده، ه. 1392. سنجش سطح توسعه‌یافتگی روستاهای دهستان رازان با استفاده از شاخص ترکیبی توسعه انسانی. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 5(16):97-106.


2. آسایش، ح. 1376. کارگاه برنامه‌ریزی روستایی، انتشارات پیام نور، تهران، 296 صفحه.


3. پورمحمدی، م. ر.، رنجبرنیا، ب.، ملکی، ک.، شفاعتی، آ. 1391. تحلیل توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کرمانشاه، مجله علمی تخصصی برنامه‌ریزی فضایی، 5(1):1-26.


4. ـــــــــ، طهماسبی پور، ر.، مرادی هوسین، ن. 1390. تعیین و تحلیل سطوح برخورداری شهرستان‌های استان بوشهر با استفاده از مدل اسکالوگرام، فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین، دانشگاه گلستان، 1(2):1-16.


5. جدیدی میاندشتی، م. 1383. توزیع متعادل منابع مالی به روش سطح‌بندی      توسعه­ی مناطق، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، 4(12-11):107-132.


6. جمعه پور، م. 1385. مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران، 272 صفحه.


7. حسین زاده دلیر، ک. 1384. برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران، 254 صفحه.


8. حکمت نیا، ح.، موسوی، م. 1385. کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، یزد، 320صفحه.


9. داداش‌پور، ه.، حاجی وندی، ن. 1394. ارزیابی میزان تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه و عمران ناحیه‌ای در ایران (مورد مطالعاتی: طرح توسعه و عمران ناحیه‌ای ساوه)، فصلنامه آمایش محیط، 11(41):71-92.


10. رضوانی، م. ر. 1383. سنجش و تحلیل سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، مشهد، دانشگاه فردوسی، (3):149-164.


11. زنگی‌آبادی، ع.، علیزاده، ج.، احمدیان، م. 1390. تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی با تکنیک TOPSIS و AHP، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 4(1):69-84.


12. زیاری، ک. ا.، جلالیان، ا. 1387. مقایسه شهرستان‌های استان فارس بر اساس شاخص های توسعه 75-1355، فصلنامه جغرافیا و توسعه، پژوهشکده علوم زمین و جغرافیا دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، 6(11):77-96.


13. سرور، ر.، خلیجی، م. 1394. سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کهگیلویه و بویراحمد، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(21):102-89.


14. شالی، م.، رضویان، م. ت. 1389. نابرابری‌های منطقه‌ای در استان آذربایجان شرقی با روش تاکسونومی و خوشه‌بندی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 10(11):25-40.


15. صفرزاده، ب.، رحمانی، ب. 1393. جایگاه ارتباط شاخص های خدمات شهری و جمعیت در ارزیابی درجه توسعه یافتگی شهرهای استان اردبیل با استفاده از مدل TOPSISI، فصلنامه آمایش محیط، 8(30):1-18.


16. طالبی، ه.، زنگی‌آبادی، ع .1380. تحلیل شاخص ها و تعیین عوامل مؤثر در توسعه انسانی شهرهای بزرگ کشور، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 16(60):124-142.


17. عبداللهی، ع. ا.، کاکادزفولی، ا.، کاکادزفولی، ا. 1393. سنجش درجه توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کرمان از نظر شاخص های توسعه با استفاده از مدل SAW، نشریه مطالعات نواحی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان،  1(1):63-86.


18. عضدی، ا.، محمدی، ح.، کریمی، م.ر. 1389. رتبه‌بندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعه‌یافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 10(36):185-214.


19. علیائی، م. ص.، محمدی نژاد، ب. 1388. بررسی نقش سرمایه اقتصادی در توسعه نیافتگی سکونتگاه‌های روستایی ایران (مطالعه موردی مناطق روستایی شهرستان دیواندره)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 1(2): 143-156.


20. فنی، ز. 1382. شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، تهران، 146 صفحه.


21. قره‌باغیان، م. 1375. اقتصاد رشد و توسعه، چاپ اول، نشر نی، تهران، 518 صفحه.


22. کلانتری، خ. 1380، برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای، چاپ اول، انتشارات خوشبین، تهران، 288 صفحه.


23. مرادی مسیحی، و.، طالبی، م. 1396. تحلیل فضایی محرومیت‌های توسعه‌یافتگی (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان گیلان)، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، 49(1):55-68.


24. معصومی اشکوری، ح.1370. اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، انتشارات صومعه‌سرا، 152 صفحه.


25. ملکی، س.، احمدی، ر. 1394. تأثیر عامل فاصله از مرکز بر میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان خوزستان، فصلنامه آمایش محیط، 9(32):1-22.


26. موسوی، م.، حکمت نیا، ح. 1384. تحلیل عاملی و تلفیق شاخص ها در تعیین عوامل مؤثر بر توسعه انسانی نواحی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، (6):55-69.


27. مولایی، م. 1386. مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان های ایران طی سال‌های 1373 و 1383، فصلنامه رفاه اجتماعی، 6(24):241-258.


28. میره‌ای، م.، عارفی، م.، رشنوفر، آ. 1395. پژوهشی بر توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های آن در استان لرستان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 6(21):1-16.


29. نسترن، م.، فتاحی، س. 1388. سطح‌بندی شهرستان‌های استان گلستان از نظر شاخص های توسعه‌یافتگی با روش تحلیل عاملی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(1):50-62.


30. هاروی، د. 1376. عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، انتشارات پردازش، تهران، 372 صفحه.
    
    
    1. Bhatia, V. K., Rai, S. C. 2004. Evaluation of Socio – Economic Development in Small Areas. New Degli. UNDP, Human Development Report, New York, 110- 230.
    
    
    2. Fanni, Z., Khakpour, B. A., Heydari, A. 2014. Evaluating the regional development of border cities by TOPSIS model (case study: Sistan and Baluchistan Province, Iran). Sustainable Cities and Society, (10): 80-86.
    
    
    3. Ganbarey, Y., Barghi, H., Hajarian, A. 2014. Analysis and prioritization of development in Lorestan Province cities using Tapsys technique. Urban regional studies and research, 6 (21): 169-180.
    
    
    4. Lees, N. 2010. Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden: 9-11.
    
    
    5. Mannan, S. 2014. Sustainable Development-Chapter 25. Lees' Process Safety Essentials. 437- 446.
    
    
    6. Miron, D., Alina, M. D., Simona, R. 2009. Index of Regional Economic Growth In Post. Accession Romania. Romanian Journal of Economic Forecasting, 9 (3): 112- 124.
    
    
    7. Nourry, M. 2007. Measuring Sustainable Development: Some Empirical Evidence, Ecological Economics, (67): 441-456.
    
    
    8.  Rahnemiey, M.T., pourkodidid, B. 2015. The development of educational city in Giln, Geography, 13 (46): 41-62.
    
    
    9. Vilceanu, D., Copcea, G. B., Trifu. S. 2014. Regional Disparities and Economic Trends in Romania: A Spatial Econometric Analysis. Anale. Seria Ştiinţe Economice. Timişoara, ISSN: 1582-6333, 65-73.
    
    
    10. Zandmoghadm, M. R., Habebykotniey, S. 2013. Analyzes and classifies the potential of tourism development and its impact on sustainable development using multivariate models TOPSIS (Case study: Mazandaran). Journal of Geographic Information, 22 (88): 62-68.