قوم گیاه شناسی گیاهان مورد استفاده مردم شهرستان جاجرم
فاطمه محجوب
1
(
دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد
)
مهدی کلاهی
2
(
دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، پژوهشکده آب و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
)
حمید موذنی
3
(
دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد
)
الکلمات المفتاحية: قوم‌گیاه‌شناسی, گیاهان دارویی, دانش بومی, اتنوفارماکولوژی,
ملخص المقالة :
این پژوهش با هدف ثبت دانش بومی مردم شهرستان جاجرم در مورد کاربردهای دارویی گیاهان، معرفی گونه‌های پرمصرف و آنالیز کمی داده‌های حاصل از آن‌ها در روستاها و مناطق شهری منطقه مورد مطالعه انجام پذیرفت. به این منظور 81 فرد آگاه از جاجرم و روستاهای اطراف آن، پیرامون گیاهان مورد استفاده، نحوه‌ی مصرف و کاربرد آن‌ها مورد پرسشگری قرار گرفتند. افراد آگاه به صورت تصادفی و با روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب شدند و پس از کسب رضایت آگاهانه قبلی، با استفاده از پرسشنامه‌های نیمه‌ساختاریافته و مشاهدات شفاهی و شخصی مصاحبه شدند. تمامی گیاهان گزارش شده، پس از جمع آوری با استفاده از فلورهای مختلف شناسایی شدند. داده‌های حاصل با استفاده از شاخص‌های قوم‌گیاه‌شناسی نظیر ارزش استفاده، فراوانی نسبی ثبت و ضریب اجماع آگاهان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در طول این مطالعه، تعداد 69 گونه گیاهی متعلق به 30 تیره برای مصارف مختلف معرفی شد. بزرگترین تیره‌ها از نظر غنای گونه‌ای تیره‌های نعنائیان (Lamiaceae) و چتریان (Apiaceae) بودند. برگ گیاهان به عنوان پرمصرف‌ترین بخش گیاه و استفاده از گیاه به شکل دم‌کرده به عنوان فراوان‌ترین روش استفاده ازگیاه گزارش شد. بیش‌ترین میزان ارزش استفاده متعلق به گیاه نعناع (Mentha aquatica L.)، بیش‌ترین میزان فراوانی نسبی ثبت برای گیاه آویشن، ثبت و بالاترین میزان ضریب اجماع آگاهان برای اختلالات گوارشی گزارش شد. این مطالعه نشان داد که مردم این منطقه بویژه زنان مسن، دانش بومی غنی در رابطه با گیاهان و کاربردهای آن‌ها دارند. نتایج این تحقیق می‌تواند مبنایی برای انتخاب گیاهان به جهت انجام مطالعات فیتوشیمی و داروشناسی قرار گیرد.
